In De bestsellermachine (2025) vertelt Erica van Boven dat er in de jaren dertig van de vorige eeuw voorzichtige pogingen werden gedaan een lijstjescultuur te stichten. De benaming ‘Meest Gevraagde Boeken’ schiep afdoende voorbehoud om niet te vervallen in ‘commercie’, die even vanzelfsprekend werd verafschuwd als dat Ter Braaks etiket ‘damesromans’ goed verkochte troep … [Lees meer...] overEen stevig gegroeid publieksbereik
Uitgelicht
Nijhoff verhusseld
De naam J.A. Lindon kwam ik voor het eerst tegen toen ik The Hunting of the Snark vertaalde. Annotator Martin Gardner nam achter in zijn uitgave van Carrolls gruwelverhaal een ‘Fit the seven-and-a-halfth’ op, een extra hoofdstuk, dat door deze mysterieuze Lindon was geschreven ter aanvulling op Carrolls acht fits omdat hij het jammer vond dat … [Lees meer...] overNijhoff verhusseld
Zachtjez
Ben ik eens enthousiast over een bundel, dan blijkt iedereen het te zijn geweest. Nu ja, het handjevol dat ‘de’ poëziekritiek bemenst. Dan ben ik toch confuus. In dit literair klimaat is bijvoorbeeld Menno Wigman op het zadel der eeuwige klassiekerigheid gehesen, en stuiten critici reeds in het begin van Addertje op: ‘tegen de avond laten de gierzwaluwen in het … [Lees meer...] overZachtjez
Wat we danken aan Peter van Zonneveld
Ergens in 1973 of 1974 zei een vriend me: je moet eens gaan praten met Peter van Zonneveld, die is net als jij geobsedeerd door de negentiende eeuw. Ik weet niet meer of het Ton Anbeek of Adriaan van Dis was die me dit zei, en ik kan het niet meer navragen bij Peter met zijn formidabele geheugen. Ik kende Peter wel, zoals je toen eigenlijk wel iedere student Nederlands ten … [Lees meer...] overWat we danken aan Peter van Zonneveld
In memoriam Peter van Zonneveld (1948-2025)
Op donderdag 20 november hebben we afscheid moeten nemen van een bijzonder, kleurrijk en beminnelijk mens: Peter van Zonneveld. Hij overleed na een ziekbed van enkele weken in een hospice in Ouderkerk, vlak bij zijn geliefde Amstel, waarlangs hij zo graag wandelde en fietste, en waarvan hij elke bocht kende. Peter van Zonneveld werd op 3 september 1948 geboren in Leiden. … [Lees meer...] overIn memoriam Peter van Zonneveld (1948-2025)
Jeugdboekenlezers gezocht!
Stichting Lezen, Passionate Bulkboek en Neerlandistiek slaan de komende maanden de handen ineen voor een nieuw project om op een bijzondere manier aandacht te besteden aan de groslijst van de Jonge Jury 2027. De Jonge Jury, een leesbevorderingsprogramma voor jongeren van 12-15 jaar, hanteert een groslijst van in-het-voorgaande-jaar verschenen jeugdboeken. De jongeren … [Lees meer...] overJeugdboekenlezers gezocht!
Hier blijven de vrouwen
Lezing uitgesproken op 12 november 2025, ter verluistering van de presentatie van Wêr bliuwe de froulju door Janneke Spoelstra. Waar blijven de vrouwen, zo luidt in Nederlandse vertaling het boek dat hier vandaag zo feestelijk gepresenteerd wordt. Op die titel sla ik direct aan, want dat is precies wat ik ook altijd zeg: waar blijven ze? Waarom worden vrouwelijke economen … [Lees meer...] overHier blijven de vrouwen
Een achterhoedegevecht voor de eentaligheid
Het tij begint voorzichtig te keren. Waar het Nederlandse onderwijs de afgelopen decennia heeft gezucht onder een puur door de politiek afgedwongen eentaligheid – op school moest iedereen altijd en alleen maar Nederlands spreken, we waren toch potdorie in Nederland! – met rampzalige resultaten, begint men nu voorzichtig in te zien dat wat aandacht voor de realiteit – kinderen … [Lees meer...] overEen achterhoedegevecht voor de eentaligheid
“de meest allerleukste quiz ter wereld”
Bij de trappen van vergelijking wordt de vergrotende trap gewoonlijk gevormd door -er aan het adjectief toe te voegen en de overtreffende trap door er -st aan toe te voegen (bijvoorbeeld lang-langer-langst). Maar bij sommige adjectieven is er een voorkeur voor de zogeheten omschreven vormen: meer + adjectief voor de vergrotende trap en meest + adjectief voor de overtreffende … [Lees meer...] over“de meest allerleukste quiz ter wereld”
Als schrijvers zichzelf voorlezen
Ontvangst en representatie in de recensies van Stemmen van schrijvers In 1959 besluit de uitgeverij Querido om iets nieuws te doen. Ze laat schrijvers hun eigen werk voordragen op grammofoonplaten en noemt deze platenreeks Stemmen van schrijvers. De eerste plaat van de reeks heet Singel 262, waarop de stemmen van zeven verschillende schrijvers te horen zijn. In totaal … [Lees meer...] overAls schrijvers zichzelf voorlezen
Etymologica: Lintworm
Een lintworm is zowel een draak uit middeleeuwse verhalen als een lintvormige ingewandsworm. In de eerste betekenis is lintworm een mooi voorbeeld van een tautologische samenstelling. Het gedrocht heette ooit lind (‘draak, slang, worm’), maar toen dit woord niet meer werd begrepen voegde men er worm aan toe, dat dezelfde betekenissen had. Het woord betekent dus eigenlijk … [Lees meer...] overEtymologica: Lintworm
Het vinyl archief van de Nederlandse letteren
Literatuur op de plaat Een paar maanden geleden kwam ik door een gelukkig samenspel van speurzin en vindersgeluk in het bezit van twintig 45-toerenplaatjes die in de jaren 1959-1961 waren verschenen onder de reekstitel Stemmen van schrijvers. Die serie wekte mijn nieuwsgierigheid. Wie waren op het idee gekomen om de stemmen van schrijvers vast te leggen en op vinyl te … [Lees meer...] overHet vinyl archief van de Nederlandse letteren
De waarde van het misverstaan
Bij het werk van K.H. Miskotte Dit is de tekst van een lezing die Jaap Goedegebuure bij de presentatie van deel 16 van het verzameld werk van de theoloog K.H.Miskotte, op 7 november in Utrecht. In het hier ten doop gehouden deel van Miskotte's verzamelde werk kwam ik het nodige tegen dat ik als literatuurhistoricus en tekstinterpreet herkende en zonder problemen … [Lees meer...] overDe waarde van het misverstaan
Etymologica: Lapjeskat en schildpadkat
Op mijn vorige stukje over de cyperse kat kreeg ik een groot aantal boze ingezonden brieven van lapjeskatten en schildpadkatten, die de aandacht voor de cyperse zwaar overtrokken vonden en erop wezen dat hun vachtpatronen en de benamingen daarvoor veel interessanter zijn. Als goedmakertje zet ik hen ditmaal in het zonnetje. Lapjeskat De benaming lapjeskat voor een … [Lees meer...] overEtymologica: Lapjeskat en schildpadkat
Tussen bruggen en loopgraven
Waarom vertrouwen het wint van verwijten Timmermans en Klaver bewezen hun partij geen dienst door te negatief te spreken. Jettens positivisme – in lijn met retorisch onderzoek – heeft wel gewerkt. Jokkende Jetten. Palingpopulisten. Ondanks alle goede voornemens regende het ook deze verkiezingen verwijten. En wat daarbij opviel: niet zelden kwam de aanval vanuit … [Lees meer...] overTussen bruggen en loopgraven
Van leesplezier naar literair onderzoek
Feike Dietz over het succes van LitLab Hoe maak je literatuuronderwijs uitdagender, relevanter én leuker voor middelbare scholieren? Negen jaar geleden gingen UvA -onderzoeker Feike Dietz en collega's van verschillende universiteiten met die vraag aan de slag. Het resultaat: LitLab, een digitaal laboratorium waarin leerlingen niet alleen lezen, maar ook onderzoeken, … [Lees meer...] overVan leesplezier naar literair onderzoek
Fadar Unser
Een Oudnederlandse reconstructie van het Onze Vader Wellicht hét belangrijkste en meest fundamentele gebed van het Christelijke geloof, het Onze Vader, is door de eeuwen heen in honderden, al dan niet in duizenden talen omgezet. Het is vaak het eerste gebed dat nieuwe Christenen leren, en was dus ook van cruciaal belang bij het bekeren van heidense volkeren, ook in de Lage … [Lees meer...] overFadar Unser
‘Nu sta ik tegenover de huwelijkstrouw nogal luchthartig’
Vraaggesprek met Speenhoff Ik moest vanmorgen denken dat ik me zo in de beroemde Speenhoff verdiept heb, dat ik een interview met hem kan schrijven zonder dat ik hem ooit gesproken heb. Kan ook niet want de man was al voor mijn geboorte overleden. Hij werd in 1903 een zeer bekende Nederlander die met het klimmen der jaren steeds conservatiever werd. Zijn opvattingen … [Lees meer...] over‘Nu sta ik tegenover de huwelijkstrouw nogal luchthartig’
Twee vroege verhalen van Theo Thijssen herontdekt
Soms heb je gewoonweg geluk. Enkele maanden terug zat ik in een luimig avonduurtje te lezen in de biografie over Theo Thijssen (1879-1943) van Peter-Paul de Baar. Ik had me voorgenomen in mijn zomervakantie eens Kees de jongen te herlezen, samen met een paar andere romans van Thijssen, en ik dacht: laat ik eerst beginnen met zijn biografie. Ik las daarin onder andere over de … [Lees meer...] overTwee vroege verhalen van Theo Thijssen herontdekt
Zeggen juli dat ook?
Een tijd geleden stelde iemand mij een verrassende vraag: 'Yoïn, zijn er meer talen op de wereld waarin sommige maandnamen dezelfde uitspraak hebben als voornaamwoorden? In het Nederlands heb je mei en mij, en juli en jullie.' Ik raakte even van mijn à propos. Juli en jullie spreek je toch niet hetzelfde uit? Ik niet althans. Maar zij wel - en wat blijkt: ze is lang niet de … [Lees meer...] overZeggen juli dat ook?
Etymologica: Eskimo-ijsjes
Wellicht is het u ontgaan, maar in september van dit jaar heeft de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un het Engelse leenwoord ice cream in de ban gedaan. Jong-un wil het Koreaans namelijk zuiveren van westerse invloed. Woorden als aiseukeurim (ice cream) en haembeogeo (hamburger) moeten van hem worden vervangen door eseukimo respectievelijk dajin-gogi gyeopppang, letterlijk … [Lees meer...] overEtymologica: Eskimo-ijsjes
Groet aan Jozef Deleu
Het woord cultuurdrager wordt vaak ironisch gebruikt, maar er zijn mensen die je niet beter dan zo kunt beschrijven. Mensen op wie een deel van de cultuur vanaf een bepaald moment rust, en van wie je je afvraagt hoe het verder moet als zij niet langer kunnen of willen steunen. Zo iemand is Jozef Deleu, schrijver, dichter, en oprichter van twee van de belangrijkste culturele … [Lees meer...] overGroet aan Jozef Deleu
Kies voor taal
Taalbeleid in de verkiezingsprogramma's van de grootste vijftien partijen Over een weekje (29 oktober) mogen we alweer stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Bij mijn stemkeuze speelt taalbeleid uiteraard een belangrijke rol. Ik kies het liefst voor een partij die inclusief taalbeleid voorstelt, en ben daarin vast niet de enige. Daarom heb ik nagelezen wat de vijftien … [Lees meer...] overKies voor taal
Een oefening in gemeenschap, in vertrouwen, in vrijgevigheid
Laudatio voor het tijdschrift Neerlandistiek Uitgesproken op zondag 19 oktober 2025 in Antwerpen Dames en heren,vrienden van het Nederlands,en bovenal: makers, lezers en dragers van de Neerlandistiek, Er zijn momenten waarop een gemeenschap even stil mag staan bij zichzelf. Vandaag is zo’n moment. Want vandaag vieren we een initiatief dat meer is dan een tijdschrift, … [Lees meer...] overEen oefening in gemeenschap, in vertrouwen, in vrijgevigheid
De discussie over de vlees-/vega-/plantaardige burger/schijf/disk
Vijf jaar na het verbod op het woord ‘melk’in plantaardige dranken, heeft het Europees Parlement nu toch ook ingestemd met een verbod op namen zoals ‘burger’ en ‘worst’ bij plantaardige producten. Volgens voorstanders van het verbod zijn zulke termen misleidend voor de consument. Het gaat om de zogenaamde … [Lees meer...] overDe discussie over de vlees-/vega-/plantaardige burger/schijf/disk
