Wie een Limburgs accent wil nadoen, kan snel resultaat boeken met een zachte g, keel-r en langgerekte klinkers. De gevorderden doen daar nog de juiste zangerige toon bij. Ook de a in plaats van e mag niet ontbreken, die maakt dat en klinkt als an. Die Limburgse a was de aanleiding van een spraakverwarring op hoog niveau, althans volgens een anekdote die rondging na de … [Lees meer...] overDe verwarrende Limburgse a/e
Uitgelicht
Geheime stukken van Betje Wolff
Vrouwen droegen maar zelden bij aan de spectatoriale tijdschriften in Nederland.[1] Betje Wolff deed dat wel. In haar eigen tijd wisten maar heel weinig mensen daarvan af. Het blad waarin ze schreef, De Gryzaard, was onbekend en de bijdragen waren zoals gebruikelijk anoniem. Het blad kwam elke vrijdag uit voor anderhalve stuiver en was ‘zeer dienstig voor de … [Lees meer...] overGeheime stukken van Betje Wolff
Smots en Smodzje
Smeerboel in het zeventiende-eeuwse Nederlands en Fries In het recente boekje Alle Amsterdamse Akten: Ruzie, rouw en roddels bij de notaris, 1578-1915 uit 2022 staat een prachtig artikel van Nicoline van der Sijs over scheldwoorden in de Amsterdamse notarisakten van de zestiende tot de achttiende eeuw. Hierin wordt beschreven dat vrouwen meestal met het … [Lees meer...] overSmots en Smodzje
Nagestreefde en gevreesde eenzaamheid
Het is deze week een beetje stil in het onderzoeksatelier over de literaire verbeelding van het Waddengebied, want er wordt verzameld, gelezen en geschreven. Ik gebruikte de avond om de onverkorte Rottumerplaat-tapes (zo'n 7 uur historische radio) te beluisteren. Het verhaal is bekend. In juli 1971 brachten achtereenvolgens Godfried Bomans en Jan Wolkers een week door op … [Lees meer...] overNagestreefde en gevreesde eenzaamheid
Grote en Eenmalige Evi Aarens essaywedstrijd
De laatste tijd is er veel gespeculeerd over de identiteit van de dichter Evi Aarens, die in 2021 debuteerde met het lange gedicht Disoriëntaties en het afgelopen jaar de functie van Recensiedokter vervulde. Het is de redactie van Jong Neerlandistiek opgevallen dat die speculaties worden aangevoerd door mannen van middelbare leeftijd, die hun best doen aan te tonen dat Evi … [Lees meer...] overGrote en Eenmalige Evi Aarens essaywedstrijd
Johannes Reddingius
Deze week een mini-podcast over de dichter Johannes Reddingius. Kees van Kooten bedacht ooit de term "gewoonmooi", en ik kan geen andere dichter bedenken op wie deze term meer van toepassing is dan op Joannes Reddingius (1873-1944). Deze in Deurne geboren schrijver was de broer van de zangeres en componiste Aaltje Noordewier-Reddingius, een beroemdheid in het begin van de … [Lees meer...] overJohannes Reddingius
In memoriam
‘En dan 100.000 jaar collationeren.’ Piet Verkruijsse (27 januari 1943 - 20 februari 2012) ‘Hm. Tja. Hm.’ [lange stilte] ‘En de bron?’Het is jammer dat de klank van tabak en donkerronkende klinkers in een zuinig lachende mond geen eigen letters of leestekens hebben. Want die gaven de woorden van Piet Verkruijsse soms een heel eigen, andere lading. Milder, cynischer … [Lees meer...] overIn memoriam
The prestige
Onlangs herlas ik voor de zoveelste keer het sonnet over de gezwinde grijsaard. En ineens viel me iets op. Dit was niet een gewoon sonnet, het was een goocheltruc. Daarmee bedoel ik niet dat P.C. Hooft op magische wijze de taal hanteerde, of dat zijn werk iets magisch heeft – nee, ‘De gezwinde grijsaard’ volgt de structuur van een goede truc. Inclusief the prestige. Een gewone … [Lees meer...] overThe prestige
‘Niet op grammatica geredacteerd’
Ook bij taalvaardigheid lijken de politieke posities verruild. Rechts hanteert nu het oude socialistische emancipatieargument, links het oude liberale keuzevrijheidsargument. Het zal door die verwarring zijn dat een debat over taalvaardigheid nagenoeg onmogelijk is. Gevoed door aantijgingen als ‘woke waanzin’ en ‘calimerogedrag’ bespeuren de partijen bij elkaar verloedering en … [Lees meer...] over‘Niet op grammatica geredacteerd’
Een nare juffrouw
Over een boekomslag van Belcampo De afbeelding op een boek is voor de lezer in het algemeen een gegeven. Voor de aanschaf van een boek volstaan de naam van de auteur en de titel. Voor de auteur is het een heel ander verhaal. Hij bemoeit zich vaak met de afbeelding op het boek (en schrijft zelf de flaptekst); soms levert hij een foto, of tekening, en stemt beeld en … [Lees meer...] overEen nare juffrouw
Brenger van licht en stilte in een klas op maandagmiddag
Maandagmiddag 13.00 uur, V4b. Een grijnzende duivel is op het smartboard geprojecteerd. Tafels en stoelen zijn in een cirkel in de klas geplaatst, zodat iedereen elkaar aan kan kijken. De fragmenten van Lucifer die vandaag gelezen worden liggen klaar. De handgeschreven samenvattingen van de vorige les zijn uitgedeeld. De leerlingen komen binnen. De rollen voor die dag worden … [Lees meer...] overBrenger van licht en stilte in een klas op maandagmiddag
Familienamen, hoe spreek je ze uit: Van Poucke
Wie geïnteresseerd is in klassieke muziek heeft de familienaam zeker wel eens gehoord, die van broer en zus Van Poucke, hij pianist, zij celliste, en beiden niet de minsten. Hun naam is ook de moeite waard. Dat begint er al mee dat van de familienaam Van Poucke nog een tweede schrijfwijze bestaat, namelijk Van Poecke. Ze zijn in Nederland geen van beide frequent, sterker … [Lees meer...] overFamilienamen, hoe spreek je ze uit: Van Poucke
De universele jongen
In het boekcadeau van dit jaar, Dolfje Weerwolfje van Paul van Loon, spelen mannelijke personages de hoofdrol. Dat is ook zo in Maximiliaan Modderman geeft een feestje van Joukje Akveld, het prentenboek van de Nationale Voorleesdagen 2023, en in het Boomhut-Kinderboekenweekgeschenk over Terry en Andy. Wie de titels van de afgelopen twintig jaar bekijkt, ziet dat witte jongens … [Lees meer...] overDe universele jongen
Turen is tuur hebben
Bij aanvang van de zestiende eeuw duikt het werkwoord turen op in onze schriftelijke overlevering. Schijnbaar uit het niets, want buiten de Lage Landen lijkt het nagenoeg niet bekend. Naar zijn herkomst is eerder enkel gegist, maar het zou wel eens de evenknie van een welbekend Engels woord kunnen zijn. Een blik noordwaarts Volgens het redelijk jonge en … [Lees meer...] overTuren is tuur hebben
Eén dodendans in twee sonnetten van Martinus Nijhoff
In Nijhoffs debuutbundel De Wandelaar (1916) en in de dialoog Pierrot aan de lantaarn (geschreven in 1916, gepubliceerd in 1919) vinden we gedichten waarin Nijhoff iets laat doorschemeren van zijn visie op het leven na de dood. De mens blaast een keer zijn laatste adem uit, maar daarna krijgt hij een nieuw leven toebedeeld. ‘God heeft ons op de wereld gezet, Het leven kan niet … [Lees meer...] overEén dodendans in twee sonnetten van Martinus Nijhoff
Ziehier, mijn wetenschap!
Graag zou ik hier willen poneren dat ik niet graag dingen poneer. Daar ben ik helaas eigenlijk niet zo erg goed in. Dat komt denk ik omdat ik een twijfelaar ben, of misschien omdat ik een onderzoeker ben. Dat merkte je vast ook wel al toen je de vorige drie zinnen las. In de eerste vermeed ik de directe stelling “ik poneer niet graag” door hem in een bijzin te moffelen en twee … [Lees meer...] overZiehier, mijn wetenschap!
Oproep: Grotevragenprijs
Taalkundig Nederland is een prijs rijker: de Grotevragenprijs, uitgeloofd door de Landelijke Onderzoeksschool Taalwetenschap in samenwerking met de Algemene Vereniging Taalwetenschap. Het gaat om een essaywedstrijd over de grote vragen van de taalkunde voor de komende tien jaar. Bij de introductie van de prijs op het Taalgala in Utrecht afgelopen vrijdag werd … [Lees meer...] overOproep: Grotevragenprijs
Regisseurs: aan het werk! Nu!
Vele jaren geleden zag ik de Gijsbreght van Aemstel in de Amsterdamse stadsschouwburg. Het waren de late jaren zestig, alles was aan het veranderen, we hadden het Maagdenhuis bezet, bij Neerlandistiek waren de hoorcolleges afgeschaft en we bepaalden de cijfers voor eindverslagen met de hele groep, de docent mocht ook meedoen. Het waren optimistische tijden, we dachten dat de … [Lees meer...] overRegisseurs: aan het werk! Nu!
Hier werd iets laten liggen
Linguïstische Miniatuurtjes revisited In juni 2023 is het precies 30 jaar geleden dat ik in het toenmalige Neder-L mijn allereerste miniatuurtje schreef (toen nog zonder titel). In de komende maanden zal ik met enige regelmaat zo’n oud miniatuurtje herlezen, en er met de kennis van nu iets nieuws (of fris) over proberen te zeggen. Vandaag: het geheimzinnige passieve … [Lees meer...] overHier werd iets laten liggen
Etymologica: Gaai
Duits: Eichelhäher; Engels: Jay; Frans: Geai; Fries: Houtekster; Kroatisch: kreja; Spaans: arrendajo; Turks: alakarga; Arabisch: جاي [jay] Een of twee keer in een jaar verschijnen er een of twee grote veelkleurige vogels in mijn achtertuin. Ze vallen erg op en zo kwam ik er in mijn Vogelgids al gauw achter dat ’t Vlaamse gaaien … [Lees meer...] overEtymologica: Gaai
Weyerman borduurt!
In 1763 was Weyerman ruim vijftien jaar dood en niet opgewassen tegen de fabeltjes die over hem verteld werden. Dat jaar publiceerde Franciscus Lievens Kersteman het vervolg (‘Aanhangsel’) op zijn zo succesvolle biografie van Weyerman. In 1756 was die biografie onder de titel Zeldzaame Levens-gevallen van J.C. Wyerman uitgebracht. Op de titelpagina van de uitgave uit … [Lees meer...] overWeyerman borduurt!
De poëtica van ChatGPT
Eén van de intrigerende aspecten van ChatGPT, vind ik, is dat het ‘kunstmatig intelligente’ programma ons veel te leren heeft over onze eigen intelligentie, dat wil zeggen: over de stand van zaken van onze kennisverwerving. Aangezien het algoritme antwoorden genereert op basis van een analyse van een enorm corpus online teksten, zou het een beeld moeten bieden van die … [Lees meer...] overDe poëtica van ChatGPT
Avant zo’n beetje alle letters van de regenboog
Het Louis Couperus Museum kondigde deze week de tentoonstelling aan die het hele jaar te zien zal zijn onder de ‘prikkelende titel’ Louis Couperus, non-binair avant la lettre? Prikkelend is die titel zeker, want hij roept onmiddellijk diverse vragen op, waarvan de vraag of je ‘met de ogen van nu’ Couperus inderdaad non-binair zou kunnen of mogen noemen misschien nog wel de … [Lees meer...] overAvant zo’n beetje alle letters van de regenboog
Ruzie in de familietent
Ruim 52 jaar was dominee Adriaan Wolff toen hij in Vlissingen het ja-woord van de vader van de 21-jarige Betje Bekker kreeg. Zijn enige dochter uit zijn vorige huwelijk woonde nog bij hem in Middenbeemster. Wijnanda was 19 jaar, haar moeder, Wolffs eerste vrouw, was toen twee jaar dood. Wolff maakte haast met de officiële documenten. Hij kende Betje alleen van wat brieven toen … [Lees meer...] overRuzie in de familietent
Lucifer, nieuwe werelden, en de eerste mens
De populariteitsgraad van personages door de tijd heen, of in een bepaalde periode, is een prachtige indicatie voor wat er in een specifiek tijdsgewricht gaande is. Een mooi voorbeeld is het historisch wisselende belang van de personages Hector, Achilles, en Odysseus. De eerste behoort in de middeleeuwen tot de ‘neuf preux’; de negen grootste helden uit de geschiedenis, naast … [Lees meer...] overLucifer, nieuwe werelden, en de eerste mens