Door Marc van Oostendorp Ik heb mezelf gisteren op een dagje Brussel getrakteerd en daar hoorde ik onder andere een lezing van de promovenda Cora Pots en ik wist: alles is nog niet verloren. De lezing ging over een grammaticaal verschijnsel waarnaar al heel veel onderzoek is gedaan, maar Cora wist er toch weer een aspect uit te lichten waar ik nog nooit over had nagedacht en … [Lees meer...] overAlles waar te voor staat
syntaxis
Een goede kilometer
Door Marc van Oostendorp In het internationale netwerk van taalkundigen dat ik op Facebook om me heen heb, ontstond beroering toen een Weense collega met het bijgaande plaatje aan kwam zetten. Hoe zit de hier gebruikte constructie gut 1/2 Liter eigenlijk in elkaar? Om precies te zijn: wat doet gut daar? Een deel van de discussie ging erover dat je een soortgelijke … [Lees meer...] overEen goede kilometer
‘Het boek verkoopt 80.000 exemplaren’
Door Ariane van Santen Het boek Judas van Astrid Holleeder blijkt al na een dag een bestseller, het verkoopt goed/lekker/als een trein/als warme broodjes. Dat succes inspireert kennelijk tot innovatie. De Volkskrant online (05/11/2016) schreef erover: Het boek waarin Astrid Holleeder vertelt over de terreur van haar oudste broer Willem, verkocht zaterdag alle 80 duizend … [Lees meer...] over‘Het boek verkoopt 80.000 exemplaren’
Kinderen die leren dat je het op twee manieren kunt zeggen
Door Marc van Oostendorp Soms moet je als kind leren dat het allebei kan, in je moedertaal. Je kunt zus zeggen of je kunt zo zeggen: het is allebei mogelijk. Dat geldt bijvoorbeeld voor de volgende twee zinnen: Je weet dat ik deze koekjes wil eten. [volgorde 1] Je weet dat ik deze koekjes eten wil. [volgorde 2] De werkwoorden aan het eind kunnen in allebei de … [Lees meer...] overKinderen die leren dat je het op twee manieren kunt zeggen
Het de slachtoffers’ huis
Door Marc van Oostendorp Om de een of andere reden werd ik de afgelopen week ineens overstroomd met vragen over de bezitsrelatie. Had ik bijvoorbeeld weleens gehoord van de constructie hem broer (voor zijn broer)? En waarom klinkt 'de slachtoffers woning wordt onderzocht' gek, maar 'het slachtoffers huis' veel beter? Enige navraag onder collega's leerde dat er nog helemaal … [Lees meer...] overHet de slachtoffers’ huis
Dag van de Nederlandse zinsbouw, Universiteit van Amsterdam, 16 december 2016
Op 16 december wordt de tiende editie van de Dag van de Nederlandse zinsbouw gehouden. Er zijn dit jaar twee overkoepelende thema’s: (i) de relatie tussen de synchrone syntaxis van het Nederlands en andere gebieden van de taalkunde; (ii) adverbia. Tevens maakt de afscheidsrede van Hans Bennis in de oude Lutherse kerk deel uit van het programma. Iedereen is welkom: deelname is … [Lees meer...] overDag van de Nederlandse zinsbouw, Universiteit van Amsterdam, 16 december 2016
Na en naar
Door Marc van Oostendorp In dit zondagochtendminicollege bespreek ik het verschil tussen de voorzetsels na en naar: waar komt het vandaan? En hoe zit het in de Nederlandse dialecten? … [Lees meer...] overNa en naar
In war zonder lidwoord
Door Marc van Oostendorp Hoe lang zullen krantenkoppen nog een herkenbaar genre vormen? Voor koppen boven online-artikelen gelden niet per se dezelfde eisen. Zo moesten koppen vroeger kort zijn, of preciezer nog: een lengte hebben die grafisch goed paste boven het artikel (en meestal was dat betrekkelijk kort). Een koppenmaker liet daarom lidwoorden en bezittelijk … [Lees meer...] overIn war zonder lidwoord
Paardekooper postuum: Nagelaten wetenschappelijk werk van Piet Paardekooper
Op woensdag 15 juni wordt in de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Gent tijdens een openbare zitting het jongste nummer van Verslagen & Mededelingen voorgesteld. Het is een speciaal nummer geworden, met twee postume artikels van de in 2013 overleden P.C. Paardekooper, over negatie: een ervan gaat over de stapeling van negatie, het andere over … [Lees meer...] overPaardekooper postuum: Nagelaten wetenschappelijk werk van Piet Paardekooper
Ik hoop mogen we erin mogen
Door Marc van Oostendorp Soms komt er zomaar op een doordeweekse dag een nieuwe bevestiging binnen van een al lang bekende theorie. Dat gebeurde bijvoorbeeld vorige week, toen ik deze twee tweets kreeg: @fonolog @onzetaal vraagje: mijn dochter (4) spreekt geen voegwoorden uit in een bijzin. Is dat een bekend verschijnsel? 1/2 — Marlijn Timmermans (@MarlijnTM) 28 april … [Lees meer...] overIk hoop mogen we erin mogen
Is de structuur van het Nederlands te complex voor computers om te produceren?
Onverwachte taalvragen aan de wetenschapsagenda (16) Door Marc van Oostendorp Zestien taalvragen hebben een geheel eigen koepel gekregen in de Nationale Wetenschapsagenda: de vragen over de vraag of we computers beter met taal kunnen laten omgaan, de zogenoemde taaltechnologie. Zestien vragen van de elfduizend die oorspronkelijk door de Nederlandse bevolking zijn … [Lees meer...] overIs de structuur van het Nederlands te complex voor computers om te produceren?
De syntaxis van tja
Wat we nog niet weten over het werkwoord (16)Door Marc van Oostendorp De vier klassieke woordsoorten zijn bijvoeglijk en zelfstandig naamwoorden, werkwoorden en voorzetsels. Dat dit de klassieken zijn wordt ook weerspiegeld in het monumentale Syntax of Dutch, waarvan onlangs het zevende deel verscheen. De delen gaan over die woordsoorten en de woordgroepen die je eromheen … [Lees meer...] overDe syntaxis van tja
Pas verschenen: Syntax of Dutch. Verbs and Verb Phrases, Volume 3
The Syntax of Dutch book series aims at presenting a synthesis of the currently available syntactic knowledge of Dutch. It is primarily concerned with language description and not with linguistic theory, and provides support to all researchers interested in matters relating to the syntax of Dutch, including advanced students of language and linguistics.Syntax of Dutch: … [Lees meer...] overPas verschenen: Syntax of Dutch. Verbs and Verb Phrases, Volume 3
Een boze Daan Roosegaarde
Door Marc van OostendorpWat Het Parool onlangs leuk vond op de tv: dat er 'een boze Daan Roosegaarde' op te zien was. Een intrigerende vraag is: wat doet dat lidwoord een daar? Bij eigennamen gebruik je meestal geen lidwoord, of omgekeerd gezegd, in een normale constructie neemt een een individu uit een groep: een boze ontwerper is een voorbeeld uit een … [Lees meer...] overEen boze Daan Roosegaarde
Weet ik het niet of ik twijfel erover
Wat we nog niet weten over het werkwoord (15)Door Marc van OostendorpV2Illustratie: M. van OostendorpHet wordt hoog tijd dat ik hier eens een afkorting introduceer: V2. Daar, daar heb je het. Je spreekt het natuurlijk uit op zijn Engels (vietoe, of anders: verb second), maar het is een eigenschap die het Nederlands juist doet onderscheiden van het Engels: in een stellende … [Lees meer...] overWeet ik het niet of ik twijfel erover
Een goede anakoloet
Door Marc van OostendorpVan de schoolmeesters mag je zinnen alleen aan elkaar haken als ze parallel zijn. Zet je twee zinnen naast elkaar die niet allebei keurig in hetzelfde spoor lopen, dan hebben ze daar monsterachtige woorden voor als anakoloet. Dat de werkelijkheid helemaal niet zo ananakoloetisch is, het kan de schoolmeesters niet schelen. Dan wordt die werkelijkheid maar … [Lees meer...] overEen goede anakoloet
Het zit vol
Een van de vele leuke kanten van immigratie is dat de nieuwkomers van alles en nog wat opmerken over onze taal waar we zelf te lui voor zijn. Ik zat bijvoorbeeld onlangs in het café met een leuke immigrante, vlak bij de ingang. Er kwamen twee vrouwen binnen, ze keken even rond, en toen constateerde één van de twee: "'t Zit vol!" 't Zit vol!, herhaalde de immigrante vol ontzag. … [Lees meer...] overHet zit vol
“ik geloof ’t ± zoo in elkaar zit” (Vincent van Gogh)
door Jan Stroop De bijzin zonder ‘dat’, anno 2016 <!--Bij mijn lectuur van de brieven van Vincent van Gogh waren me twee grammaticale eigenaardigheden opgevallen. De eerste is ’t overvloedige gebruik van ’t wederkerend voornaamwoord bij begrijpen: ik begrijp me dat heel goed. Daar ging mijn vorige stukje over. Het tweede verschijnsel dat me opviel is de gewoonte van … [Lees meer...] over“ik geloof ’t ± zoo in elkaar zit” (Vincent van Gogh)
Een enorme mini-jurk: een haakjesparadox
Door Marc van OostendorpWat betekent 'een enorme mini-jurk'? Het kan natuurlijk een minijurk zijn voor een reus ('Rutger kwam naar ons feest in zijn enorme mini-jurk'), maar als je de intonatie goed legt, kan het zeker ook iets anders betekenen: een jurk die héél klein is. In die zin kan het woord dus zowel het tegendeel zijn van minijurkje, maar juist ook precies … [Lees meer...] overEen enorme mini-jurk: een haakjesparadox
Wat een veel ingewikkelder probleem!
Wat we nog niet weten over het werkwoord (14)Door Marc van OostendorpWat is het verschil tussen wat en hoe? Soms lijken ze dicht bij elkaar te liggen. Neem de zin:- Wat ben jij sterk!Wanneer je daarvan een afhankelijke zin wil maken, zeggen Broekhuis en Corver in het binnenkort te verschijnen laatste deel over werkwoordelijke groepen van de Syntax of Dutch, moet je … [Lees meer...] overWat een veel ingewikkelder probleem!
De rare taalwereld die ‘des te meer’ oproept
Wat we nog niet weten over het werkwoord (13) Door Marc van Oostendorp Er zijn onderwerpen waar de auteurs van de Syntax of Dutch zich duidelijk niet zo goed raad mee weten. Des te is daar een voorbeeld van. Wat kun je bijvoorbeeld beter zeggen: Hoe langer ik ernaar kijk, des te meer ik erin ontdek. Hoe langer ik ernaar kijk, des te meer ontdek ik erin. De Algemene … [Lees meer...] overDe rare taalwereld die ‘des te meer’ oproept
Nieuwe ontwikkelingen rond men
Door Marc van OostendorpGelukkig staat de mennologie niet stil, in ieder geval niet op het internet. In september besteedde uw eigen elektronische tijdschrift voor de neerlandistiek al aandacht aan de observaties over men van de Amerikaanse taalkundige Haj Ross. Onlangs verscheen er weer een nieuwe bijdrage, een uitgebreid (ongepubliceerd) artikel van Paula Fenger, een … [Lees meer...] overNieuwe ontwikkelingen rond men
Kun je je voorstellen?
Door Marc van OostendorpOpgelet, een beroemde Nederlandse schrijfster gaat binnenkort de volgende zin gebruiken, in ieder geval als ze durft:'Ik word daar depressief van, kun je je voorstellen?'Zoals goede schrijvers dat doen, heeft ze onlangs wel eerst advies gevraagd aan het Meertens Instituut. Allerlei meelezers vonden dat je toch echt dat moest invoegen in die zin. … [Lees meer...] overKun je je voorstellen?
Tevreden altijd naar huis gaan
Wat we nog niet weten over het werkwoord (12)Door Marc van OostendorpHet leukst zijn natuurlijk de subtiele verschillen, zoals die tussen de volgende twee zinnen. Je verwisselt twee woorden van plaats en ineens staat er iets anders:Jan gaat altijd op zaterdag dansen.Jan gaat op zaterdag altijd dansen.In de eerste zin druk je uit dat als Jan gaat dansen, het altijd zaterdag is: … [Lees meer...] overTevreden altijd naar huis gaan
Jan was nauwelijks thuis toen Marie belde
Wat we nog niet weten over de werkwoordelijke groep (11)Door Marc van OostendorpEn daar zijn we weer! De succesvolle reeks blogposts wat we nog niet weten over het werkwoord werd vorig jaar in juni voorlopig afgesloten. Maar inmiddels zijn we alweer een ruim half jaar verder, en de hoeveelheid dingen die we nog niet weten is almaar toegenomen.In april verschijnt een … [Lees meer...] overJan was nauwelijks thuis toen Marie belde