Gisteren zag ik in Haarlem iets prachtigs: de herrijzing van het Taalmuseum. Tijdens het congres van het Genootschap Onze Taal presenteerde Fresco Sam-Sin, sinds enige tijd de nieuwe directeur van dat museum, een prachtige nieuwe tentoonstelling, die helemaal gebaseerd was op zijn tante Olga. Die tante is al bijna 95, en niet bang voor de camera. Ze is heel populair met … [Lees meer...] overLieve tante Olga
Uitgelicht
De geschiedenis van het woord [vul in]
Eind vorig jaar publiceerde journalist en taalhistoricus Ewoud Sanders het boek Met de paplepel. Daarin geeft hij aan de hand van Nederlandstalige jeugdverhalen van 1782 tot heden een overzicht van het beeld over joden dat kinderen vanaf de kleuterleeftijd ‘met de paplepel’ ingegoten hebben gekregen. Dat beeld is door de bank genomen niet positief. Sanders laat met zijn … [Lees meer...] overDe geschiedenis van het woord [vul in]
De trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
Binnen het volksverhaalonderzoek is Reynaert een bekend personage: we komen hem in de orale traditie tegen van de middeleeuwen tot heden en hij is bij uitstek een trickster. Voor buitenlandse studenten vergelijk ik het gedrag van Reynaert vaak met dat van zijn Afrikaanse (en Caraïbische) evenknie Anansi de spin, en omgekeerd leg ik Anansi uit aan Nederlandse studenten met een … [Lees meer...] overDe trekken van de trickster. Reynaert van Willem… van Hildegaersberch
‘Waarom heb je het niet gewoon verteld?’
Over angst, schaamte en (on)geluk in recente Nederlandse jeugdromans over homoseksualiteit (Afbeelding via DALL-E.) Leraar Nederlands en vakdidacticus Marie-José Klaver onderzoekt de angst voor afwijzing en de haperende lichamen waarmee de homoseksuele hoofdpersonen in nieuwe Nederlandse jeugd- en adolescentenliteratuur (2019-2022) kampen. Ze probeert te verklaren … [Lees meer...] over‘Waarom heb je het niet gewoon verteld?’
Maaike Meijer over mannen
Deze week verschijnt het boek 'Radeloze helden' van Maaike Meijer, een lucide onderzoek naar mannelijkheid aan de hand van onder andere Moby Dick, Jan Wolkers, Peter van Straaten en One Flew Over The Cuckoo's Nest– en waar die vastloopt. Ik sprak met de auteur over dit fascinerende boek dat iedereen moet lezen. Het gesprek is ook te beluisteren als podcast. … [Lees meer...] overMaaike Meijer over mannen
Zijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
Een vrolijke week was het niet, de afgelopen week, in de wereld van de Nederlandse taal. Kris Van de Poel vertrok onverhoeds als Algemeen Secretaris van de Nederlandse Taalunie, en wat aan die beslissing ook vooraf is gegaan (we weten dat niet): dat is een persoonlijke nederlaag en een tragedie. Het betekent bovendien dat de organisatie van het Algemeen Secretariaat en de … [Lees meer...] overZijn de problemen van de Taalunie nu opgelost?
De leugen van de literatuur
Over Gemis van Manon Uphoff 'Aan de wand van mijn werkkamer gespijkerd': dat is de titel van aantekeningen die Manon Uphoff publiceerde in Optimistische woede, een bundel van het schrijverscollectief Fixdit, dat zij mede oprichtte en dat streeft naar meer diversiteit in de letteren. En spijkeren is precies waar ik het hier over wil hebben. Ik wil kijken in de … [Lees meer...] overDe leugen van de literatuur
Versterk de democratie, begin bij je leesstrategie
Soms zijn twee schijnbaar verschillende statistieken achter de cijfers innig met elkaar verstrengeld. Recent hadden we weer prijs. Op 12 mei verschenen in Vlaanderen de resultaten van de peiling een jaar voor de verkiezingen, die aangeven dat de extreemrechtse partij Vlaams Belang bijna een kwart van de kiezers weet te bekoren. Vier dagen later verscheen een rapport dat … [Lees meer...] overVersterk de democratie, begin bij je leesstrategie
De route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
Klein stukje over een literaire stijlfiguur en dan snel naar de taal in de Tweede Kamer? In zijn Sachwörterbuch der Literatur schrijft Gero von Wilpert (Stuttgart 1969:322) dat een Hendiadyoin – bij ons vaker hendiadys genoemd – een retorische figuur is die in de Oudheid en in de Barok erg geliefd was. Twee woorden met dezelfde betekenis konden … [Lees meer...] overDe route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
Waar gebeurd als excuus
Pfeijffer en de realiteit Wat ik vooral zo interessant vind aan Alkibiades, Ilja Leonard Pfeijffers nieuwe boek, is dat het in een trend past. Thomas de Veen stelt in zijn recensie in NRC Handelsblad (26 mei 2023) vast dat de roman zelf eindigt op pagina 772. Daarna volgen nog een kleine 170 bedrukte bladzijden, beginnend met een namenlijst van 11 bladzijden (218 … [Lees meer...] overWaar gebeurd als excuus
Arnon Grunberg: debatavond over literaire kritiek
Woensdag 31 mei jl. vond er in zaal Club Nine van TivoliVredenburg te Utrecht een interessante bijeenkomst plaats: de presentatie van het nieuwe boek van Arnon Grunberg Waarheidsliefde en biefstuk. Essays over lezen en schrijven. (Nijgh en van Ditmar). Wie de traditionele opzet zou hebben verwacht van een interview met de schrijver van het nieuwe boek, werd verrast. Zoals … [Lees meer...] overArnon Grunberg: debatavond over literaire kritiek
De leesbaarheid van non-binaire voornaamwoorden
Meer en meer groeit het besef dat niet iedereen zich goed voelt in de binaire hokjes man of vrouw en dat gender niet zozeer een tweedeling is, maar een spectrum. Voor wie zich ergens in het midden bevindt, voldoen de traditionele voornaamwoorden hij of zij niet. Welke woorden gebruiken we beter wel om naar non-binaire personen te verwijzen? Er zijn verschillende opties in … [Lees meer...] overDe leesbaarheid van non-binaire voornaamwoorden
Het ie in ieder, iemand, iets en meer
Dat woorden als ieder, iemand en iets niet slechts door toeval op elkaar lijken zullen de meeste sprekers wel aanvoelen. Het ie dat ze gemeen hebben was vroeger een woord op zich: het is de Nederlandse evenknie van Duits je ‘ooit’ en eigenlijk een vorm van eeuw. Levenstijd We beginnen bij het Germaans, de voorloper van onze … [Lees meer...] overHet ie in ieder, iemand, iets en meer
Mariken en de Vrije Wil
Gerrit Kalff noemde Die waerachtige ende Een seer wonderlijcke historie van Mariken van nieumeghen een “mirakelspel”. Bovendien prees hij de realistische tekening van de karakters: ‘De verdienste van dit stuk ligt in zijne levensvolheid en den nationalen stempel, dien het draagt. ... [Wij worden] te midden van het volksleven verplaatst. ... [H]et drinkgelag in Den Boom is … [Lees meer...] overMariken en de Vrije Wil
Waar is de waanzin? Over poëzie en psychose van Micha Hamel
Is daar iemand, Micha Hamel ‘Doe jij nog wel eens aan psychose?’, vroeg de redacteur toen hij mij voorstelde om Micha Hamels nieuwe dichtbundel te recenseren. ‘Ja’, luidde mijn antwoord, want inderdaad, in 2007 had ik in real life aan psychose gedaan, en sindsdien heb ik daarover vele teksten gepubliceerd, en werk en schrijf ik regelmatig in de driehoek van … [Lees meer...] overWaar is de waanzin? Over poëzie en psychose van Micha Hamel
‘Be jemig Peter, wa bin de weer gek!’
De Brabantse boer in 1792 verdedigd Een kritische reactie op het vertoog van Jacob Eduard de Witte, ‘over den staat des landmans, in de Majorye van ’s Bosch’, liet niet lang op zich wachten. Zijn ‘afkeerige schetz van den boer’, te vinden in het eerste deel van diens Dichtkundige en prozaische mengelschriften (1791), wekte grote ergernis en vormde de … [Lees meer...] over‘Be jemig Peter, wa bin de weer gek!’
Chatbot fraudeert bij het eindexamen Fries
Nadat ik eerder de eindexamens Nederlands (havo en vwo) en vwo-Frans door chatbots heb laten maken – voor beide slaagden de chatbots ruimschoots – leek het me interessant om het ook nog eens met Fries te doen. Voor Fries is er veel minder elektronisch leesbaar materiaal voorhanden, en aangezien kunstmatige intelligentie afhankelijk is van heel veel voorbeelden, is te … [Lees meer...] overChatbot fraudeert bij het eindexamen Fries
Lol in de letteren
Light verse-dichter Frank van Pamelen en ik maken een podcast over taal en literatuur, we proberen zoveel mogelijk het plezier hierin over het auditieve voetlicht te brengen. Iedere maandag komt er om 15.61 uur een nieuwe aflevering online waarin een letter centraal staat. Totdat we de Z gehad hebben, dan stoppen we ermee, voor ons geen gebed zonder eind! De afleveringen staan … [Lees meer...] overLol in de letteren
Problemen Dagpost
Vanwege technische problemen is onze dagelijkse mailversie slechts naar enkele abonnees verstuurd. Omdat het probleem ingewikkeld blijkt te zijn, zal de Dagpost de komende dagen zelfs helemaal niet verstuurd worden. We hopen zo snel mogelijk met een oplossing te komen. Excuses aan de abonnees. … [Lees meer...] overProblemen Dagpost
Bode en antipode
Mijn meest dierbare boeken zijn de romans en dichtbundels die mijn vader heeft ingebonden en soms voorzag van cassettes. Toen ik in 1991 mijn propedeuse haalde, kreeg ik De kleine Johannes van Frederik van Eeden in een leren band met handmatig aangebrachte belettering. Voor mijn doctoraal in 1996 stak hij de laatste dichtbundel van Lucebert in een nieuwe, handgemaakte cassette … [Lees meer...] overBode en antipode
Gorters gouden greep
Inleiding bij LEES MEI 2023 Gorters gouden greep: debuteren met een groot gedicht over de bloeimaand. Elke lente weer actueel – toch? Ook onze eeuw organiseert weer van alles rondom Gorter – meestal in mei. Tijdens de pandemie verschenen er vrijwel gelijktijdig twee (!) complete Engelse vertalingen, en dit jaar was al raak in april. In de seizoenenreeks van Das Mag … [Lees meer...] overGorters gouden greep
Waar werd de Heliand geschreven?
Onlangs verscheen een nieuwe, uitvoerig geannoteerde Nederlandse vertaling van het Oudsaksische diatessaron Heliand. Een van de onderwerpen die in Deel I, waarin dit werk in zijn context wordt geplaatst, voor het voetlicht komen, is de plaats waar de Heliand tot stand is gekomen. Net als in de beide Nedersaksische vertalingen uit 2022 (Sallands (Jan Nijen Twilhaar) en … [Lees meer...] overWaar werd de Heliand geschreven?
On the use of Dutch “slaaf” and “totslaafgemaakte”
As in all postcolonial debates scrutinizing language is perhaps the foremost issue. The N-word has sweepingly been banned from public discourse, “coolie” and “mulatto” are under attack, all kinds of words naming black people are being scrutinized, commented upon, weighted and often rejected. One of the issues in the Netherlands in 21st century postcolonial debates is how to … [Lees meer...] overOn the use of Dutch “slaaf” and “totslaafgemaakte”
Tekstkwaliteit is een blinde vlek in het onderwijs
Waar komen strips in groep 7 en 8 vandaan? Het leesniveau van Nederlandse leerlingen daalt nog steeds. Wie naar de nieuwste testresultaten (De Staat van het Onderwijs 2023 en PIRLS 2021) kijkt, kan maar één conclusie trekken: leerlingen lezen op school te weinig goede, rijke teksten.(1) Aangezien al jaren duidelijk is dat Nederlandse kinderen niet goed zijn in het … [Lees meer...] overTekstkwaliteit is een blinde vlek in het onderwijs
#IkLeesCouperus: Van oude boeken, de dingen die voorbijgaan?
In het Couperus-jaar 2023, honderd jaar na zijn overlijden, wil ik meer van Couperus’ werk (her)ontdekken en belichten, in de hoop dat vele lezers volgen. Ik deel maandelijks een leeservaring. Doe mee, lees mee en deel je ervaringen ook: #IkLeesCouperus. In april stonden Couperus’ Reisimpressies op het programma, die ik als eigentijdse reisgids in Rome wilde beproeven, maar … [Lees meer...] over#IkLeesCouperus: Van oude boeken, de dingen die voorbijgaan?
