Door Marc van OostendorpToen ik onlangs de door mijzelf geproduceerde, geregisseerde én gecaterde kaskraker Huh! The Movie online zette, dwaalden ook jullie gedachten onwillekeurig natuurlijk af naar het bijna gelijknamige artikel Ha! Een analyse van de Utrechtse fonologen Wim Zonneveld en Mieke Trommelen uit 1997 (helaas niet online, voor zover ik zien kan).Die … [Lees meer...] overDriejoek

[ʘ] De [ʘ] maak je door je lippen te tuiten, ze in het midden tegen elkaar aan te zuigen, en ze los te laten. Die klank wordt doorgaans niet tot het Nederlands gerekend, al maken vrijwel alle Nederlandstaligen hem vermoedelijk wel af en toe (drie keer achter elkaar, wanneer ze elkaar begroeten), en wordt hij zelfs wel geschreven, namelijk als mensen onder een brief … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (41 en slot): [ʘ]

Door Marc van Oostendorp[iː, yː, uː] Het Nederlands heeft geen echt lange klinkers. Althans, de [a] in baad is bijvoorbeeld wel systematisch langer dan de [ɑ] in bad, maar die klinkers verschillen ook nog op een andere manier van elkaar: als je de [ɑ] lang aanhoudt, krijg je niet automatisch een [a].Dat ligt iets anders voor de [iː, yː, uː]. De [i] in … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (40): [iː, yː, uː]

Door Marc van Oostendorp[au] De [au] is samen met de [ɛi] en de [ʌy] een van de drie tweeklanken van het Nederlands. In zo'n tweeklank, of diftong, zit altijd beweging: in het geval van de [au] begin je met de kaak omlaag (zoals bij de [a]), en eindig je met de kaak nogal ver omhoog en je lippen gerond (zoals bij de [u]).Door een uit te spreken, laat je bovendien … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (39): [au]

Door Marc van OostendorpDe klinkers en medeklinkers van een taal spreken we min of meer na elkaar uit: wie mama zegt, zegt eerst een m, dan een a, enzovoort. Er is wel wat overlap – vooral de eerste a wordt een beetje nasaal omdat hij tussen twee m's staat – maar de belangrijkste ordening van deze klanken is er toch een van: het een na het ander.Toch kunnen we … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (37): het hoedpatroon

Door Marc van Oostendorp[ʌy] De [ʌy] (ui) maak je door je lippen te ronden, de voorkant van je tong op te heffen, en je mond in een beweging van een stand die redelijk open is naar tamelijk gesloten mondvorm.Wat is de moeilijkst te maken klank van het Nederlands voor buitenlanders? Het is lastig te bepalen, maar de [ʌy] zou in geval van een competitie … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (36): [ʌy]

Door Marc van Oostendorp[ɡ] Is de [ɡ] een Nederlandse medeklinker? Je maakt die klank precies zoals de [k], maar je laat ondertussen je stembanden trillen. Hij klinkt in woorden als zakdoek ([zɑɡduk]) en, in de uitspraak van Engelsen maar ook van veel Nederlanders, aan het begin van goal en go ahead eagles.Is dat genoeg om hem tot het Nederlands te rekenen? Ooit … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (35): [ɡ]

Door Marc van Oostendorp[ʃ, ʒ, ɲ, ɕ] We zijn nu in de Klankencyclopedie aangekomen bij de klanken waarover je zou kunnen discussiëren: horen ze eigenlijk wel bij de standaard-klankverzameling van het Nederlands? Horen we aan het begin van sjouwen wel een enkele klank [ʃ], of het toch eerder [sj]? En zit er in beige een [ʒ], of is het [zj]? Is het [oraɲə] of … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (34): [ʃ, ʒ, ɲ, ɕ]

Door Marc van Oostendorp[ø] De [ø] maak je door je lippen te ronden en de achterkant van je tong op te tillen – zoals je doet bij de [y], maar met de tong wat minder hoog.Een van de wonderlijkste en mooiste eigenschappen van de Nederlandse [ø] is dat we hem spellen met eu. Dat is een goede manier van schrijven, wanneer je de theorie volgt die stelt dat klinkers … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (33): [ø]

door Marc van Oostendorp[ə] De [ə], de laatste klinker van mode, is de meest inhoudsloze klank van het Nederlands en tegelijk de klank waar waarschijnlijk het meest over geschreven is, en waar ook het meest over te vertellen valt. (Hier is een Engelstalig wetenschappelijk overzichtsartikel dat ik een jaar of tien geleden over de sjwa schreef.)Neem alleen de naam van … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (32): [ə]

door Marc van Oostendorp[r] De r kun je als spreker van het Nederlands op heel veel verschillende manieren maken. Dat is een van de vele raadselen die deze klank omgeven, want al die verschillende manieren hebben heel weinig met elkaar te maken. Hoezo kunnen we dan eigenlijk zeggen dat het toch om een en dezelfde klank gaat? Er is de r die je maakt door je tongpunt te … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (31): [r]

door Marc van Oostendorp[f] De f maak je door je boventanden iets boven je onderlip te houden en door het spleetje dat zo ontstaat de lucht naar buiten te persen. Er ontstaat zo een ruisachtig geluid en de [f] wordt daarom ook wel een ruisklank genoemd.  Veel woorden met een f, werden vroeger met ph geschreven (philosooph). Het gaat daarbij vaak om woorden … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (30): [f]

door Marc van Oostendorp[ɔ] De klinker [ɔ] maak je met geronde lippen en de achterkant van de tong een beetje omhoog, zij het minder hoog dan bij de [u] (oe) en ook dan de [o] (oo). Het is de klinker die je (in een lange vorm, [ɔː]) hoort in boor en, bij sommige sprekers, in een woord als bok.Een van de weinige echte discussies over standaarduitspraak gaat over deze … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (29): [ɔ]

door Marc van Oostendorp[ɛ] De [ɛ] (van wet) maak je een mond die vrijwel helemaal open is, behalve dat de voorkant van je tong een beetje omhoog gaat: het is een [e] (van weet) met de tong een beetje naar beneden, of de [a] (van water) met de tong iets meer omhoog. Dat is allemaal millimeterwerk, maar voor het oor van een Nederlandstalige klinkt het gigantisch.Zoals … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (28): [ɛ]

door Marc van Oostendorp[ʔ] De [ʔ] is een van de minst opvallende medeklinkers. Je merkt bijna niet dat hij er is. Het is, bijvoorbeeld, de medeklinker die klinkt tussen de e en de a in het woord be[ʔ]ademen. Je maakt hem door heel even de stembanden toe te knijpen. Er hoopt zich dan wat lucht achter die stembanden op, die vrij komt met een plofje.Wanneer je een … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (27): [ʔ]

[x] De [x] lijkt veel op de [ɣ]; de manier waarop hij gemaakt wordt, beschrijf ik in het lemma over die laatste klank. Ik heb eens een internationale groep taalkundigen tot wanhoop gebracht door de woorden gras, gas, ras achter elkaar te zeggen. … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (25): [x]

[ɑ] De [ɑ] (van slap) lijkt in veel opzichten op de [a] van slaap. Anders dan de spelling suggereert zit dat verschil nog niet eens in de eerste plaats in de relatieve lengte, al is de [a] inderdaad doorgaans wat langer dan de [ɑ]: het verschil zit hem vooral in de plaats van de tong. Bij allebei de klinkers ligt die vrij plat onderin je mond, maar wanneer je … [Lees meer...] overKlankencyclopedie van het Nederlands (24): De [ɑ]