Door Marc van OostendorpAfgelopen zomer ging een van de interessantste taalwetenschappers van onze tijd met pensioen. Vorige week werd hij dan ook 88: William Labov. Vijftig jaar geleden – zijn proefschrift verscheen in 1966 als boek – heeft hij een enorme zwaai aan de taalwetenschap gegeven doordat hij liet zien dat niet iedere persoon net weer wat anders spreekt dan de … [Lees meer...] overOoggetuigeverslag van de sociolinguïstiek
recensies
Sociaal lezen
Door Marc van OostendorpIk wilde het op de valreep van 2015 nog even gedaan hebben: een Twitter-enquête houden. Let maar op, aan deze nieuwe methodologie gaan nog serieuze artikelen gewijd worden in de vakbladen. Een groot succes was het bij mij niet, er deden slechts 72 volgers mee aan dit onderzoek – wat misschien iets te maken had met het feit dat ik het nog net in de dagen … [Lees meer...] overSociaal lezen
Wat is poëzie?
Door Marc van OostendorpWat is een gedicht? De Britse literair taalkundige Nigel Fabb deinst niet terug voor een definitie: een gedicht is een brok taal die is ingedeeld in kleinere eenheden die niet corresponderen met zinsdelen. Die kleinere eenheden zijn in ieder geval versregels, maar het kunnen ook bijvoorbeeld strofen zijn.Versregels worden vaak gedefinieerd door een … [Lees meer...] overWat is poëzie?
Het Nederlands als taal van vluchtelingen
Door Marc van OostendorpDe Italiaan Lodovico Guicciardini verbaasde zich in 1567 over de talenkennis van de Antwerpenaren: zowel jongens als meisjes leerden Frans op school, zodat menigeen de bezoeker in die taal te woord kon staan. "En dan zijn er ook nog maestro's die de Italiaanse taal en het Spaans onderwijzen."Eigenaardig genoeg vind je van die meertaligheid van de … [Lees meer...] overHet Nederlands als taal van vluchtelingen
Toen de literatuurgeschiedenis doldraaide
Door Marc van OostendorpDe geschiedenis van de Nederlandse literatuur in de eerste helft van de twintigste eeuw was een tragedie. Dat kwam natuurlijk door de afloop in de gruwelijke jaren veertig; maar als je Jacqueline Bels imposante boek Bloed en rozen leest, ontdek je dat je de hele geschiedenis zo kunt zien.Het was een periode van permanente onrust en ontevredenheid. … [Lees meer...] overToen de literatuurgeschiedenis doldraaide
Waarom is het voor Russen zo fijn om Russisch te praten?
Door Marc van OostendorpHoe verhouden taal en cultuur zich tot elkaar? Over die kwestie is nu eindelijk een heus handboek verschenen, het Routledge Handbook of Language and Culture. Wat is bijvoorbeeld de relatie van de Nederlandse taal tot de Nederlandse cultuur? Wij schelden bijvoorbeeld in vergelijking met anderen veel met namen die naar ziektes … [Lees meer...] overWaarom is het voor Russen zo fijn om Russisch te praten?
Talen maken in een ideale wereld
Door Marc van OostendorpIn mijn ideale wereld zou er natuurlijk veel meer aandacht zijn voor taal. De radio en de tv zouden iedere dag enkele programma's hebben over taal: een uur op prime time voor de nieuwste taalwetenschappelijke ontdekkingen – want daarvan waren er in de ideale wereld iedere dag een paar –, een half uur voor de nieuwste gedichten en korte verhalen, een … [Lees meer...] overTalen maken in een ideale wereld
Wij, de 17e-eeuwers, Vondel, en Olga
Door Marc van OostendorpWaar ter wereld bevinden de emoties zich? Volgens een stelling in het gisteren verschenen boek Beïnvloeden met emoties. Pathos en retorica, zijn ze in de loop van de eeuwen "vaak verhuisd". Aanvankelijk woonden ze in de ziel, schrijven samenstellers Jaap de Jong, Christoph Pieper en Adriaan Rademaker, daarna verplaatsten ze zich naar het hart, toen korte … [Lees meer...] overWij, de 17e-eeuwers, Vondel, en Olga
Het Nederturks heeft nog altijd naamvallen
Door Marc van OostendorpLangzaam maar zeker groeien er op Nederlandse bodem nieuwe talen. Het Nederlands-Turks bijvoorbeeld – de taal van de nakomelingen van migranten uit Turkije die hier opgroeien, over het algemeen vloeiend Nederlands spreken, maar daarnaast ook nog altijd Turks als moedertaal hebben. Alleen groeit dat Turks vermoedelijk zachtjes weg van de taal zoals … [Lees meer...] overHet Nederturks heeft nog altijd naamvallen
Wat betekent niet veel.
Door Marc van OostendorpDe ware taalliefhebber herken je misschien wel aan haar fascinatie voor woorden als dat, wat, die en wie. Het zijn kleine woordjes die op het eerste gezicht heel weinig betekenen, maar waarover je als je maar even nadenkt allerlei vragen kunt stellen.Is het bijvoorbeeld toeval dat vrijwel alle woorden die iets bevragen met een w beginnen? … [Lees meer...] overWat betekent niet veel.
Een nieuwe Disneyfilm in de maak?
Door Ine Kiekens‘[...] Laet Blancefloere leven, edel here,Si es onsculdich, die scout es mijn,Doet becopen dies die sculde sijn.’‘Here’, sprac Blancefloer, ‘an dese woort En hout u niet, die ghi hebt ghehoort.Ic ben die sake, die scout es mijn;En haddic inden tor niet ghesijn,Sone waer myn lief niet comen daer”Bovenstaande verzen (v. 3657-3664) vormen een hoogtepunt … [Lees meer...] overEen nieuwe Disneyfilm in de maak?
Geen genade voor wie niet in wonderen gelooft
Door Marc van OostendorpIn de winter van 1444-1445 vond Margriet een Mariabeeldje onder het ijs in een gracht in Amersfoort. Ze had al een paar nachten gedroomd dat Onze Lieve Vrouwe zelf haar de opdracht had gegeven om naar dat beeldje te zoeken.Al snel begint het wonderen te regenen rondom het beeldje. Een kaars die Margriet aansteekt, blijft drie keer zo lang branden, maar … [Lees meer...] overGeen genade voor wie niet in wonderen gelooft
Zien lezen doet lezen
Door Marc van OostendorpHet is een wat wonderlijk betoog, dat Lisa Kuitert houdt in haar boek Het boek en het badwater. Je vraagt je af waarom het eigenlijk geschreven is. Het wil een pleidooi zijn vóór het gedrukte boek, maar het belangrijkste argument daarbij lijkt te zijn dat er zoveel mensen van gedrukte boeken houden, dat ze liever papier in hun handen hebben dan een … [Lees meer...] overZien lezen doet lezen
Fast auß dem Holländischen
Door Marc van Oostendorp Dat wij hier vanuit Leiden en Amsterdam een weblog maken in het Nederlands en niet in het Duits, dat had je tweeduizend jaar geleden toch ook niet kunnen zien aankomen. Er was in die tijd weinig reden om aan te nemen dat wij zouden vinden dat we een andere taal spreken dan de Dusseldorpers, terwijl de laatsten op hun beurt dan wél weer dezelfde taal … [Lees meer...] overFast auß dem Holländischen
Een (canon)schot in de literaire roos?
Door Ine Kiekens Een club van dode blanke mannen Louter de favoriete leeslijstjes van de samenstellers Braaf en eenzijdig Saai en voorspelbaar Te selectief ... … [Lees meer...] overEen (canon)schot in de literaire roos?
Nederlandse oues leef voort in Afrikaans
Door Jana LutherTaal verander. Nederlands verander. Aan die een kant kom daar nuwe woorde by. Aan die ander kant is daar woorde wat geleidelik al hoe minder geskryf word, ál minder gehoor word, totdat hulle stil-stil uit die taal verdwyn en mettertyd vergete raak.In Het Nieuwe Verdwijnwoordenboek (pas verskyn by Uitgeverij de Weideblik) belig Ton den Boon ’n stuk of duisend van … [Lees meer...] overNederlandse oues leef voort in Afrikaans
Wit licht: een bont gebeuren
Door Marc van Oostendorp“Het licht, Gods witte licht, breekt zich in kleuren’, dichtte Martinus Nijhoff, “Kleuren zijn daden van het licht dat breekt. / Het leven breekt zich in het bont gebeuren, / En mijn ziel breekt zich als ze in woorden breekt.”Het lijkt mij moeilijk om zo’n gedicht te lezen zonder er een religieuze dimensie in te zien – om als het ware om het woord … [Lees meer...] overWit licht: een bont gebeuren
Een kloek Groen Boek
Door Maartje Lindhout“Een kloek boek! Handzaam en in een mooi formaat” was het verse oordeel van de eerste bezitster van het nieuwe Groene Boekje, minister Jet Bussemaker (zonder tussen-n). Nadat afgelopen dinsdag de nieuwe Dikke Van Dale was verschenen, was het nu de beurt aan het Groene Boekje, heel toepasselijk in de Week van het Nederlands. De aanwezigen in het Spaansche … [Lees meer...] overEen kloek Groen Boek
Uitrekenen wat ‘elke student lacht’ betekent
Door Marc van Oostendorp Ik weet wel dat sommige lezers er anders over denken, maar wat mij betreft kan geen poezenplaatje op internet op tegen tekeningen als de volgende: Hier wordt voorgerekend hoe je de betekenis van de zin 'Laura ziet Karel niet' kunt bepalen uit de samenstellende delen. Boven ieder woord staat de logische formule voor dat woord (eigennamen zijn … [Lees meer...] overUitrekenen wat ‘elke student lacht’ betekent
Ik ben je hondje niet
Door Marc van Oostendorp Ik kan me voorstellen hoeveel lol Wouter en Pepijn moeten hebben gehad terwijl ze de verzameling aanlegden waarvan ze vandaag een deel presenteren in hun boek Dat hoor je mij niet zeggen! Het is een curieuze verzameling, zoals hij tot nu toe niet bestaat: het gaat niet om spreekwoorden of gezegden, het gaat ook niet om thuistaal, het gaat om … [Lees meer...] overIk ben je hondje niet
Recensie: Jozef van Loon, Historische fonologie
door Michiel de VaanHet handzame Historische Fonologie van het Nederlands, dat Jozef van Loon in 1986 uitgaf bij Acco in Leuven, was voor de geschiedenis van het Nederlands het enige in zijn soort. Een overzichtelijke bespreking van de belangrijkste klankveranderingen tussen het Proto-Germaans en het heden, met veel aandacht voor de structurele evolutie van klinker- en … [Lees meer...] overRecensie: Jozef van Loon, Historische fonologie
Een lekker grillige canon
Door Marc van Oostendorp De leeslijst is het soort boek waardoor je zin krijgt je baan op te geven. Wie het uit heeft, wil niets anders dan onderdak vinden bij een weldoener en dan alleen nog maar lezen: middeleeuwse kluchten, zeventiende-eeuwse klassiekers, achttiende-eeuwse toneelstukken, negentiende-eeuwse realistische romans, twintigste-eeuwse dichtbundels. In het boek … [Lees meer...] overEen lekker grillige canon
Hoe het Engels de wetenschapstaal werd zonder dat iemand het wilde
Door Marc van OostendorpEen beetje natuurwetenschapper moest in de negentiende eeuw liefst drie verschillende talen kunnen lezen: Duits, Frans en Engels. Een beroemde scheikundige als Dmitri Mendelejev had moeite om zijn claims op de ontdekking van het periodiek systeem van de elementen aannemelijk te maken omdat hij deze in het Russisch had gepubliceerd.Dit leidde her en … [Lees meer...] overHoe het Engels de wetenschapstaal werd zonder dat iemand het wilde
Retour Afzender Kellendonk
Door Jos JoostenFrans Kellendonk hoort voor mij tot de tien meest interessante schrijvers van de twintigste eeuw, en zijn Mystiek Lichaam misschien wel tot de vijf beste boeken van naoorlogse periode. Dat heeft allicht de verwachtingen geschapen die maakten dat zijn recent verschenen brieven mij zo bitter tegenvielen. Ik had uitgekeken naar intellectuele brille, tegendraadse … [Lees meer...] overRetour Afzender Kellendonk
Recensie: Waarom is een witte neushoorn grijs? (en een zwarte ook) Woorden die je op het verkeerde been zetten
Door Maartje LindhoutSoms vraag je je af waarom iets eigenlijk heet zoals het heet. Waarom noemen we Oostenrijk niet Zuidenrijk? Wat heeft een ijselijke kreet met ijs te maken? In het boekje Waarom is een witte neushoorn grijs? (en een zwarte ook) geven Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar op een speelse, dynamische en toegankelijke manier antwoord op zulke vragen. Het boekje … [Lees meer...] overRecensie: Waarom is een witte neushoorn grijs? (en een zwarte ook) Woorden die je op het verkeerde been zetten
