Door Marc van Oostendorp Afgelopen vrijdag nam Hans Bennis afscheid als directeur van het Meertens Instituut. Ter gelegenheid daarvan maakten Femke Niehof en ik een korte documentaire over hem: HB, met medewerking van veel bekende taalkundigen en neerlandici zoals Geert Booij, Marjo van Koppen, Frits van Oostrom en Gertjan Postma. De film is natuurlijk ook interessant voor … [Lees meer...] overHB: DE FLM
geschiedenis van de taalkunde
Linkse politiek en taalwetenschap
Door Marc van Oostendorp In het begin begreep ik niet welk probleem de Britse antropoloog Chris Knight nu precies wilde oplossen in zijn nieuwe boek Decoding Chomsky. Wat viel er te decoderen? Ja, hij legt in het begin vrij duidelijk uit dat het gaat over een kwestie die anderen ook bezighoudt. Maar die kwestie heb ik ook nooit echt begrepen: hoe is het mogelijk dat Noam … [Lees meer...] overLinkse politiek en taalwetenschap
Taalkundige dood door business school?
Door Marc van Oostendorp Dit jaar is het 100 jaar geleden dat een van de belangrijkste boeken uit de geschiedenis van de taalwetenschap verscheen: de Cours de linguistique générale van Ferdinand de Saussure. Ik laat in dit zondagochtendminicollege mijn exemplaar zien (een eerste druk!) en vertel over Saussures leven. … [Lees meer...] overTaalkundige dood door business school?
De zoon van D.C. Hesseling. Een familiegeschiedenis
Door Jan Noordegraaf De Leidse hoogleraar D.C. Hesseling (15 juli 1859 - 6 april 1941) heeft weliswaar geen Nederlands gestudeerd, maar in de loop van zijn werkzame leven heeft hij zich ook intensief bezig gehouden met de neerlandistiek in de ruime zin van het woord. Meer dan twintig jaar lang was Hesseling bijvoorbeeld redacteur van het Tijdschrift voor Nederlandsche taal- en … [Lees meer...] overDe zoon van D.C. Hesseling. Een familiegeschiedenis
Mag je frisisten beledigen?
Door Marc van OostendorpKun je je als taalwetenschapper ook met goed fatsoen mengen in taalpolitieke strijd? Voor de frisiste Tony Feitsma (1928-2009) was dit nauwelijks een vraag. Haar leven was gewijd aan het Fries en moet tot de nok gevuld zijn geweest met de Friese taal en de Friese letteren: vol onderzoek, maar ook vol strijd.Over zo iemand kun je natuurlijk makkelijk een … [Lees meer...] overMag je frisisten beledigen?
De vergissing van Saussure?
Door Marc van Oostendorp Dit jaar precies een eeuw geleden verscheen een van de invloedrijkste boeken uit de geschiedenis van de taalwetenschap: de Cours de linguistique générale (Cursus Algemene Taalwetenschap) van Ferdinand de Saussure (1857-1913). Het boek verscheen postuum en bevat uitgewerkte collegeaantekeningen van de beroemde taalwetenschapper die bekend was … [Lees meer...] overDe vergissing van Saussure?
Ooggetuigeverslag van de sociolinguïstiek
Door Marc van OostendorpAfgelopen zomer ging een van de interessantste taalwetenschappers van onze tijd met pensioen. Vorige week werd hij dan ook 88: William Labov. Vijftig jaar geleden – zijn proefschrift verscheen in 1966 als boek – heeft hij een enorme zwaai aan de taalwetenschap gegeven doordat hij liet zien dat niet iedere persoon net weer wat anders spreekt dan de … [Lees meer...] overOoggetuigeverslag van de sociolinguïstiek
Een taalkundige klassieker wordt 50 jaar
Door Marc van Oostendorp Dit jaar vieren we de vijftigste verjaardag van een taalkundige klassieker: het boek Aspects of the Theory of Syntax van de Amerikaan Noam Chomsky. De auteur was op het moment dat hij dit boek schreef al de beroemdste taalkundige ter wereld, maar het is waarschijnlijk niet overdreven om te stellen dat hij in dit boek de belangrijkste lijnen van zijn … [Lees meer...] overEen taalkundige klassieker wordt 50 jaar
Becanus’ tomeloze geestdrift voor de geesteswetenschappen
Door Marc van OostendorpJohannes Goropius Becanus wordt in inleidende colleges taalwetenschap wel ingezet om even lekker te lachen. Deze zestiende-eeuwse geleerde had immers voorgesteld dat Adam en Eva in het paradijs Nederlands gesproken hadden, dat het Nederlands dus de oudste en de meest eerbiedwaardige taal was, waar andere talen slechts verbasteringen van waren?Over … [Lees meer...] overBecanus’ tomeloze geestdrift voor de geesteswetenschappen
Wat er rond 1864 verdween
Door Marc van Oostendorp Zodadelijk vertrek ik naar Antwerpen, waar vanmiddag de conferentie Woorden in beweging plaatsvindt, ter gelegenheid van het feit dat Van Dale 150 jaar bestaat. Die eerste Van Dale werd samengesteld door Calisch en Calisch in 1864. Dat waren roerige tijden voor de Nederlandse taal: vooraanstaande wetenschappers en schrijvers begonnen haar … [Lees meer...] overWat er rond 1864 verdween
De wereld zou nog best wat filologie kunnen gebruiken
Door Marc van Oostendorp De Westerse geesteswetenschappen begonnen allemaal met verbazing over hoe verschillend de mensen zijn. De Grieken hadden twee boeken die ze enorm bewonderden en dagelijks lazen, de Ilias en de Odyssee. Die waren echter in een wonderlijke mengeling van Griekse dialecten geschreven – een mengeling die, net als de inhoud van de boeken, bovendien in … [Lees meer...] overDe wereld zou nog best wat filologie kunnen gebruiken
Boekaankondiging Neerlandistiek in beeld
Op 31 mei 2013 verschijnt Neerlandistiek in beeld, dat gaat over de ontwikkeling van het universitaire vak ‘Nederlands’. Met wisselend accent bestaat het al ruim twee eeuwen uit de vakgebieden letterkunde, taalkunde en taalbeheersing. Hoezeer die vakgebieden in de loop der tijd ook uit elkaar zijn gegroeid en zelf weer in specialismen verdeeld geraakt zijn, de interesse in … [Lees meer...] overBoekaankondiging Neerlandistiek in beeld
Pas verschenen: Honderd jaar taalwetenschap
Onlangs verscheen de bundel Honderd jaar taalwetenschap. Artikelen aangeboden aan Saskia Daalder bij haar afscheid van de Vrije Universiteit, onder redactie van Theo Janssen & Jan Noordegraaf. Het boek is een uitgave van de Stichting Neerlandistiek VU, Amsterdam & Nodus Publikationen, Münster (ISBN 978-90-8880-028-3 / 978-3-89323-771-5), en telt 170 pagina’s. De prijs is 17,50 … [Lees meer...] overPas verschenen: Honderd jaar taalwetenschap
Geen jonge wetenschap
Door Marc van OostendorpAan het eind van de negentiende eeuw was het voor veel mensen duidelijk: de taalwetenschap leek van alle geesteswetenschappen het meest op een natuurwetenschap. Een geleerde als Charles Darwin had belangstelling getoond voor de manier waarop je talen in een stamboom kon plaatsen, en die stambomen vergeleken met de evolutie van soorten in de biologie.Die … [Lees meer...] overGeen jonge wetenschap
Mandelbrot de taalkundige
Door Marc van Oostendorp De grote wiskundige Benoit B. Mandelbrot – onder meer de ontdekker van de fractals – had eigenlijk taalkundige willen worden, maar hij werd tegengehouden door Noam Chomsky. Dat kwam zo. In de jaren vijftig kwam Mandelbrot naar het Massachusetts Institute of Technology (MIT) nadat hij net statistisch werk had gedaan over taal. "Daar kwam ik vervolgens … [Lees meer...] overMandelbrot de taalkundige
Vandaag 92 jaar geleden
Hij heeft zich geloof ik teruggetrokken uit het openbare leven, maar vandaag viert een van de belangrijkste Nederlandse taalkundigen ooit zijn verjaardag: P.C. Paardekooper wordt vandaag 92. Paardekooper werd bekend vanwege zijn eigen ontleedmethode, zijn eigenzinnige en vaak controversiële taalpolitieke standpunten (hij vindt bijvoorbeeld dat Vlaanderen niet zo raar moet doen … [Lees meer...] overVandaag 92 jaar geleden
Jac. van Ginneken: Jodenhaat of plagiaat?
Wanneer ik oud en der dagen zat ben, trek ik me terug en schrijf een biografie over Jac. van Ginneken S.J. (1877-1945), de kleurrijkste taalkundige die Nederland gekend heeft: iemand die in zijn tijd zo ongeveer alle vormen van taalwetenschap beoefende, vooral als ze nieuw en uitdagend waren – die fonetische experimenten uitvoerde door menselijke spraak met roetwalmen op papier … [Lees meer...] overJac. van Ginneken: Jodenhaat of plagiaat?
Liever een business school dan Sanskriet in 1913
De beroemde Zwitserse taalkundige Ferdinand de Saussure (1857-1913) zou het in onze tijd niet makkelijk hebben gehad: hij publiceerde de laatste dertig jaar van zijn leven maar heel sporadisch, en dan nog vooral korte artikeltjes in obscure feestbundels als een andere taalkundige jarig was, en had meestal niet meer dan een stuk of drie studenten in de collegezaal. Hij had het … [Lees meer...] overLiever een business school dan Sanskriet in 1913
De ontdekking van de zin
Niemand vindt het leuk om onzinnig werk te doen, en daarom houdt iedereen die geen bejaarden wast, voor dag en dauw het vuilnis ophaalt of in India bijstand verleent aan de allerarmsten, zich vast aan zijn illusies. De directeur meent dat hij enorme verantwoordelijkheden op zich neemt om de algehele welvaart op te voeren, de ambtenaar spiegelt zich voor dat de maatschappij in … [Lees meer...] overDe ontdekking van de zin
Verliefd op Dr. te Winkel
Het WNT was vorig jaar eindelijk klaar. Om de voltooiing te vieren verschenen een paar boeken. Het mooist is de ‘duografie’ die L. van Driel en J. Noordegraaf schreven van Matthias de Vries en L.A. te Winkel, de grondleggers en eerste redacteuren van het grote Woordenboek. Een gewaagde onderneming, want wie stelt er belang in De Vries en Te Winkel? Bijna niemand weet iets over … [Lees meer...] overVerliefd op Dr. te Winkel
Sittardse diftongering
Door Marc van Oostendorp Als er één taalkundig leven verfilmd moet worden, is het dat van Willy Dols. Een lange film hoeft het niet te worden. Dols schreef vlak voor de oorlog een proefschrift bij Jac. van Ginneken over diftongering in het Sittards. Van Ginneken vond dat proefschrift briljant, en hij probeerde zijn leerling al voor de verdediging een baan te bezorgen. Sterker … [Lees meer...] overSittardse diftongering
