Dit jaar vindt op donderdag 9 september 2021 voor de dertigste keer de Bert van Selm-lezing plaats, ter gelegenheid van de opening van het academische jaar van de Opleiding Nederlandse taal en cultuur van de Universiteit Leiden. De lezing wordt dit jaar gehouden door dr. Olga van Marion (Universiteit Leiden), universitair docent Vroegmoderne … [Lees meer...] over9 september 2021: 30e Bert van Selm-lezing ‘Gouden diva’s. De eerste Nederlandse actrices in de zeventiende eeuw’
17e eeuw
Het zwarte varken van Hugo de Groot
Fredrik Duim was een productief en is een vergeten dramaturg. Zelfs Jan te Winkel (Ontwikkelingsgang ²1924 deel V, p. 295) schuift hem met een snier terzijde. Toch geven zijn toneelstukken een helder en duidelijk beeld van hoe men over klassieke en vaderlandse geschiedenis dacht in de achttiende eeuw. Een functie van literatuur is het bewaren van herinnering aan bijzondere … [Lees meer...] overHet zwarte varken van Hugo de Groot
Pieter C. Hooft, Uyt ’s Hartogenbosch, aen mijn huysvrouw Helionora Hellemans
In dit speelse gedichtje richt Hooft zich tot zijn tweede vrouw Helionora Hellemans. Hoe groot is zijn verlangen (zijn "tocht") om bij haar te zijn! Helaas, hij is op reis, en in plaats van hem zijn vleugels te lenen om naar het Muiderslot te vliegen, wijst de wrede Min (Cupido) hem een herberg aan in Den Bosch. … [Lees meer...] overPieter C. Hooft, Uyt ’s Hartogenbosch, aen mijn huysvrouw Helionora Hellemans
De dokter en de rederijker
Die historie van Fortunatus borse in de bewerking van Bernard Fonteyn (3, slot) Soms komen de toneelstukken (1643) over Fortunatus inhoudelijk overeen met het volksboek (1610) , maar geregeld gaat Barend Fonteyn ook zijn eigen weg. Een groot verschil is de reactie van de sultan wiens wenshoed gestolen is. In het volksboek van 1610 kiest de sultan eieren voor zijn geld: hij … [Lees meer...] overDe dokter en de rederijker
27 augustus 2021: Jaarcongres Werkgroep Zeventiende Eeuw
Universiteit Utrecht, vrijdag 27 augustus 2021, 15:00-18:30 u (online)https://zeventiendeeeuw.wordpress.com/ De culturele dimensie van de Nederlandse expansie overzee “Het is alleen gelt en geen wetenschap die onse luyden soeken aldaer [in Indië], ’t gunt is te beklagen”, treurde de Amsterdamse burgemeester en VOC-bestuurder Nicolaes Witsen in 1712. De Nederlandse … [Lees meer...] over27 augustus 2021: Jaarcongres Werkgroep Zeventiende Eeuw
Boekensalon met Olga van Marion en Frans Blom
De Boekensalon van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) handelt steeds over recente publicaties, waarbij de Bijzondere Collecties in mindere of meerdere mate werden benut. De inmiddels 5e aflevering staat sinds enkele weken op YouTube: daarin gaat hoofdconservator Garrelt Verhoeven in gesprek met Olga van Marion en Frans Blom over hun beider boeken over het … [Lees meer...] overBoekensalon met Olga van Marion en Frans Blom
Een altijd volle geldbeurs: een zegen of een vloek?
Die historie van Fortunatus borse in de bewerking van Bernard Fonteyn (2) De twee toneelstukken over Fortunatus (1643) die Gerrit van Uitert uitgaf sluiten in grote lijnen aan bij het volksboek (1610) waarvan Willem Kuiper de editie verzorgde. Maar aan de grote en kleine verschillen zien we wat een ander genre, een andere tijd en een ander publiek voor een literaire tekst … [Lees meer...] overEen altijd volle geldbeurs: een zegen of een vloek?
Van volksboek naar renaissancetoneel
Die historie van Fortunatus borse in de bewerking van Bernard Fonteyn (1) Door Ton Harmsen In precies honderd dagen heeft Willem Kuiper ons in Neerlandistiek de vijftig hoofdstukken van Een nieuwe historie van Fortunatus borse, ende van sijnen wunsch-hoet laten lezen, naar de Antwerpse druk van 1610. Dat is nu de oudst bekende bron, ruim dertig jaar … [Lees meer...] overVan volksboek naar renaissancetoneel
24 juni 2021: Online boekensalon: Toneel in de Gouden Eeuw
Met Olga van Marion en Frans Blom Op donderdag 24 juni zijn Olga van Marion, universitair docent Oudere Nederlandse Letterkunde in Leiden, en Frans Blom, universitair docent Historische Nederlandse Letterkunde aan de UvA, samen te gast in de online boekensalon van Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL). Hoofdconservator Garrelt Verhoeven interviewt Van Marion en Blom over … [Lees meer...] over24 juni 2021: Online boekensalon: Toneel in de Gouden Eeuw
Kluchten van koetjes en kalfjes
Door Ton Harmsen Een van de aantrekkelijke kanten van de Klucht van de koe (1619) is dat de personages steeds uitbarsten in gloedvolle ontboezemingen. Die dragen efficiënt bij aan de typering van de sprekers: de boer laat zich kennen als een domme roddelaar, de optrekker als een desperate schuinsmarcheerder en de gauwdief als een slimme profiteur, van buiten gaaf van binnen … [Lees meer...] overKluchten van koetjes en kalfjes
Vondels Kerstnacht: schooner dan de daegen en zo verschrikkelijk
Traditioneel zijn de laatste tien dagen van het jaar aan De Avonden gewijd, maar in de Kerstnacht gonst toch vooral de ‘Rey van Klaerissen‘ uit de Gysbreght door het hoofd. Een paar jaar geleden ging het gerucht dat men de Gysbreght zou opvoeren in een aan de hedendaagse smaak aangepaste versie, dat wil zeggen dat het zinloze geweld in volle glorie vertoond zou worden, maar dat … [Lees meer...] overVondels Kerstnacht: schooner dan de daegen en zo verschrikkelijk
Frank Willaert leest de Rey van Klaerissen
Door Frank Willaert Vondels ‘Rey van Klaerissen’, met het beroemde beginvers ‘O Kerstnacht schooner dan de daegen’, komt voor aan het eind van het derde bedrijf van zijn Gysbreght van Aemstel. Dat stuk was bedoeld om op Tweede Kerstdag 1637 te worden opgevoerd ter gelegenheid van de inwijding van de Amsterdamse Schouwburg aan de Keizersgracht. … [Lees meer...] overFrank Willaert leest de Rey van Klaerissen
La Farinella, travestie à la Bolognese op het Amsterdamse toneel
Door Ton Harmsen Lelio en Ardelia willen trouwen. Een lid van de rederijkerskamer In liefde bloeyende zet hun geschiedenis in 1629 op de planken. Het verhaal is komisch genoeg voor een klucht, de uitwerking is gevarieerd genoeg voor een blijspel, dus hij noemt zijn toneelstuk Kluchtighe comedie van Ardelia en Flavioos vryagie. Een merkwaardige titel, meer … [Lees meer...] overLa Farinella, travestie à la Bolognese op het Amsterdamse toneel
Bredero in Brussel
Door Ton Harmsen Als wij een boek cadeau geven kunnen we voorin een opdracht schrijven: ‘Ter Herinnering aan deze mooie dag, Tonny. Je Opa. – 10 October 1955’. In de zeventiende eeuw kocht men het boek apart van de band, en dat bood zelfs de gelegenheid er katernen bij te laten binden met tekst van eigen maaksel. Dergelijke handschriftelijke invoegingen geven het boek een … [Lees meer...] overBredero in Brussel
Een nieuw leerboek over onderzoeksvaardigheden in de letteren en de boekgeschiedenis
Door Ton Harmsen Ik weet nog goed hoe ik voor het eerst door Bert van Selm werd meegenomen naar de UB van Amsterdam. Ik voelde me daar als een kat in een vreemd pakhuis, maar Bert toonde me enthousiast als altijd een aantal kaartenbakken die zouden leiden tot het Walhalla. Ik weet ook nog hoe ik teleurgesteld naar huis ging: dat soort boeken hadden wij in Leiden ook, wat … [Lees meer...] overEen nieuw leerboek over onderzoeksvaardigheden in de letteren en de boekgeschiedenis
Een poëticaal afscheidsgedicht van Jan Six van Chandelier
door Riet Schenkeveld- van der Dussen In het voorjaar van 1649 vertrok Six, koopman in drogerijen, voor een handelsreis naar Spanje en Italië. Bij wijze van afscheid schreef hij het gedicht ‘Fooi’ – dat betekent afscheidsfeest, afscheidsdronk. Het is een Pindarische ode met twee maal drie strofen ‘Keer’, ‘Tegenkeer’ en ‘Toesangh’. In de eerste ‘Keer’ beschrijft hij hoe hij … [Lees meer...] overEen poëticaal afscheidsgedicht van Jan Six van Chandelier
Van zolderkamer tot schouwburgzaal. Receptie en opvoeringspraktijk van Samuel van Hoogstratens Dieryk en Dorothé, of de verlossing van Dordrecht (1666)
Door Patrick van ’t Hof Wie wel eens iets over de zeventiende-eeuwse Dordtse schilder-schrijver Samuel van Hoogstraten (1627-1678) gelezen of gehoord heeft, kent misschien zijn gewoonte wel om zijn schildersleerlingen toneelstukken te laten opvoeren op de zolder van zijn atelier. Op die manier konden ze bepaalde schaduwen en lichaamshoudingen bestuderen en zo hun … [Lees meer...] overVan zolderkamer tot schouwburgzaal. Receptie en opvoeringspraktijk van Samuel van Hoogstratens Dieryk en Dorothé, of de verlossing van Dordrecht (1666)
In memoriam Mieke B. Smits- Veldt (11 juli 1936-21 augustus 2020)
Door Riet Schenkeveld- van der Dussen In 1986 kwam Mieke Smits de Neerlandistiek binnenstormen met een omvangrijk proefschrift (504 blz.) Samuel Coster, Ethicus-Didacticus. Zoals ze in haar woord vooraf vertelt, vond de conceptie ervan plaats in 1979 en het boek is dus binnen zeven jaar ontstaan. Het bood een grondige studie van persoon en werk van de arts, … [Lees meer...] overIn memoriam Mieke B. Smits- Veldt (11 juli 1936-21 augustus 2020)
Dieryk en Dorothé: Samuel van Hoogstraten schildert de verlossing van Dordrecht in verzen
Door Patrick van ’t Hof Wie de wereld wil kunnen schilderen, moet alles van de wereld afweten. Dat schrijft de Dordtse schilder-schrijver Samuel van Hoogstraten (1627-1678) zo ongeveer in zijn traktaat Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst: anders de zichtbaere werelt (1678). In zijn ogen kliederen de meeste schilders maar wat aan, zonder eens te … [Lees meer...] overDieryk en Dorothé: Samuel van Hoogstraten schildert de verlossing van Dordrecht in verzen
Nil Volentibus Arduum: vijf huwelijken, zes getuigen
Door Ton Harmsen Op het toneel is dramatische ironie een plezier voor de toeschouwer. Als Gysbreght denkt dat het hemelse gerecht zich heeft ontfermd over hem en zijn benauwde veste weten wij dat het Trojaanse turfschip voor de poort ligt te wachten. De toeschouwer heeft een voorsprong op het personage. Het omgekeerde is een spannende ervaring: een speler doet of zegt iets … [Lees meer...] overNil Volentibus Arduum: vijf huwelijken, zes getuigen
10 oktober 2020, online: Symposium ‘In de geest van Stevin’
26e symposium van de NVvW werkgroep Geschiedenis Met dit thema vragen we aandacht voor de rijke nalatenschap van Simon Stevin, die 400 jaar geleden overleed. Stevin hield zich met veel verschillende onderwerpen bezig, zowel theoretisch als in de praktijk: technologie, wiskunde, mechanica, boekhouden, economie, onderwijs, taal, oorlogsvoering, perspectief in afbeeldingen, … [Lees meer...] over10 oktober 2020, online: Symposium ‘In de geest van Stevin’
Salomon de dwaze koning
Door Ton Harmsen Guilliam van Nieuwelandts conclusie over de eeuwige glorie van koning Salomon staat haaks op die van Vondels Salomon (1648). Deze tragedie behandelt de enige passage uit Salomons leven die Van Nieuwelandt buiten beschouwing laat: zijn oude dag, in de bijbel in besmuikte termen beschreven in het elfde hoofdstuk van I Koningen. ‘Quantum mutatus ab … [Lees meer...] overSalomon de dwaze koning
Salomon de wijze koning
Door Ton Harmsen Eindeloos veel pastoors, dominees, leraren, kunstenaars, vaders en moeders hebben het verhaal van het salomonsoordeel verteld. Het is een van de meest aansprekende verhalen uit de Bijbel, een tikje gruwelijk en ook een beetje gewaagd omdat het over twee prostituées gaat. Maar ook als je dat er niet bij vertelt kan je er een spannend verhaal van … [Lees meer...] overSalomon de wijze koning
Warenar vs. 1254 – 1256 opnieuw geïnterpreteerd
Door Renaat Gaspar Over de Warenar van P.C. Hooft is niet weinig geschreven, onder meer in de verschillende literatuurgeschiedenissen en in de inleidingen op de tekstuitgaven van dit veelgeroemde blijspel. Het ontbreken van specifieke regieaanwijzingen van de auteur over mime, mine, pose of dictie van de spelers heeft in de hand gewerkt, dat in de verklarende noten niet … [Lees meer...] overWarenar vs. 1254 – 1256 opnieuw geïnterpreteerd
P.C. Hooft: Achilles en Polyxena
Door Theater Kwast Wat stemt dit weemoedig....Met een rumoerig publiek in de ridderzaal van Kasteel Muiderslot om een stuk van P.C. Hooft te spelen... Terwijl we bezig zijn met plannen maken voor seizoen 2020/21, kwamen we deze intergrale registratie tegen, die wij eigenlijk ook vergeten waren. Achilles en Polyxena.. een matig stuk op papier, bleek op 16 maart 2017 een … [Lees meer...] overP.C. Hooft: Achilles en Polyxena
