Garrelt Verhoeven noemt zichzelf een boekenjutter, en hij lijkt me een hele goeie. Boekenjutters zijn niet actief op zoek naar bepaalde boeken, net dat éne exemplaar dat nog ontbreekt in hun verzameling, maar ze struinen de boekenkusten af – de antiquaren, de boekenmarkten, of zelfs Marktplaats – om precies dat ene boekje op te pakken waarnaar ze niet op zoek waren maar dat van grote waarde blijkt.
Om een goede jutter te zijn, moet je een heel scherp oog hebben en héél veel achtergrondkennis. Garrelt Verhoeven heeft die allebei in jaloersmakende mate, maar in het boekje deelt hij de genoegens van die kwaliteiten.
Een kenmerkend verhaal is dat van de Aloisiae Sigaea Toletana. Verhoeven vond een achttiende-eeuwse uitgave van dat werkje een paar jaar geleden op de Deventer Boekenmarkt – in een bak met zwaar afgeprijsde boekjes. Het zag er uit als een studieuze wetenschappelijke editie in het Latijn van de brave Leidse humanist Johannes Meursius (1579-1639) – iets waarvoor je waarschijnlijk zo geleerd zou moeten zijn dat het de vraag was of er nog iemand aan de kwaliteiten zou voldoen.
Maar Verhoeven herkende het als een boekje waar Meursius of Leiden niets mee te maken hadden, en waarvan de geleerdheid alleen een brave buitenkant was – van wat in werkelijkheid de eerst bekende pornografische roman was, van de hand van de Franse schrijver Nicholas Chorier (1612-1692):
Choriers populariteit was te danken aan de expliciete beschrijving van alle mogelijke seksuele handelingen die zeker niet de goedkeuring konden wegdragen van de toenmalige zedenmeesters. Op het schrijven, drukken of uitgeven van dergelijke teksten stonden zware straffen en de verkoop van het boek werd van meet af aan verboden.
En dus verstopt onder de schone schijn van geleerdheid die eeuwen later een antiquaar in Deventer nog steeds zou misleiden. Verhoeven is inmiddels hoofdconservator Bijzondere Collecties in de Leidse UB en liet het boekje daar in de collectie opnemen. Zo kwam het thuis – waar het officieel hoorde maar mogelijk nooit eerder was geweest.
Wat een verhaal! Ik zoek geluk in druk te vinden staat er vol van.
Garrelt Verhoeven. Ik zoek geluk in druk te vinden. Verhalen van een boekenjutter. Walburg Pers, 2023. Bestelinformatie bij de uitgever.
IK las het even als ‘Pornografie in een leren jas’.