Achter het Achtervoegsel 51 Multatuli’s beroemde roman Max Havelaar (1860) opent met een ‘Onuitgegeven Tooneelspel’ als motto. Daarin wijst een gerechtsdienaar Lothario aan als de man die zijn vrouw Barbertje vermoord, in kleine stukjes gesneden en ingezouten zou hebben. Vanzelfsprekend kan een dergelijke gruweldaad niet zonder gevolgen blijven en de rechter besluit dan … [Lees meer...] overBabette moet hangen!
-ette
ETTElijke vrouwennamen
Achter het Achtervoegsel 50 Sinds 2018 heeft Gerrit Bloothooft ons in meer dan 100 afleveringen van zijn rubriek Voornamendrift vergast op allerhande wetenswaardigheden over de keuzes die ouders maken bij het kiezen van een voornaam voor hun pasgeboren zoon of dochter. In die interessante en lezenswaardige bijdragen zijn talloze korte, lange, doodgewone, vreemde en … [Lees meer...] overETTElijke vrouwennamen
Croquetterette
Achter het achtervoegsel 49 De tijd van oliebollen en appelbeignets ligt nog maar net achter ons en daarom leek het me een goed idee om dit nieuwe jaar te starten met een minstens zo vet woord: de croquetterette. Het werd me toegestuurd door een lezer van deze rubriek. Hij had het gezien in de Volkskrant van 30 november, waar Paul Faassen een kleine ode brengt aan de voor … [Lees meer...] overCroquetterette
Schilderen met -ette
Achter het achtervoegsel 48 Ik heb geen twee linkerhanden. Eenvoudige klusjes in huis kan ik zelf oplossen en voor het timmeren van een uitloopren voor onze kippen draai ik mijn handen ook niet om. Maar het scheppen van beeldende kunst is mij niet gegeven: beeldhouwen, tekenen en schilderen kan ik niet. Het is voor ons ouders dan ook bijzonder dat onze oudste dochter … [Lees meer...] overSchilderen met -ette
Een kansspel met -ette
Achter het achtervoegsel 47 Letters. Daar kun je niet omheen in de sinterklaastijd. Chocomel komt met decemberletters. In de enige echte chocomelboot staan talloze gele pakken met een bruine letter als opdruk. Creatievelingen die verschillende pakken kopen, kunnen daarmee namen en woorden vormen. Traditioneler en populairder dan deze verpakkingsletters zijn de … [Lees meer...] overEen kansspel met -ette
Een achtervoegselestafette
Achter het Achtervoegsel 46 Bestaan er ‘gewone’ ette-woorden? Nee, natuurlijk niet. Alle woorden met het achtervoegsel -ette zijn bijzonder. Zelfs een ogenschijnlijk normaal woord als estafette blijkt bij nadere beschouwing een interessante geschiedenis te kennen. Wedstrijd De huidige betekenis van estafette is genoegzaam bekend: een … [Lees meer...] overEen achtervoegselestafette
Veilig fietsen en stallen
Achter het achtervoegsel 45 Het kost me iets meer dan een kwartier om vanaf ons huis met de trein op Den Haag CS te geraken. Ideaal dus met rotweer en harde wind. Maar als de weersomstandigheden gunstiger zijn, dan geef ik er toch de voorkeur aan die 11 kilometer te overbruggen met mijn e-bike. Hoewel deze fiets inmiddels een jaar of tien oud is, durf ik hem toch niet … [Lees meer...] overVeilig fietsen en stallen
Mmm: mitraillette en matinette
Achter het Achtervoegsel 44 1985: net geslaagd voor het eindexamen maar nog niet voor het rijbewijs. Omdat we alle drie graag U2, headliner van popfestival Torhout/Werchter, wilden zien optreden, bood mijn vader aan om mij en twee schoolvrienden zondags naar Werchter te brengen en weer op te halen, twee keer een rit van ruim anderhalf uur. Er was maar één podium, dus … [Lees meer...] overMmm: mitraillette en matinette
Een zwak theorietje: de theorette
Achter het Achtervoegsel 43 Cefas van Rossem en bovengetekende zijn al lang niet meer de enigen die een lichte siddering voelen bij het lezen of horen van een -ette-woord. Zeker wanneer een -ette-woord in het nieuws komt, ontvangen we van verschillende zijden appjes en mailtjes met de vraag of we dit woord al kennen. Toen Sheila Sitalsing in haar column in de … [Lees meer...] overEen zwak theorietje: de theorette
Stoppen met roken door -ette
Achter het achtervoegsel 42 Voorafgaand aan elke thuiswedstrijd van Feyenoord wijst stadionspeaker Peter Houtman het Legioen erop dat het in de Kuip nergens toegestaan is om te roken. Die regel geldt overigens ook voor de andere betaald voetbalclubs van de Eredivisie en de Keuken Kampioen Divisie. Samen met de KNVB, de Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds … [Lees meer...] overStoppen met roken door -ette
Boter-kaas-en-eieren met -ette
Achter het achtervoegsel 41 Onlangs zag ik de prachtige film Perfect days van regisseur Wim Wenders. Hierin volgen we het dagelijks leven van hoofdrolspeler Hirayama op de voet. Hij verdient de kost door openbare toiletten in Tokyo schoon te maken en is gelukkig met het eenvoudige en geregelde leven dat hij leidt. Tijdens zijn werk vindt hij in een toiletruimte een … [Lees meer...] overBoter-kaas-en-eieren met -ette
Vooruitstrevend voertuig: de voiturette
Achter het Achtervoegsel 40 Alle -ette-woorden zijn bijzonder, maar sommige -ette-woorden zijn bijzonderder dan andere. Een voorbeeld van de laatste categorie is het woord voiturette, dat Team Taaladvies op 25 maart uitriep tot woord van de week. Een voiturette – Frans voor ‘autootje’ – is een klein elektrisch vervoermiddel dat maximaal 45 kilometer per uur haalt. In … [Lees meer...] overVooruitstrevend voertuig: de voiturette
Probleempjes met -ette
Achter het achtervoegsel 39 Dat er grote zorgen bestaan over het klimaat, is dagelijks te lezen in de media. Journalisten laten door hun woordkeuze doorschemeren hoe zij tegen het smelten van de poolkappen, de toename van het aantal bosbranden en de overvloedige regenval aankijken. Als zij geen stelling (willen) nemen, scharen zij die problemen onder de noemer … [Lees meer...] overProbleempjes met -ette
Salopette: een smeerpoets met een tuinbroek?
Achter het achtervoegsel 37 Het verhaal gaat dat koning Lodewijk XV (1710-1774) gewoon was zijn dochters aan te duiden als ‘slet’, ‘vod’, ‘zwijntje’ en ‘slons’. Minstens zo bijzonder was de bijnaam die gegeven was aan de hofdames die zich het dichtst bij het koninklijk echtpaar bevonden: canailletjes of caillettes ‘kwartels’. Eveneens uit het dierenrijk … [Lees meer...] overSalopette: een smeerpoets met een tuinbroek?
Over de operette
Achter het achtervoegsel 37 Kosten noch moeite waren gespaard om het huwelijk van prins Heinrich von Preussen en prinses Wilhelmine von Hessen-Cassel in Schloss Charlottenburg op 24 juni 1752 luister bij te zetten. Zo werden er twee bals georganiseerd, een in gala en een in maskerade, werden er Franse komedies vertoond en was er een fraai ‘Konstvuurwerk van een nieuwe … [Lees meer...] overOver de operette
Openbare toilETTEn
Achter het achtervoegsel 36 Wie in hoge nood verkeert en niet de beschikking heeft over sanitaire voorzieningen, kan zijn toevlucht zoeken tot een boom, een struikgewas of een portiek. Maar plassen in het openbaar op een plaats die daar niet voor bedoeld is, veroorzaakt (stank)overlast. Dat kan de wildplasser – meestal van mannelijke kunne – duur komen te staan, want wie … [Lees meer...] overOpenbare toilETTEn
Het nette komt door -ette
Achter het achtervoegsel 35 Mij zul je niet horen zeggen dat vroeger alles beter was. Met afgrijzen denk ik terug aan de keren dat ik op het trottoir midden in een hondendrol ben gaan staan. Natuurlijk overkwam me dat vooral als ik schoenen met een goed profiel droeg. In mijn ergernis over de uitwerpselen van honden stond ik zeker niet alleen. Meneer Thole uit Enschede … [Lees meer...] overHet nette komt door -ette
Smakelijk ette!
Achter het achtervoegsel 34 Hoewel ik al bijna twintig jaar vegetariër ben, weerhield dat mij er niet van om voor deze aflevering van Achter het Achtervoegsel mijn tanden eens in een vlezig onderwerp te zetten. De traditionele Nederlandse keuken staat internationaal niet erg hoog aangeschreven. Lange tijd bestond de avondmaaltijd bij het overgrote deel van de … [Lees meer...] overSmakelijk ette!
Slaap zacht met -ette!
Achter het achtervoegsel 33 Tot de 20e eeuw – aldus het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) – komt het achtervoegsel -ette in principe alleen in leenwoorden voor. Verreweg de meeste -ette-woorden zijn ontleend aan het Frans, sommige uit het Engels en weer andere uit het Duits. Het WNT geeft daarbij twee voorbeelden van ontleningen aan het Engels: kitchenette en … [Lees meer...] overSlaap zacht met -ette!
De staart is eraf: -ette wordt -et
Achter het achtervoegsel 32 Om een beeld te krijgen van -ette-woorden door de eeuwen heen, vormen de Historische Woordenboeken online van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT) een belangrijke bron. Tussen de meer dan 500.000 lemmata uit het Oudnederlands Woordenboek (ONW), het Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW), het Middelnederlandsch … [Lees meer...] overDe staart is eraf: -ette wordt -et
Alleen in -ette wil ik wonen
Achter het achtervoegsel 31 ‘’en in de geweldige ruimte verzonken de boerderijen verspreid door het land’’ Als de dichter Marsman zijn bekende gedicht ‘Herinnering aan Holland’ in 2023 had geschreven, zou hij in plaats van boerderijen misschien wel voor boerderettes hebben gekozen. In de late twintigste en vroege eenentwintigste eeuw verrezen er namelijk … [Lees meer...] overAlleen in -ette wil ik wonen
Achtergrondzangerettes
Achter het achtervoegsel 30 De Queen of Rock and Soul is niet meer: deze week werd bekend dat Tina Turner – de artiestennaam van Anna Mae Bullock – op 24 mei 2023 in het Zwitserse Küsnacht was overleden. Grote kans dat de necrologie van de 83-jarige rockdiva al geruime tijd op de planken lag. NRC pakte in elk geval al op dezelfde dag direct uit met een twee pagina’s … [Lees meer...] overAchtergrondzangerettes
eigenares, eigenaarster of eigenarette?
Het centraal schriftelijk eindexamen Nederlands omvat de domeinen leesvaardigheid en argumentatieve vaardigheden. Dat is vastgelegd in het examenprogramma dat sinds 2014 van kracht is. Bij het inrichten van de schoolexamens hebben scholen wel vrijheid. Ze kunnen ervoor kiezen om dezelfde onderdelen te examineren die aan bod komen in het centraal eindexamen, maar het is ook … [Lees meer...] overeigenares, eigenaarster of eigenarette?
Limonette, de tweede kwaliteit limonade
Achter het achtervoegsel 29 In de zesde aflevering van deze rubriek (juni 2021) dook Cefas van Rossem in de wereld van likorette, een ‘zoete likeurachtige drank’. Het achtervoegsel -ette geeft in dat woord aan dat de alcoholhoudende drank wel lijkt op likeur maar het vanwege een gering alcoholpercentage niet zo mag heten. In deze aflevering zijn we van de blauwe … [Lees meer...] overLimonette, de tweede kwaliteit limonade
De eerlijke vinderette
Achter het achtervoegsel 28 Onbevangen een boek lezen is er voor een etteloog niet bij. De sensor voor oude en nieuwe ette-woorden staat altijd aan, want op elke bladzijde kan zomaar een ette-woord opduiken. Dat ondervond ik een paar weken geleden tijdens het lezen van De eerlijke vinder van de Belgische schrijver Lize Spit. In dat boekenweekgeschenk kwamen maar liefst … [Lees meer...] overDe eerlijke vinderette