Als meesterverteller bedient Willem zich graag van raamstructuren en ingelaste vertellingen, waarbij hij gebruikmaakt van of verwijst naar bestaande teksten en verhalen. Het sterkste staaltje van dit procedé is te vinden in Reynaerts heidebiecht aan Grimbeert de das, waarin de vos de wolf voor het luisterend of lezend publiek vakkundig ontmaskert, sanctioneert en belachelijk … [Lees meer...] overDe ‘pudenfabel’ in Van den vos Reynaerde
Artikel
Kinderboekenspecial: Je kunt het!
Deze zomer publiceren we op Neerlandistiek iedere vrijdag een bespreking van een kinderboek door Eline Zenner. De recensies verschenen eerder op https://www.lees-wijzer.be/boeken/ Spoiler 1. Dit verhaal eindigt met een blauwe sterrenhemel en een grote vallende ster. De boodschap: je kunt “jezelf zijn!” Nou, ok dan. Dat klinkt wel wat platgetreden. Het gaat ook zo uit … [Lees meer...] overKinderboekenspecial: Je kunt het!
‘Voor Rubiales’ carrière als bondsbons is hij een modale verdediger’
Aldus Dylan van Bekkum in een Profiel-stuk in de Volkskrant van 29 augustus 2023 op pagina zeven. Deze zin lijkt me grammaticaal en syntactisch helemaal in orde. Ook de spelling is goed, de typografie, het ritme. De (niet volledige) klankherhaling in 'voor', 'bondsbons en 'modale' is niet nuttig maar wel leuk in de krant. Maar ik moest de zin tweemaal lezen eer ze een plekje … [Lees meer...] over‘Voor Rubiales’ carrière als bondsbons is hij een modale verdediger’
Het schoolvak Nederlands en het klimaat
Als het waar is wat onze collega's klimaatwetenschappers zeggen, en we hebben geen reden dat niet aan te nemen, is de kans groot dat de mensheid afstevent op een ramp. Er zijn ook allerlei tekenen die daarop wijzen: men hoeft de klimaatgerelateerde natuurrampen van het afgelopen jaar maar op een rijtje te zetten. We staan met grote waarschijnlijkheid aan de vooravond van … [Lees meer...] overHet schoolvak Nederlands en het klimaat
Het redelijk alternatief
De betekenis van woorden Er zijn heel veel woorden in het Nederlands die we heel vaak gebruiken, maar waarvan de betekenis op zijn zachtst gezegd niet altijd duidelijk is. Dit zijn meestal korte woorden, zoals ook, maar of toch. Probeer maar eens de precieze betekenis te vatten van de volgende regel uit de beroemde songtekst uit de film Ciske de Rat: De crux zit hem … [Lees meer...] overHet redelijk alternatief
Zeg maar ja tegen een grapje
Humorschandalen (3) De meeste Nederlanders van boven de zestig beginnen meteen de glimlachen als je over Frater Venantius begint. Wie wordt er dan ook niet vrolijk van dit olijke typetje van Wim Sonneveld uit de jaren zestig? Venantius was “de zingende frater uit Schin op Geul”, een parodie op de vele katholieke geestelijken die destijds de gitaar oppakten om met populaire … [Lees meer...] overZeg maar ja tegen een grapje
Als een kleuter op zijn kont in de ondiepe zee
40 jaar tandeloos (31) Er zijn allerlei redenen te bedenken waarom deel twee van deel drie van De tandeloze tijd de titel Onder het plaveisel het moeras heeft gekregen. Sommige analytici wijzen erop dat Albert Egberts zijn totale verrotting als heroïneverslaafde weet te verstoppen onder een mooi pak. Daaraan zou je kunnen toevoegen dat hij ze ook onder taal probeert te … [Lees meer...] overAls een kleuter op zijn kont in de ondiepe zee
Taal met touwtjes
Onder de motorkap van Carmiggelt (xvii) Bij de belangrijkste handelingen die de schrijver Carmiggelt toepast om de lezer actief te laten zijn, is de methode van het verspríngen (niet ver springen in de zandbak zoals in dat onderdeel van de atletiek): een bepaald woord wordt vanuit zijn normale context overgeplaatst naar een ongebruikelijke. De lezer moet het verband … [Lees meer...] overTaal met touwtjes
Drietrapsraket
"Heb je de Taalstaat al gehoord?" In de kringen waarin ik verkeer is dat een gewone vraag op maandagmorgen. Mijn koffiepartner was er afgelopen maandag helemaal ontdaan van. "Er was iemand van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren te horen. Het illustreerde de totale verwarring over de Taalunie." In de Taalstaat kwam een nieuw lid van de Raad aan het woord, Gijsbert … [Lees meer...] overDrietrapsraket
Zeven boeken van zusters uit de zeventiende-eeuwse Zuidelijke Nederlanden
Het aandeel van vrouwen in de literaire cultuur van de vroegmoderne periode is nog steeds sterk onderbelicht. Enerzijds omdat het boeiende onderzoek van de laatste jaren het brede publiek nog niet bereikt heeft. Anderzijds omdat er nog veel bronnen niet bestudeerd zijn. Studenten van de derde bachelor Nederlands, Taal- en Letterkunde proberen daar nu verandering in te … [Lees meer...] overZeven boeken van zusters uit de zeventiende-eeuwse Zuidelijke Nederlanden
Een sneeuwbal waar alle witheid uitgeknepen was
40 jaar tandeloos (30) Tegen het eind van De tandeloze tijd vat Albert Egberts het plan op om Arend-Jan Baartscheer te vermoorden. Hoewel Egberts zich in de duizenden pagina's die voorafgaan aan die moordaanslag geregeld ergert aan Baartscheers openlijke flirt met het nazisme, is er weinig dat erop wijst dat hij echt denkt dat de wereld beter af zal zijn zonder dit lid van … [Lees meer...] overEen sneeuwbal waar alle witheid uitgeknepen was
De tedere verteller
Over de kritiek op Naar zachtheid en een warm omhelzen van Adriaan van Dis In haar essaybundel De tedere verteller keert Olga Tokarczuk zich tegen autofictie. Volgens de Poolse Nobelprijswinnares vormt autobiografische fictie zelfs een bedreiging voor de literatuur. Het ‘ik’ van de schrijver, die toch al een steeds opgeblazener ego heeft, dreigt volgens Tokarczuk ‘als een … [Lees meer...] overDe tedere verteller
De doler: een vertaling in stafrijm
Een oude, eenzame man slijt zijn dagen dolend in gemis van heer en hal, van vrienden gevallen in strijd, maar vertrouwt in God. Zo gaat het Oudengelse gedicht dat bekend staat als The Wanderer en hier nu naar het Nederlands vertaald is. Korte inleiding Wie het inmiddels beroemde werk wrocht en wanneer is onbekend, maar het moet ergens in de negende of tiende eeuw gedaan … [Lees meer...] overDe doler: een vertaling in stafrijm
Etymologica: Naar de overtoom varen
Velen kennen nog het kinderliedje over schuitje varen, theetje drinken en naar de overtoom varen. Klakkeloos zongen we het mee, zonder te bedenken wat een overtoom was. Later hoorden we van een Amsterdamse straat die Overtoom heette. Mooi, opgelost waar we de Overtoom moesten zoeken. Maar… wat is een overtoom en waar komt dat woord vandaan? Dankzij een langskomende tweet van … [Lees meer...] overEtymologica: Naar de overtoom varen
Kut en shit
Mij bereikte het verzoek – vanuit Russell Square, waar op nummer 24 ten burele van Faber & Faber T.S. Eliot ooit Finnegans Wake het fonds binnenhaalde – of ik het verschil tussen kut en shit wilde uitleggen. Waarom zijn de gedichten van Anna Enquist, zoals de titel luidt van het onsterfelijke pamflet van Erik Bindervoet en … [Lees meer...] overKut en shit
Humor, schelden en Nederlandse taalkunde
Onder de motorkap van Carmiggelt (xv) De tweede naamval vrouwelijk enkelvoud combineren we met der en niet met des (dat mannelijk of onzijdig is). De Nederlandse taal is soms behelpen! Dat merkt Carmiggelt op bij de vertaling van one womanshop maar ook in het tweede stuk van het verhaal Een lange hete zomer dat hij opent met … [Lees meer...] overHumor, schelden en Nederlandse taalkunde
Onze eigen tanden verwaarlozen zonder angst voor een kunstgebit
40 jaar tandeloos (29) Dat er dertien jaar verschil zat tussen de eerste delen van De tandeloze tijd en het tweedelige deel 3, waaraan kun je dat merken? Niet erg aan de stijl, geloof ik. Iemand zou misschien een stilistische analyse kunnen uitvoeren met de computer of er iets veranderd is aan de interpunctie of het gebruik van bepaalde woorden, maar dat lijkt me dan het … [Lees meer...] overOnze eigen tanden verwaarlozen zonder angst voor een kunstgebit
‘Die historie van Jason’ : capittel [19]
© British Library Board, Ms. BL add. 10290, fol. 106v Die historie van Jason, Kritische editie van het unieke handschrift Londen BL add. 10290 in combinatie met de Franse brontekst van de vertaler: een anonieme druk [Brugge, ca. 1476 ?] bezorgd door Willem Kuiper en Inge Van Outryve capittel [19] Hoe Medea verkeerde in den punte van .xxxij. jaeren den coninck, ende van Peleus … [Lees meer...] over‘Die historie van Jason’ : capittel [19]
Als bij blikseminslag
Eindelijk een wielerklassieker gelezen: Tim Krabbé, De renner (1978). Nu de rest van dit oeuvre nog, dat populair is op leeslijsten van de middelbare school. Het wielerboekje mag inderdaad toegankelijk heten, terwijl het uit brokkelige fragmenten bestaat. Ze worden quasi-moeiteloos bijeengehouden door de verhaallijn, gemarkeerd door kilometerstanden: wie wint … [Lees meer...] overAls bij blikseminslag
Want geluk is niet te verduren
Stilleven is allereerst de aanduiding van een genre in de schilderkunst: een aantal objecten bij elkaar gelegd of gezet en dan min of meer realistisch op doek gebracht, vaak om schoonheid en vergankelijkheid te tonen (memento mori). Meestal komt er geen mens of ander levend wezen op voor, maar zijn het dingen, vaak voedingswaren, geslachte dieren, vaatwerk, overrijp fruit, een … [Lees meer...] overWant geluk is niet te verduren
Saint Egberts
40 jaar tandeloos (28) Misschien wel de meestgenoemde schrijver in De tandeloze tijd is Jean Genet. Sowieso is de Franse literatuur van laten we zeggen het derde kwart van de twintigste eeuw belangrijk in het werk – Maigret, Céline, Sartre. Maar Genet – dichter, dief, schrijver, prostitué, journalist, activist – spant de kroon. In Stemvorken blijkt hij de favoriete … [Lees meer...] overSaint Egberts
Kinderboekenspecial: Hoe vang je een grote vis?
Deze zomer publiceren we op Neerlandistiek iedere vrijdag een bespreking van een kinderboek door Eline Zenner. De recensies verschenen eerder op https://www.lees-wijzer.be/boeken/ Dit boek is geschreven door Nederlands cabaretier Hans Sibbel. Bekentenis 1: voor ik aan dit boek begon, kende ik Hans Sibbel niet, hoewel hij blijkbaar toch een boel theatershows op z’n naam … [Lees meer...] overKinderboekenspecial: Hoe vang je een grote vis?
Toen ‘kontje’ nog taboe was
Humorschandalen (2) “Mede namens Mevrouw Annie M.G. Schmidt moet ik hierbij fel protesteren tegen het feit, dat U achter onze ruggen om opdracht hebt gegeven een coupure aan te brengen in het programma De Familie Doorsnee.” Dat schrijft radioproducer Wim Ibo op 16 januari 1956 aan Ary van Nierop, het hoofd van de afdeling Gesproken Woord van de VARA. “Wij vinden uw … [Lees meer...] overToen ‘kontje’ nog taboe was
‘Gekroonde vos op het rad van fortuin; koning leeuw is onderliggende partij’, een unicum?
In het rijk geïllustreerde boek De Reynaert van Frits van Oostrom (2023) staat op p. 318 de bladvullende afbeelding van Reynaert op Fortuna’s rad, in figuur 1. Het onderschrift suggereert dat het spierwitte dier onder het rad Koning Nobel is. Wordt het dier allegorisch vermorzeld door Fortuna en eigenlijk door Reynaert? Is het wel een leeuw? En wie zijn de dieren links en … [Lees meer...] over‘Gekroonde vos op het rad van fortuin; koning leeuw is onderliggende partij’, een unicum?
Een jonge, sjofele vader, met zijn kind in een stoeltje aan het stuur
40 jaar tandeloos (27) Wanneer je een gigantisch werk becommentarieert, zoals ik nu probeer te doen met De tandeloze tijd, is de verleiding groot om je te richten op de grote lijnen: de al dan niet filosofische gedachten, de thema's die telkens weer terugkeren en verder worden uitgediept, de constructie van zo'n gigantisch, vele duizenden pagina's omspannend taalbouwwerk … [Lees meer...] overEen jonge, sjofele vader, met zijn kind in een stoeltje aan het stuur
