• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankencyclopedie van het Nederlands (33): [ø]

13 april 2013 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Door Marc van Oostendorp

[ø] De [ø] maak je door je lippen te ronden en de achterkant van je tong op te tillen – zoals je doet bij de [y], maar met de tong wat minder hoog.

Een van de wonderlijkste en mooiste eigenschappen van de Nederlandse [ø] is dat we hem spellen met eu. Dat is een goede manier van schrijven, wanneer je de theorie volgt die stelt dat klinkers als kleuren zijn.
Je kunt de Nederlandse klinkers (behalve sjwa) op de volgende manier in een zogenoemde klinkerdriehoek tekenen. Ik gebruik nu even de Nederlandse ortografie, en maak alles wat symmetrischer dan het is.

Je kunt deze figuur zien als een schematische weergave van de mondholte. Stel je voor dat we iemands hoofd precies doormidden zagen, zodat er twee helften komen met ieder een oog en een neusgat. De ie zeg je met je tong helemaal vooraan in de mond, de oe met de tong achter in de mond en de aa met de tong onder in de mond.
Die drie klinkers zijn de primaire klinkers, ongeveer zoals rood, blauw en geel de primaire kleuren zijn. Alle andere klinkers kun je zien als mengvormen van die drie. De ee is een mengeling van ie en aa: de tong is niet zo hoog opgetild als bij de ie maar ligt ook niet zo plat onderin als bij de aa. De i (van pit) is ook een mengeling van ie en aa, maar met wat meer ie dan aa. Je kunt dat eventueel ook zo opschrijven:
i = ie ^ aa
ee = ie ^ aa
e = ie ^ aa


Het onderstrepen geeft aan dat een bepaalde primaire klinker dominant is in de verbinding die ze aangaan. Roodpaars zou je dus kunnen schrijven als rood ^ blauw. 
Op dezelfde manier is de uu een combinatie van ie en oe: de tong gaat ongeveer naar voren zoals bij de ie, maar dat effect wordt om mechanische redenen teniet gedaan doordat de lippen gerond worden zoals bij de oe.
In onze figuur staat de eu in het midden. De eu is in zekere zin de meest ingewikkelde klinker, de combinatie van alle drie de elementen:
eu = ie ^ oe ^ aa

Nu kun je ie^aa schrijven als e(e) en de ie^oe als u. De combinatie van al deze klinkers is dus eu. Dat is helemaal niet zo’n gekke spelling.
Ik houd op een aparte pagina bij welke klanken ik inmiddels behandeld heb in de Klankencyclopedie.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, Klankencyclopedie van het Nederlands, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Frans Daems zegt

    14 april 2013 om 10:40

    Het lijkt me vreemd dat o (/ɔ/) dichter bij de oe zou zitten dan bij de a (/α/). Al in de 'cardinal vowels' van Daniel Jones was /ɔ/ halfopen, en dichter bij /α/.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d