Op dinsdag 26 september 2023 verdedigt Karin Amatmoekrim haar proefschrift In wat voor land leef ik eigenlijk? Anil Ramdas, onmogelijk kosmopoliet aan de Universiteit Leiden. Het leven en werk van Anil Ramdas (Paramaribo, 1958) laat zich lezen als een rusteloze reis van een schrijver op zoek naar een allesomvattend antwoord op vragen over beschaving, identiteit en … [Lees meer...] overKarin Amatmoekrim promoveert op Anil Ramdas
20e eeuw
Ze stonden een tijdje zwijgend naast elkaar in de diepte te kijken
40 jaar tandeloos (44) Zoals in alle andere delen van De tandeloze tijd speelt de ruimte een belangrijke rol in Advocaat van de hanen. In de oorspronkelijke trilogie is een van de delen De gevarendriehoek genoemd naar het geografische platte vlak (er wordt een stukje Geldrop mee aangeduid dat ongeveer een driehoek is op de kaart) en de andere dimensie, hoog-laag, wordt … [Lees meer...] overZe stonden een tijdje zwijgend naast elkaar in de diepte te kijken
Wrakhoutkunstenaar
40 jaar tandeloos (43) In zijn stuk over Advocaat van de hanen in het Lexicon van literaire werken, (en in een eerder stuk in Ons Erfdeel) ontwikkelt Jaap Goedegebuure een opmerkelijk idee over het verschil tussen Albert Egberts (protagonist van de delen 1, 2 en 3 van De tandeloze tijd en bijfiguur in deel 4) en Ernst Quispel (protagonist van deel 4 en bijfiguur in deel … [Lees meer...] overWrakhoutkunstenaar
Je moet nodig eens naar de oogarts, want je loopt overal tegenop
40 jaar tandeloos (42) Met het verschijnen van Advocaat van de hanen is in 1990 De tandeloze tijd ontploft. Het was voor zover we weten altijd al Van der Heijdens bedoeling dat deel 3 verteld zou worden uit verschillende perspectieven. Maar Advocaten is deel 4, verscheen uiteindelijk jaren vóór dat 'polyfone' deel 3, en had een andere hoofdpersoon: niet langer Albert … [Lees meer...] overJe moet nodig eens naar de oogarts, want je loopt overal tegenop
Een lyrisch register
Frits en de registers van de wereld (slot) In het slothoofdstuk, dat drie keer zo lang is als het kortste hoofdstuk, komen, zoals het hoort, alle lijnen samen. Frits loopt na zijn werk naar huis. Conform zijn poëtica probeert hij zo precies mogelijk de weersomstandigheden te beschrijven: ‘Heerlijk,’ zei hij zacht, over het water van de grachten ziend, … [Lees meer...] overEen lyrisch register
Dat heel gekke van toen
Frits en de registers van de wereld (6) De avonden is niet alleen van dag tot dag geconstrueerd, volgens het strenge regiem van de tien hoofdstukken, maar niet minder via overeenkomsten, contrasten en kleine of voorlopige climaxen. De verteller volgt het bewustzijn van Frits en geeft noodzakelijke informatie, maar is daarin zo specifiek dat de lezer allerlei gedachten … [Lees meer...] overDat heel gekke van toen
‘Ja, ik weet het, ik moet me nog opmaken’
40 jaar tandeloos (42) Als iemand het verfillmen van boeken wil bekritiseren, zou die kunnen beginnen bij de film Advocaat van de hanen (1996) van Gerrit van Elst (tegen een kleine vergoeding te bekijken bij het Filmmuseum). Het is een film waarbij heel onduidelijk is, in ieder geval aan mij, wat de regisseur heeft willen doen, behalve bepaalde, vrij lukraak gekozen scenes … [Lees meer...] over‘Ja, ik weet het, ik moet me nog opmaken’
Lucht en leegte
Frits en de registers van de wereld (5) Geen kerstboom was er in Frits’ jeugd, maar wat was er wel? Met de in De avonden niet genoemde schrijver van De kleine zenuwlijder/neurasthenicus en een ongelezen casus ben ik al een grens overgegaan. Er is geen enkele reden om te veronderstellen dat het religieuze register waarvan Frits, naarmate het boek … [Lees meer...] overLucht en leegte
‘Eens in de paar maanden je goed bezatten, dat is zelfs gezond, zeggen de moderne medici’
Frits en de registers van de wereld (4) De tweede dag is een maandag en dus een werkdag voor Frits; het tweede hoofdstuk begint wanneer hij naar huis fietst. Op de fiets beeldt hij zich zijn dood en vier ziektes in; thuis voert hij een moeizaam gesprek met een enigszins dove vader. Wat in dit hoofdstuk een paar keer terugkomt, is het register van de middenstand. Wanneer … [Lees meer...] over‘Eens in de paar maanden je goed bezatten, dat is zelfs gezond, zeggen de moderne medici’
God was ’m gepiept, en zijn nalatenschap… een en al nalatigheid
40 jaar tandeloos (41) Ik heb nu al een paar keer betoogd dat De tandeloze tijd – behalve natuurlijk op allerlei andere manieren – te lezen is als een postkatholiek werk, waarin wordt onderzocht wat er rond de millenniumwisseling over is van het christendom. Zoals het in Onder het plaveisel het moeras staat: God was ’m gepiept, en zijn nalatenschap… een en al … [Lees meer...] overGod was ’m gepiept, en zijn nalatenschap… een en al nalatigheid
Een soort Tarzan in Denemarken
In de sporen van Belcampo (3) Een paar maanden na terugkeer van zijn zwerftocht van acht maanden door Frankrijk, Italië en de Balkan (De zwerftocht van Belcampo), vertrok Belcampo in de zomer van 1935 voor twee maanden naar Denemarken om daar liftend en lopend rond te trekken. Aan de hand van de brieven van 15 en 31 augustus aan zijn moeder is het spoor van de schrijver … [Lees meer...] overEen soort Tarzan in Denemarken
‘al sprak je het volgens Albert uit als La Tatanèlla’
40 jaar tandeloos (40) Een boek lezen is in 2023 echt iets anders dan het pakweg in 1996 was. Deel 3 van De tandeloze tijd speelt zich voor een belangrijk deel af in Napels en er worden allerlei straatnamen in genoemd. Vrij belangrijk is bijvoorbeeld de kroeg La Tattamella in de Vico detto Fico, waar Albert naartoe wordt gebracht door zijn vriend Gesù Porporà, en waar hij … [Lees meer...] over‘al sprak je het volgens Albert uit als La Tatanèlla’
Frits en de registers van de wereld (2)
Het eerste register waarmee Frits zich ziet geconfronteerd, is meteen het minst gebonden aan het menselijke. ‘Het is voor kwart voor zes,’ mompelde hij. Hij interpreteert wat er te zien is op zijn horloge, maar voor de opeenvolging van tijdstippen is de mens niet nodig. Het geldt ook voor avonden en winters – de fenomenen waarmee de lezer al op de kaft wordt … [Lees meer...] overFrits en de registers van de wereld (2)
Frits en de registers van de wereld (1)
De avonden; een winterverhaal heeft die beroemde eerste zin: Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte. Zeer concrete details: datum en jaar en een precies adres. Dat het de eerste verdieping … [Lees meer...] overFrits en de registers van de wereld (1)
6 oktober 2023: Hij/hem in Leiden
Afgelopen zomer verscheen Hij/hem. Een ABC van regenboogboeken (red. Eric de Rooij, Coen Peppelenbos, Doeke Sijens) met 26 persoonlijke verhalen over gay romans. Onder de auteurs zijn heel wat docenten en oud-studenten van de Universiteit Leiden: op vrijdagmiddag 6 oktober vanaf 15.15 uur vertellen die over hun eigen favoriete boek. Van James Purdy en James Baldwin via Tom … [Lees meer...] over6 oktober 2023: Hij/hem in Leiden
Te verschijnen: Werkversies van Op weg naar het einde
“Ik kan me de haren wel uit het hoofd rukken, dat ik niet veel meer heb bewaard,” schrijft Gerard (Kornelis van het) Reve in de brief waarmee hij Johan Polak versies van de ‘Brief uit Amsterdam’ te koop aanbiedt. Reve heeft de teksten in een groene omslag gebundeld en er nietjes doorgeslagen. Eerder verkoopt hij op dezelfde manier de manuscripten van ‘Brief uit Amsterdam’ aan … [Lees meer...] overTe verschijnen: Werkversies van Op weg naar het einde
Maarten Klein lacht zich kripoet om Louis Couperus
In zijn bijdrage aan de website van Neerlandistiek van 19 augustus jongstleden, getiteld ‘De bulderlach van de naïeve Westerling. Over Couperus’ geloof in doekoens en petangans’, maakt Maarten Klein zich vrolijk over de door hem zo bewonderde auteur. Hij focust op De stille kracht, dat hij expliciet ‘meesterlijk van taal en compositie’ noemt, terwijl hij tegelijkertijd de … [Lees meer...] overMaarten Klein lacht zich kripoet om Louis Couperus
Het weer van alle mensen (1)
Erg vrolijk is het niet. Het is ‘typisch Nederlands grijs weer’ volgens een lexicograaf die het Reves ‘bekendste uitdrukking’ noemt en volgens een taalkundige in een overzicht van de ontwikkeling van het Nederlands sinds 57 v. Chr.; een letterkundige verbindt het met herfstnevels die een atmosfeer van ledigheid en verveling oproepen; een … [Lees meer...] overHet weer van alle mensen (1)
Geluk werkte verlammender dan leed
40 jaar tandeloos (38) De euforie van Ernst Quispel in Advocaat van de hanen is een intrigerend fenomeen. Normaliter denken wij, westerse mensen rond het jaar 2000, over gevoelens en gedachten als dingen die in een individu plaatsvinden. Ik denk in mijn hersenen, mijn gevoelens doen zich ook ergens gelden in mijn lichaam. Ze zijn allemaal van mij, en ik kan wel proberen ze … [Lees meer...] overGeluk werkte verlammender dan leed
Verkeerde schoenen
40 jaar tandeloos (37) De eerste en enige keer in mijn leven dat ik A.F.Th. van der Heijden in het echt zag, was ik onder de indruk van zijn schoenen: half-hoog, in mijn herinnering bordeauxrood gekleurd. Hij werd, ergens aan het eind van de jaren tachtig, geïnterviewd in Tilburg, naar mijn herinnering in een kroeg. Ik studeerde toen in Tilburg. Ik weet niet meer waarom … [Lees meer...] overVerkeerde schoenen
Het beste van Boekwinkeltjes: De redding van Fré Bolderhey
Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandse boeken die je zou moeten (her)lezen Eddie Wesseling heet je. Je bent een gewone jongen. Of liever gezegd: dat was je. Nu fiets je als een bezetene door de stad, achtervolgd door de gruwelijke Krapatski en Pilleskopski, die je alleen kan afweren door te zingen: ”Kanteroje sleme tarabolsja toeri.” Wat is er met je … [Lees meer...] overHet beste van Boekwinkeltjes: De redding van Fré Bolderhey
Monika van Paemel: De vermaledijde vaders
In de veertiende aflevering van de Fixdit-podcast is auteur Monika van Paemel zelf te gast om te praten over haar vaak bekroonde magnum opus De vermaledijde vaders uit 1985. In deze roman volgen we – verdeeld over vijf delen die sterk van toon en stijl verschillen - het leven van de Vlaamse Pamela van Puynbroeck. Annelies Verbeke interviewt Monika van Paemel en Gaea Schoeters … [Lees meer...] overMonika van Paemel: De vermaledijde vaders
Wanneer word ik gefusilleerd?
Het pad van Johan Brouwer (2) Dit is deel twee van de driedelige biografische podcast over moordenaar, schrijver en verzetsheld Johan Brouwer. In deze aflevering gaan we naar Spanje, waar Brouwer verslag geeft van de Burgeroorlog die daar vanaf juli 1936 woedt. Van een congres naar een bombardement en van de directe actie naar de mystiek. Twee keer gaat het bijna mis en … [Lees meer...] overWanneer word ik gefusilleerd?
In koffie en kaas
Droogstoppel en Laarmans, Multatuli en Elsschot Meer dan eens reageren romans, kort na elkaar of gelijktijdig gelezen, op elkaar. Om te beginnen: in het hoofd van de lezer. Niet altijd is zeker of dat het product is van toeval, slechts geldig voor het oog van die ene lezer, of dat de ene roman de ontmoeting met de andere welbewust gezocht heeft. Een paar maanden geleden … [Lees meer...] overIn koffie en kaas
Schrijven en aanpassen
Onder de motorkap van Carmiggelt (3) Kronkel wilde liever Terzijde heten. Evenmin is nieuws dat het de naam was van een worm uit een vervolgverhaal in Het Parool voor kinderen, geschreven door Marianne Smeets, het pseudoniem van Jeanne Roos (1916-2001). Van haar kreeg Simon Carmiggelt in 1946 de naam openlijk over, na eerdere plaatsing van een beperkt aantal … [Lees meer...] overSchrijven en aanpassen