• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Spanjaarts met groote swarte brillen op haar neus

21 maart 2022 door Marc van Oostendorp Reageer

Ieder onderzoek is natuurlijk een reis en ieder proefschrift een reisverslag. Maar het proefschrift dat Alan Moss vandaag in Nijmegen verdedigt heeft ook de vorm van een reisverslag. Een zeer uitvoerig reisverslag van 565 dik bedrukte pagina’s, met hoofdstuktitels als ‘Vertrek’, ‘Gevaren onderweg’, ‘De terugweg’ en natuurlijk ‘Italië:’ Moss beschrijft de zogeheten Grand Tour die jonge mannen uit de betere kringen aan het eind van de zeventiende eeuw en het begin van de achttiende eeuw hielden – de voorloper van het tussenjaar dat jongeren uit diezelfde betere kringen zich tegenwoordig veroorloven, maar dan educatiever en in zekere zin avontuurlijker.

De Grand Tour is veel onderzocht voor Groot-Brittanië en wordt daarom wel gezien als een typisch Engels fenomeen. Dat is volkomen ten onrechte, laat Moss overtuigend zien. Ook Nederlandse jongeren trokken naar Frankrijk en, als de middelen het toelaten naar Italië, om er de cultuurschatten te bewonderen en andere culturen te leren kennen. Specifiek richtte Moss zijn onderzoek op de vraag wat zo’n reis betekende voor de identiteit van die jongens: werd hun beeld van (hun eigen) mannelijkheid erdoor beïnvloed? Wat leverde het contact met een dominant katholieke cultuur op voor hun overwegend calvinistische kijk op het leven? En in hoeverre werden ze Nederlandser van hun contact met vreemden?

Een van Moss’ vele talenten in deze wervelende studie is dat hij zijn citaten weet te vinden. Dit schreef Gerard Hinlopen (1644-1691) toen hij zag wat voor grote brillen de Spanjaarden droegen (‘dat kon een voorzorgsmaatregel zijn in deze stoffige stad, maar eerder was het een ijdele fashion statement):

Men vint hier als ook noch op veel andre plaatsen Spanjaarts met groote swarte brillen op haar neus over straat spanseren. T’welk off uyt grootsheyt off ook wel uyt oorsake van t veelvoudich stoff geschiet, ik niet wete, alhoewel t eerste niet sonder rede vermoede.

Behalve met vreemde kleedgewoonten werden de Nederlandse jongeren ook geconfronteerd met vreemd voedsel. In Italië met watermeloenen, bijvoorbeeld:

Tegens den avont met de heer Hoogehenhouck en Vader Vin voorscreve voor de eerste mael een seeker vrucht eeten daer hier seer veel werck van gemaeckt wert, genaemt comcommeri, van gedante als een ronde pompoen. Dese vrucht wert in t’ ijs geleijt om te doen bevriesen, is root van binnen en seer aengenaem smaek, strekkende meer tot dranck als tot eeten om syn waeterachtigheid. Oock suycht men het sap daer maer uijt en neemt men voort’ laest een glas Griexe wyn daer op om geen ongemack subjeckt te sijn.

De jongens schreven hun verslagen voor het thuisfront: als brieven voor hun familie en vrienden, soms ook met het oog op publicatie. Ze schreven op wat hen opviel of waarvan ze vermoedden wat het thuisfront wilden horen. Hoe dan ook vertellen zulke citaten ons tegenwoordig natuurlijk minstens evenveel over het Nederland als over het Spanje of Italië.

Zoals je ook uit de fascinatie van reizigers met het katholicisme veel kunt leren over het religieuze leven in de Republiek in die jaren. In het hoofdstuk over Italië staan mooie verslagen van Nederlanders die weliswaar graag spotten met bijvoorbeeld het celibaat of de monniken, maar ook onder de indruk waren van de gastvrijheid die ze in kloosters ontvingen. Een zekere Burgh raakte zelfs zo onder de indruk dat hij besloot zich te bekeren, dit tot grote verbazing van zijn vriend Coenraad Ruysch:

’t Selve surpreneerde mij extraordinaris, want niet tegenstaende hij een ruymen tijt alleen altoos uijt liep, seer melankoliek was geworden en nooijt naer gewoonte over taefel soo vrolijck meer met mij discoureerde, soo kost ick mij noijt imagineeren dat het om deze redenen was, maar mijnde dat het slechte tractement van sijn ouders waer over hij mij wel geklaecht hadde hier van oorsaeck was (…)

Dit is echt een proefschrift als een Grand Tour: je treedt een wonderlijke wereld binnen en je hebt groot plezier, en steekt er van alles van op.

Alan Moss. Gemaakt op reis. Identiteitsvorming in verslagen van de Nederlandse educatiereis (1648-1711). Proefschrift Radboud Universiteit, 2022.

Full disclosure: Alan Moss publiceerde enkele jaren geleden de reisaantekeningen van Coenraad Ruysch op dit blog.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: 17e eeuw, 18e eeuw, Grand Tour, identiteit, letterkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Anouk Smies • Ik ben geen natuurlijk persoon

Elk antwoord dat niet uit het hart komt
heet geleende kennis en vervalt
Ik draag alleen bij
aan de wereld die ik verlang

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d