De plantagedialogen brengt ons naar de plantages van het Suriname uit de achttiende eeuw. We luisteren naar de pennen van twee Nederlanders uit die tijd. Hun dialogen laten zowel slavendrijvers als slaafgemaakten spreken. De wieg van het Sranantongo staat op beladen grond: de plantages van Suriname. Wrang, maar het was juist in die mensonterende omstandigheid van … [Lees meer...] over11 december 2022: De plantagedialogen
18e eeuw
Taalgrieven bij een Antwerpse herbergruzie in 1751
In de achttiende eeuw, toen Antwerpen onder Oostenrijks bewind stond, werd er in de stad zowel Nederlands als Frans gesproken. Het Frans was de omgangstaal van de Antwerpse magistratuur en bovenklasse, terwijl het Brabants-Nederlands (ook toen al vaak Vlaams genoemd) de moedertaal van het grootste deel van de bevolking was. Zelfs de ambachtslieden die veel aanzien en welvaart … [Lees meer...] overTaalgrieven bij een Antwerpse herbergruzie in 1751
Verschenen: Jaarboek De Achttiende Eeuw
Deze maand is het nieuwe Jaarboek De Achttiende Eeuw verschenen. Dit jaar werd de Werkgroep Achttiende Eeuw in het redactieproces bijgestaan door gastredacteur en tevens voorzitter van de Werkgroep, Fokko Jan Dijksterhuis. Hij stelde een themadossier samen over kennis en wetenschap in de achttiende eeuw in de breedste zin van het woord: ‘Kennis tot Nut van ’t … [Lees meer...] overVerschenen: Jaarboek De Achttiende Eeuw
Nader tot A.J. Kronenberg (1847-1932)
Na de verdediging van mijn proefschrift in 2011 in de aula van de Nijmeegse universiteit – aangrijpend en verheugend – kwam er een reprise in de personeelskamer van het Dominicus College, waar ik toen nog werkte. Al even verheugend en aangrijpend. Ga maar na: een reeks van collega’s had een vraag of een reeks vragen voorbereid, eenvoudige inkoppertjes zaten er niet … [Lees meer...] overNader tot A.J. Kronenberg (1847-1932)
Dominee Wolff en zijn boekenkast
Ik denk niet dat het ooit bij iemand opgekomen is een biografie van dominee Adrianus Wolff te schrijven. Na zijn dood heeft weduwe Betje een nette Levens-Beschryving opgesteld, die verscheen in de Boekzaal der geleerde waereld (1777). Daarna zien we zijn naam nog wel verschijnen in biografische woordenboeken, maar verder is hij toch vooral de man … [Lees meer...] overDominee Wolff en zijn boekenkast
De jacht op een gouvernante
Al decennialang zoeken literatuuronderzoekers naar een juffrouw die in het voorjaar van 1788 met Betje Wolff en Aagje Deken naar Frankrijk vertrok. De dames gingen toen op de vlucht voor de toenemende intolerantie voor verlichte geesten in hun vaderland. Zij vertrokken met een eigen koets vanaf hun toenmalige huis in Beverwijk, dat daarna verkocht zou worden. Tot 1949 … [Lees meer...] overDe jacht op een gouvernante
De hoofdige boer
Wat losse gedachten over Starings klassieker Het leukste aan poëzie lezen is dat je er werkelijk alle kanten mee op kunt: je begriploos laten meeslepen door woorden waarvan je niks begrijpt, genieten van al dan niet bedrieglijke eenvoud, hele wereldbeelden zich zien openbaren, of blijven puzzelen over één regeltje. Een gedicht dat mij steeds weer boeit is het alweer … [Lees meer...] overDe hoofdige boer
Hoe Betje spullen van de eerste vrouw van haar man aantrof in haar nieuwe woning
Die arme Betje was pas 21 toen ze aankwam in de pastorie van Beemster, met de man met wie ze enige dagen later zou trouwen. Ze kende hem nauwelijks, alleen van een paar brieven die ze met de 52-jarige dominee gewisseld had. Een verstandshuwelijk? Waarschijnlijk wel, Betje had een affaire achter de rug, in Vlissingen zou ze niemand kunnen vinden die haar nog wilde. Haar vader … [Lees meer...] overHoe Betje spullen van de eerste vrouw van haar man aantrof in haar nieuwe woning
‘Alles komt evenwel goed’ – Heeft Sara Burgerhart echt een gelukkig einde?
Receptie, interpretatie en didactiek van de eerste Nederlandse youngadultroman De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) van Betje Wolff en Aagje Deken wordt vaak afgedaan als een huwelijksverhaal met een gelukkig einde. Daarmee wordt de angel uit deze roman gehaald, die je ook als #metoo-verhaal avant la lettre kunt beschouwen. De gestolde en brave receptie nodigt … [Lees meer...] over‘Alles komt evenwel goed’ – Heeft Sara Burgerhart echt een gelukkig einde?
Wishful thinking?
Het portret van Adriaan Wolff… Al sinds de negentiende eeuw wordt er gezocht naar een portret van dominee Adriaan Wolff, de echtgenoot van Betje Wolff. Het is tot nu toe nog niemand gelukt dat te vinden. Nu is het zeker dat er een portret geweest is: Adriaan heeft er een opgestuurd naar Betje toen hij met het jonge meisje in Vlissingen correspondeerde. Waarschijnlijk is dat … [Lees meer...] overWishful thinking?
Nieuwe aflevering van de Mededelingen Jacob Campo Weyerman
Deze week verscheen het zomernummer van de MedJCW. Een aflevering met maar liefst zeven artikelen, vier recensies, vijf signaleringen en een lijvig overzicht van wat er recent aan boeken over de achttiende eeuw is verschenen. Dit alles prachtig vormgegeven door Jeroen van Heemskerk Dücker. Hieronder een kort overzicht. Meer info op de MedJCW-pagina van deze site. Paul J. … [Lees meer...] overNieuwe aflevering van de Mededelingen Jacob Campo Weyerman
De verwondering van Petronella Johanna de Timmerman
Een bespreking van haar gedicht ‘Op de staartstar’ in de fysicotheologische marge In 1746 verscheen de eerste publicatie van de vrouwelijke, natuurkundige-dichter Petronella Johanna de Timmerman, geboren te Middelburg op 2 februari 1724: ‘Op de staartstar, zich vertoonende in de jaren 1743 en 1744’. De Timmermans twee grote passies, de natuurkunde en de taal, omvatten twee … [Lees meer...] overDe verwondering van Petronella Johanna de Timmerman
Eerherstel voor de vrouw die de Amsterdamse Schouwburg opende
Wie om zich heen kijkt in de schouwburg aan het Leidseplein wordt overspoeld door herinneringen aan het rijke verleden van deze Amsterdamse cultuurtempel. Portretten van generaties acteurs sieren de wanden, het enorme Gijsbreght van Aemstel-mozaïek imponeert bij het bestijgen van de trappen en in de zaal glanzen de vergulde namen van grootheden uit de Nederlandse … [Lees meer...] overEerherstel voor de vrouw die de Amsterdamse Schouwburg opende
Een nieuwe biografie voor Betje Wolff
In 1984 verscheen de voortreffelijke biografie van Piet Buijnsters over Betje Wolff en Aagje Deken. Daarna verscheen nog de door hem samengestelde brievenuitgave in twee delen.1 Sindsdien zijn er nog maar een paar brieven opgediept die hij nog niet kende (Roelof van Gelder vond ze in het Engelse admiraliteitsarchief), en er zijn geen omverwerpende andere documenten boven tafel … [Lees meer...] overEen nieuwe biografie voor Betje Wolff
Het tweede schrijfhutje van Betje Wolff. Een ontdekking?
In Beverwijk staat een replica van het schrijfhutje dat Betje Wolff gebruikte in de tijd dat ze daar samen met Aagje Deken het fraaie landhuis Lommerlust bewoonde. Aagje had een eigen koepeltje, Betje trok zich voor het schrijven terug in wat ze het ‘kluisje’ noemde, of het ‘Geldersch huisje’. Er is een mooie gravure van ‘Het rieten kluisje’ gemaakt door Caspar Philips Jacobsz. … [Lees meer...] overHet tweede schrijfhutje van Betje Wolff. Een ontdekking?
15 mei 2022: Brieven uit Bijdorp.
De correspondentie van Lucretia van Merken (1721-1789) en Nicolaas Simon van Winter (1718-1795) In 1772 brandde de Amsterdamse schouwburg op de Keizersgracht tot op de grond af. Het zou twee jaar duren voordat een nieuwe schouwburg haar deuren opende. Vanaf 1774 zou het Leidseplein het nieuwe kloppende theaterhart van de stad worden. Voor de opening van deze nieuwe … [Lees meer...] over15 mei 2022: Brieven uit Bijdorp.
Spanjaarts met groote swarte brillen op haar neus
Ieder onderzoek is natuurlijk een reis en ieder proefschrift een reisverslag. Maar het proefschrift dat Alan Moss vandaag in Nijmegen verdedigt heeft ook de vorm van een reisverslag. Een zeer uitvoerig reisverslag van 565 dik bedrukte pagina's, met hoofdstuktitels als 'Vertrek', 'Gevaren onderweg', 'De terugweg' en natuurlijk 'Italië:' Moss beschrijft de zogeheten Grand Tour … [Lees meer...] overSpanjaarts met groote swarte brillen op haar neus
“Kik en kan au niet verstoan”
Een Brabants liedje uit de 18e eeuw Op de website van het Hoogheemraadschap van Rijnland las ik een interessant stuk van waterschapsarchivaris Gert Koese waarin een een achttiende-eeuws archiefstuk wordt beschreven. Het archiefstuk in kwestie is een weerkundig register uit 1725 van Nicolaas Kruikius, opzichter van het hoogheemraadschap Rijnland, en … [Lees meer...] over“Kik en kan au niet verstoan”
Marc Smeets, Fleur Verberne On cultural, lexical and semantic translation problems
Since 2020 Nijmegen students of French (second year) participate in the digitizing project Correspondence of Belle van Zuylen. In the context of this translation sub-project, each of the students translates into Dutch a number of letters. This year they worked on the correspondence with Henriette L’Hardy. In this presentation we discuss briefly the role of this translating … [Lees meer...] overMarc Smeets, Fleur Verberne On cultural, lexical and semantic translation problems
Valerie Cossy – Never mentee and never mentor
Charrière’s epistolary relationship with these two members of the Constant family is representative of the originality of her subject-position as a woman writer in the eighteenth century. Her exchanges with the uncle and then with the nephew constitute two singular and self-consistent groups of letters in her general correspondence, each proving equally significant for her … [Lees meer...] overValerie Cossy – Never mentee and never mentor
Vermomde schrijver opgespoord
In 1774 werd in opdracht van het Leidse dichtgenootschap Kunst Wordt Door Arbeid Verkreegen een toneelstuk geschreven, getiteld Het feestvierend Leyden. Dit eeuwspel zou worden opgevoerd tijdens de 3 oktober-viering ter gelegenheid van 200 jaar Leidens ontzet. Doordat zulke toneelstukken vaak uit naam van het genootschap werden gepubliceerd en een auteursnaam dus ontbreekt, is … [Lees meer...] overVermomde schrijver opgespoord
Neerlandici in Het verhaal van Nederland
Het verhaal van Nederland is een tiendelige podcast met geschiedenisliefhebber en cabaretier Diederik van Vleuten. Wie zijn wij en aan wie hebben we dat te danken? In deze podcastserie spreekt Van Vleuten ook met twee neerlandici, Frits van Oostrom (over Jan van Brederode) en Lotte Jensen (over Sara Burgerhart), al wordt de laatste aangekondigd als 'historicus'. … [Lees meer...] overNeerlandici in Het verhaal van Nederland
Is Sara Burgerharts belager een womanizer of een serieverkrachter?
Net als Jos Noorman las ik onlangs de nieuwe uitgave van Tonnus Oosterhoffs hertaling van De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (Neerlandistiek, 2 januari 2022). En net als Marc van Oostendorp ervoer ik door Oosterhoffs voortreffelijke hertaling in hedendaags Nederlands minder afstand tot de tekst dan bij het lezen van het … [Lees meer...] overIs Sara Burgerharts belager een womanizer of een serieverkrachter?
Verschenen: Bijzonder vermaak in de nieuwe Mededelingen
Kort voor de jaarwisseling verscheen een nieuwe aflevering van de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman, bijna honderd bladzijden rijk. Nummer 2 van de 44e jaargang blinkt uit in aandacht voor eigentijds volksvermaak. De lezer wordt uitgenodigd om vogels te spotten en de kermis af te wandelen. Als er nog tijd is, kan de steven in de richting van de Watergraafsmeer … [Lees meer...] overVerschenen: Bijzonder vermaak in de nieuwe Mededelingen
Eindelijk wél vertaalt
Dankzij Tonnus Oosterhoff heb ik het gevoel dat ik Sara Burgerhart voor het eerst echt gelezen heb. Ik ben er, als trouwe neerlandicus, een paar keer doorheen gegaan, en, heus, het is een interessant verhaal, vaardig verteld, zoals dat heet, een verhaal waar de historische sensatie vanaf spat, eenvoudigweg doordat de personages levensecht zijn en vrij alledaagse dingen … [Lees meer...] overEindelijk wél vertaalt
