De Multatulileescursus (30) Door Marc van Oostendorp - Dat 1870 was wel een wonderlijk jaar! - Ja, de Frans-Duitse oorlog! - Nee, ik bedoel in het leven van Multatuli. Vreemd genoeg schrijft hij in zijn brieven zelfs nooit over die oorlog. - En dan vind jij het desbetreffende jaar wonderlijk? - Dat bedoelde ik niet. Ik had er eerlijk gezegd niet eens bij stil gestaan dat … [Lees meer...] overGeene meening is zoo ongerijmd, dat ze niet hare aanhangers heeft
19e eeuw
Pas verschenen: Hartstocht achter de horren. Haagse romans rond 1900
Rond het jaar 1900 maakten zowel de Nederlandse letteren als de stad Den Haag ingrijpende ontwikkelingen door. De romans werden moderner, experimenteler, en vooral vrijmoediger. Hartstocht achter de horren van Wim Tigges bespreekt romans van bekende Haagse auteurs als Louis Couperus en Marcellus Emants, maar ook van minder bekende, indertijd populaire schrijvers als Jeanne … [Lees meer...] overPas verschenen: Hartstocht achter de horren. Haagse romans rond 1900
Call for papers – Congres Werkgroep ‘De Moderne Tijd’ – Doelenzaal (UBA) Amsterdam, 20 december 2019
Rampzalig Nederland De omgang met rampen in Nederland, 1780-1940 (Let op: gewijzigde datum: 20 december 2019) Door de opwarming van de aarde en de toenemende dreiging van klimaatrampen heeft het historisch onderzoek naar rampen en rampverwerking een hoge vlucht genomen. Het besef is doorgedrongen dat overstromingen, aardbevingen, hittegolven, droogtes, en de gevolgen daarvan … [Lees meer...] overCall for papers – Congres Werkgroep ‘De Moderne Tijd’ – Doelenzaal (UBA) Amsterdam, 20 december 2019
De Geschiedenis van een Joodsch jongetje (1851)
Jeugdverhalen over Joden (36) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis ‘De Geschiedenis van een Joodsch jongetje’ is in 1851 gepubliceerd in Het zendelingsblad voor de jeugd. Het is vertaald uit het Duits en wordt gepresenteerd als een waargebeurd verhaal dat door een ‘handswerkman in Berlijn’ aan een ‘zendeling onder de joden’ is verteld. Het gaat om een terugblik: … [Lees meer...] overDe Geschiedenis van een Joodsch jongetje (1851)
Nathan de kajuitsjongen, of De reis naar Jeruzalem (1849)
Jeugdverhalen over Joden (35) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Nathan de kajuitsjongen, of De reis naar Jeruzalem (1849) is geschreven door Jan de Liefde (1814-1869). Halverwege de 19de eeuw was De Liefde een bekende en invloedrijke predikant. Vanaf 1848, na een studie aan het Seminarie voor Christelijke onderwijzers, leefde De Liefde van het … [Lees meer...] overNathan de kajuitsjongen, of De reis naar Jeruzalem (1849)
Nonni, ieder lezer die zich respecteert behoort haar te kennen
De Multatulileescursus (28) Door Marc van Oostendorp - Wat gek, dat die Causerieën zo populair zijn? - Populair? - Nou ja, dat is misschien inderdaad niet het beste woord voor een werk dat nooit apart is uitgegeven. Maar ze zijn een soort Geheimtip. Stuiveling noemt ze geniaal, en op de website van het Geheugen van Nederland wordt gezegd dat ze pareltjes van … [Lees meer...] overNonni, ieder lezer die zich respecteert behoort haar te kennen
Rebecca, of de leidingen Gods met een Joodsch Meisje (1843)
Jeugdverhalen over Joden (34) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis De Britse schrijfster Amelia Bristow (1783-ca. 1851) publiceerde dit bekeringsverhaal, dat duidelijk autobiografische elementen bevat, in 1828 in Londen onder de titel Emma de Lissau. De Nederlandse vertaling, die is gemaakt door Esther Capadose (1830-1896), is gebaseerd op de Duitse uitgave, die … [Lees meer...] overRebecca, of de leidingen Gods met een Joodsch Meisje (1843)
Je dois toujours lutter, avec les circonstances et avec moi même
De Multatulileescursus (27) Door Marc van Oostendorp - Deze week leverde voor het eerst een wel wat tegenvallende leeservaring op. Ik ben door alle stukken en brieven uit deel 12 en deel 13 van de Volledige Werken heengegaan, maar er was echt niet veel aan. - Het kwam natuurlijk ook doordat er zo weinig brieven van Multatuli zelf instaan. - Het zijn van zijn hand vooral … [Lees meer...] overJe dois toujours lutter, avec les circonstances et avec moi même
Maria, of de bekeerde Jodin (1844)
Jeugdverhalen over Joden (33) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Door wie Maria, of de bekeerde Jodin is geschreven, is niet met zekerheid bekend. Het gaat om een Brits bekeringverhaal, hoogstwaarschijnlijk gepubliceerd in 1841. In 1842 verscheen de eerste Duitse vertaling. In het Nederlands is Maria’s bekeringsverhaal zeker drie maal uitgegeven: in 1844, … [Lees meer...] overMaria, of de bekeerde Jodin (1844)
Een knal gelijk klinkt het ruwe vloekwoord van den matroos door ’s heeren Bosscha’s welgemeubelde vertrekken
De Multatulileescursus (26) Door Marc van Oostendorp - Ik heb ontdekt dat één reden waarom ik van het werk van Multatuli houd is dat ik dol ben op commentaar. - Zoals het werk dat we deze week gelezen hebben, Een en ander over Pruisen en Nederland, commentaar is op een brochure van J. Bosscha over ... de relatie tussen Pruisen en Nederland. - Hadden jullie gezien dat … [Lees meer...] overEen knal gelijk klinkt het ruwe vloekwoord van den matroos door ’s heeren Bosscha’s welgemeubelde vertrekken
Inwijding Haags leven van Marcellus Emants (ii de taal)
Door Siemon Reker De vader van Tonia spreekt een volkse variant (getuige “as twee droppele water”) die Emants ontegenzeggelijk nauwkeurig in de notatie probeerde te vangen. Als de oude man aan Theo de boodschap brengt dat z’n dochter is overleden, begrijpt Theo dat ze zelfmoord gepleegd heeft. De oude man legt vervolgens uit dat het in de buurt kwam, maar zelfmoord? “Nou…. da’ … [Lees meer...] overInwijding Haags leven van Marcellus Emants (ii de taal)
Inwijding Haags leven van Marcellus Emants (i de inhoud)
Door Siemon Reker Inwijding Haags leven begint met het moment dat iemand als jurist afstudeert en zijn voogd-oom hem met een aantal levenslessen de wijde wereld in stuurt. De oom van de net beëdigde advocaat is hoogleraar in het Staats- en administratiefrecht. De roman eindigt (in mijn editie 430 bladzijden later) met een epiloog waarin duidelijk wordt wat de volgende … [Lees meer...] overInwijding Haags leven van Marcellus Emants (i de inhoud)
Thirza, of de aantrekkingskracht van het Kruis (1841)
Jeugdverhalen over Joden (32) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis De oorspronkelijke, Duitse versie van Thirza is volgens WorldCat geschreven door Hermann Ball uit Elberfeld. Waarschijnlijk is dit een pseudoniem, want over Ball is verder niets te vinden. Thirza, oder die Anziehungskraft des Kreuzes verscheen in 1840 in Berlijn en was meteen een … [Lees meer...] overThirza, of de aantrekkingskracht van het Kruis (1841)
Ik voel dit aan myzelf, hoeveel trotscher, flinker ik gestemd ben wanneer ik werk, dan als ik mymerend ronddool.
De Multatulileescursus (25) Door Marc van Oostendorp - Wat mij ineens opviel: hoe aardig Multatuli ook kon zijn. Als hij niks van de mensen moest, kon hij ze buitengewoon hoffelijk bejegenen. - Zeker, de ellende begon als hij ze nodig had, dan werd hij een lastpak. - Ja, de brieven uit 1867! Het moet een naar jaar voor hem zijn geweest, hij zat daar in Duitsland in een … [Lees meer...] overIk voel dit aan myzelf, hoeveel trotscher, flinker ik gestemd ben wanneer ik werk, dan als ik mymerend ronddool.
Sophia Claymore, of Liefde en vertrouwen (1895)
Jeugdverhalen over Joden (31) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Sophia Claymore bevat de vertaling van het hoofdstuk uit Sheer off, a Tale, een boek dat Charlotte Maria Tucker (1821-1893) schreef onder het pseudoniem A.L.O.E. (‘A Lady Of England’). Het gaat om het hoofdstuk ‘The Blind Maiden’. De eerste editie van Sheer off verscheen in 1868. Tucker … [Lees meer...] overSophia Claymore, of Liefde en vertrouwen (1895)
Willem, Karel en Betje (1825)
Jeugdverhalen over Joden (30) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Anna Barbara van Meerten-Schilperoort (1778-1853), die op haar zestiende trouwde met een predikant, vond dat zij ‘oppervlakkig en zeer gebrekkig’ onderwijs had genoten. Gestimuleerd door haar man compenseerde ze dit met zelfstudie. Vervolgens ontwikkelde zij zich tot een vooraanstaand … [Lees meer...] overWillem, Karel en Betje (1825)
Wat men zeker weet, kan op een klein blaadje
De Multatulileescursus (22) Door Marc van Oostendorp - Dat was wel een heftige brief, vorige week. - Ja, ik zag het al een tijdje aankomen. Het is misschien ook wel waar dat je enige sympathie voor Eduard Douwes Dekker moet kunnen opbrengen om dit werk te kunnen lezen. - Ja, en dat wordt je met die brieven uit 1866 ook niet gemakkelijk gemaakt. Dekker verkeert weer eens … [Lees meer...] overWat men zeker weet, kan op een klein blaadje
Prentgeschenk voor de Nederlandsche jeugd (omstreeks 1830)
Jeugdverhalen over Joden (28) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Prentgeschenk voor de Nederlandsche jeugd: behelzende voorstellingen uit het dagelijksche leven verscheen bij uitgeverij Mensing en Van Westreenen in Rotterdam. In welk jaar is niet met zekerheid bekend. Het wordt genoemd in de Alphabetische naamlijst van boeken 1790-1832, maar zonder jaartal. … [Lees meer...] overPrentgeschenk voor de Nederlandsche jeugd (omstreeks 1830)
Mathilde, het kleine Joodsche meisje (1850)
Jeugdverhalen over Joden (27) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis ‘Mathilde, het kleine Joodsche meisje’ werd in 1850 gepubliceerd in Het zendelingsblad voor de jeugd. Volgens Marjoke Rietveld-van Wingerden, die in 1995 een bibliografie samenstelde van jeugdtijdschriften in Nederland en Vlaanderen, werd dit verhaal al in 1845 in De gids der jeugd gepubliceerd. … [Lees meer...] overMathilde, het kleine Joodsche meisje (1850)
Gy weet, freule, ik hoor het niet gaarne dat ge my mama noemt.
De Multatulileescursus (20) Door Marc van Oostendorp - Het viel me niet mee, deze week. Wiens idee was het, om De bruid daarboven te lezen? - Wat een draak van een stuk, inderdaad! - Het idee van deze leescursus is om zo'n beetje alles van Multatuli, en een heleboel over hem te lezen dat we kunnen vinden. - Maar tot nu toe waren de brokken uit het Volledig Werk groot … [Lees meer...] overGy weet, freule, ik hoor het niet gaarne dat ge my mama noemt.
‘Dan deed ze het werk van een man’
Moraal, politiek en emancipatie bij Haitskemoei Door Abe de Vries Een niet-geïnterpreteerde tekst uit het verleden is als een onuitgepakt cadeau. Marita Mathijsen Tussen de memorabele vrouwenfiguren in de literatuur in Nederland zou ook makkelijk de Friese Haitskemoei van Waling Dijkstra kunnen staan. Als voorbeeld van emancipatie verschijnt in de Friese literatuur … [Lees meer...] over‘Dan deed ze het werk van een man’
De jood Ismael (1822)
Jeugdverhalen over Joden (26) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis ‘De jood Ismael’ is geschreven door Jakob Glatz (1776-1831). Glatz groeide op in Hongarije, dat toen tot het Habsburgse rijk behoorde. Tijdens zijn studie theologie schreef hij zijn eerste verhalen, gedichten en toneelstukken. Ook zette hij zich in voor de hervorming van het Hongaarse … [Lees meer...] overDe jood Ismael (1822)
De zwarte slaverny was inderdaad een gruwel, maar… ze was openlyk, oprecht, frank
De Multatulileescursus (19) Door Marc van Oostendorp - Als je de brieven leest die Multatuli schreef tijdens het werken aan de tweede bundel Ideën, krijg je het idee dat het allemaal maakwerk was. Hij moest nu eenmaal gedachten uit zich persen om geld te verdienen. Maar als je die bundel zélf leest, vind je de ene briljante zin na de andere. - Je zou bijna spreken van … [Lees meer...] overDe zwarte slaverny was inderdaad een gruwel, maar… ze was openlyk, oprecht, frank
’t Was maar een Jood (1848)
Jeugdverhalen over Joden (25) Door Ewoud Sanders Herkomst en drukgeschiedenis Het verhaal ‘’t Was maar een Jood’ verscheen eind 1848 in twee publicaties: in de Almanak voor de jeugd, voor 1849 en in Uren van vreugde. Beide werden samengesteld door de Amsterdamse predikant, dichter en schrijver Cornelis van Schaick (1808-1874). Van Schaick besluit zijn lange, stichtelijke … [Lees meer...] over’t Was maar een Jood (1848)
“Nu eens op zijn kist / Gepist”
Bilderdijk en de officiële spelling Door Marc van Oostendorp Over de standaardspelling zijn er, geloof ik, in onze tijd nog maar twee opvattingen. Je bent er een al dan niet enthousiaste aanhanger van; je denkt bijvoorbeeld dat hij nu eenmaal nodig is om 'verwarring' te voorkomen. Of je trekt je er weinig van aan. Wat bijna niet meer bestaat: dat je tegen die eenheidsspelling … [Lees meer...] over“Nu eens op zijn kist / Gepist”
