Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Volgens Chomsky is de Voeg-operatie, die twee elementen samenneemt en tot een eenheid maakt (de en vrouw wordt {de, vrouw}), misschien het enige dat uniek is aan de menselijke taal. Andere diersoorten kunnen zich tot op zekere hoogte een beeld … [Lees meer...] overOver het verband tussen taal en tellen
syntaxis
Henrieke ziet Henrieke
Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Volgens Chomsky kan de zinsbouw van menselijke taal – iedere menselijke taal – begrepen worden als het resultaat van één simpele operatie Voeg die twee elementen samenneemt (de en vrouw wordt {de, vrouw}). De volgorde van de woorden doet er … [Lees meer...] overHenrieke ziet Henrieke
Het bewijs dat we woorden niet na elkaar denken
Voeg! Korte cursus over de syntactische theorie van Chomsky voor Twitteraars verklaard Door Marc van Oostendorp Gisteren heb ik uitgelegd hoe zinnen in het minimalisme van Chomsky worden gevormd door precies twee woorden of woordgroepen (de en vrouw; mijn en oude vader) samen te voegen, in een groep te plaatsen. Dat schrijven we dan als volgt op: - … [Lees meer...] overHet bewijs dat we woorden niet na elkaar denken
Hem smelt
Twee soorten onderwerpen van een zinDoor Marc van OostendorpJe kunt van alles zeggen. 'De kok smelt de boter om de saus romiger te maken', bijvoorbeeld. Of 'De boter smelt'. Maar je kunt niet zeggen 'De kok boter smelt om de saus romiger te maken'. Waarom niet?Niet alle zinsonderwerpen zijn gelijk. Neem de volgende twee eenvoudige zinnen:Karel sterft.Mieke loopt.Er is een … [Lees meer...] overHem smelt
Als De Schutter dat geweten had, of zou geweten hebben…
door Jan StroopGeorges de Schutter betoogt in zijn artikel ‘De werkwoordelijke eindgroep en nog steeds geen einde?’ dat metrum en ritme belangrijke factoren zijn bij de keuze van de volgorde in de werkwoordsgroep. ’t Is een artikel dat zich niet leent voor lezing bij hoge temperaturen. Marc van Oostendorp geeft er in zijn blog de essentie van weer: we zeggen liever … [Lees meer...] overAls De Schutter dat geweten had, of zou geweten hebben…
Al dat gemaar
Over het verschil tussen functiewoorden en inhoudswoordenDoor Marc van OostendorpEen van de fundamentele splitsingen in de grammatica is die tussen inhoudswoorden en functiewoorden. De eerste groep zijn zelfstandig naamwoorden als dropje en baret, werkwoorden als sjoemelen en verfomfaaien en bijvoeglijk naamwoorden als enthousiast en gespikkeld. Het zijn, … [Lees meer...] overAl dat gemaar
‘Ik had gekomen’
Door Marc van OostendorpOp tv was een vrouw van ergens in de zeventig te zien die haar dochter in de Auvergne bezocht. "Als ik had geweten dat ik met niemand kon praten," zei ze, "had ik niet gekomen." De ondertiteling voor doven en slechthorenden maakte daarvan: "...was ik niet gekomen."Wat was hier aan de hand? Waarom zei die vrouw dat? Waarom maakte de ondertiteling er … [Lees meer...] over‘Ik had gekomen’
‘Gelopen heeft’ klinkt beter dan ‘heeft gelopen’
Door Marc van OostendorpGeorges De Schutter is een van de veelzijdigste en interessantste taalkundigen in ons taalgebied. Hij is al een paar jaren met pensioen, maar nu weet hij ons weer te verbazen met een artikel over de rode en groene volgorde (op een website met misschien wel het mooiste adres ter wereld: www.verslagenenmededelingen.be).Hoe zat het ook weer? In het … [Lees meer...] over‘Gelopen heeft’ klinkt beter dan ‘heeft gelopen’
2 aspirines voor 1,1 miljoen Belgen
Door Marc van OostendorpEr is iets dat Ludo Permentier gisteren niet wilde uitleggen, in zijn wekelijkse taalcolumn in De Standaard: "dat is zo’n ingewikkelde kwestie dat ik u al naar een aspirientje zie grijpen."Gelukkig zijn de lezers van Neder-L, blijkens recent wetenschappelijk onderzoek, dol op hoofdpijn, vooral in de maandagmorgen, dus, hup, daar gaan we. Het is … [Lees meer...] over2 aspirines voor 1,1 miljoen Belgen
‘Hok’ en ‘krak’ in apentaal
Door Marc van OostendorpWat bedoelen apen in Sierra Leone en Ivoorkust als ze krak roepen, of hok-oe? Daarover gaat een fascinerend artikel van de semanticus Philippe Schlenker en anderen dat deze week verscheen op de taalkundige downloadsite Lingbuzz en daar meteen een van de populairste artikelen weet.Ja, het is Pinksteren, dus vandaag schrijf ik niet over het … [Lees meer...] over‘Hok’ en ‘krak’ in apentaal
De school-Paardekooper
Door Hans BroekhuisIn zijn herdenkingstukje bij het overlijden van P.C. Paardekooper zegt Marc van Oostendorp het volgende:Paardekooper heeft niet echt school gemaakt – daarvoor was hij misschien te veel een eenling. Wel heeft hij vele generaties van Nederlandse taalkundigen én taalliefhebbers geïnspireerd tot beter nadenken en beter kijken.Nu weet ik niet wat het criterium … [Lees meer...] overDe school-Paardekooper
Overleden: P.C. (Piet) Paardekooper
door Marc van OostendorpDe Nederlandse taalkundige P.C. Paardekooper (1920-2013) is deze week overleden.Paardekooper was een van de productiefste, origineelste en veelzijdigste Nederlandse taalkundigen van de twintigste eeuw. Hij publiceerde onder meer over de Nederlandse zinsbouw, de standaarduitspraak, spelling en over de taalpolitiek in Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika. … [Lees meer...] overOverleden: P.C. (Piet) Paardekooper
Hoog boven de stoel
Over de ongelooflijke dikte van de Nederlandse grammaticaDoor Marc van OostendorpAan een van de grootste monumenten van de Nederlandse cultuur wordt momenteel in stilte gewerkt. Onlangs verscheen het derde deel van Hans Broekhuis' gigantische Syntax of Dutch. 635 pagina's telt alleen al dat derde deel, en het gaat alleen maar over bijvoeglijk naamwoorden en … [Lees meer...] overHoog boven de stoel
Als jij nou eens koffie zet!
De betekenis van halve zinnenDoor Marc van OostendorpAls Saskia Daalder nou nog niet blij is! Bij haar afscheid van de Vrije Universiteit kreeg ze door haar collega's een mooie bundel met artikelen over taal en taalwetenschap aangeboden. En het eerste artikel is al prachtig! Ronny Boogaart en Kim Verheij behandelen er halve zinnen die als hele zinnen gebruikt worden, … [Lees meer...] overAls jij nou eens koffie zet!
De grammaticale hype die ik niet verwachtte dat zou komen
Door Barend Beekhuizen Minstens even interessant als het koningslied zelf is de nasleep ervan. Ook, nee, zeker voor een taalkundige. In de dagen rond de rel kon je Facebook en Twitter niet openslaan zonder stukjes van de tekst in allerhande vertimmerde vormen aan te treffen. Soms met als voornaamste doel om met het liedje te spotten, soms omdat je er mooi mee kon laten … [Lees meer...] overDe grammaticale hype die ik niet verwachtte dat zou komen
Nogmaals ‘doodziek’
Een vragenlijstjeDoor Marc van Oostendorp Ruim een jaar geleden schreef ik al eens over ons onderzoekje naar de klemtoon in doodziek en zeeziek. In het laatste bijvoeglijk naamwoord ligt de klemtoon onveranderlijk op het eerste lid (dat geef ik aan met onderstreping):- Het kind is zeeziek.- Het zeezieke kind ligt in bed.Maar bij doodziek is dat anders. … [Lees meer...] overNogmaals ‘doodziek’
Verschenen: Syntax of Dutch. Adjectives and Adjective Phrases
Deafgelopen vijftigjaar zijner tallozewetenschappelijkeen vaakspecialistischewerken overgrammaticaverschenen. Indiezelfde periodeis echterniet alleende discussieover grammaticaveranderd, maarook depresentatie vanformelestructuren ende interpretatievan informatie.Gedegenantwoorden overde structuurvan eenbepaalde taalzijn daaromniet eenvoudigte … [Lees meer...] overVerschenen: Syntax of Dutch. Adjectives and Adjective Phrases
‘Minder verbeteringen zorgt voor meer succes.’ Zorgen of zorgt?
Door Marc van OostendorpDe afgelopen week was ik op reis, maar gelukkig zijn er altijd collega's die me op de hoogte houden van wat er ondertussen allemaal thuis gebeurt. Zo werd ik vorige week vrijdag tijdens mijn mijmeringen aan de Zweedse kust ineens iogeschrikt dit bericht:Heet van de naald: vanmiddag verscheen in de Volkskrant dit artikel onder wisselende koppen. … [Lees meer...] over‘Minder verbeteringen zorgt voor meer succes.’ Zorgen of zorgt?
Iets specifieks menselijks. Specifieks?
Door Marc van Oostendorp Wij hebben het geluk te leven in de tijd dat de omvangrijkste grammatica van enige taal aller tijden wordt uitgegeven. En dat die taal de onze is. Nog maar een paar maanden geleden puliceerde Hans Broekhuis met coauteurs twee imposante dikke delen over het zelfstandig naamwoord en de zelfstandig naamwoordgroep ; nu heeft hij … [Lees meer...] overIets specifieks menselijks. Specifieks?
Nul bananen of nul banaan
Door Marc van Oostendorp"We hebben hier een taalprobleem," schrijft een lezer. "Volgens de volgende stelling is nul (0) namelijk meer dan één (1). Je zegt namelijk nul bananen en één banaan."Het blijkt een van de vele onopgeloste kwesties in de Nederlandse taal. De Taaladviesdienst van Onze Taal weet bijvoorbeeld niet veel meer doen dan de handdoek in de ring gooien: "Taal en … [Lees meer...] overNul bananen of nul banaan
Hoeveel druppels mogen er vallen voor het niet meer gaat regenen?
Door Marc van Oostendorp Gisteren kwamen we op het Meertens Instituut ineens te spreken over het hulpwerkwoord gaan. We gebruiken dat natuurlijk om de toekomende tijd aan te duiden ('ik ga dit boek lezen'), maar mijn collega Leonie wees erop dat vooral kinderen gaan ook wel gebruiken in de tegenwoordige tijd. Hier is een kind dat verontwaardigd reageert als een vriendje een … [Lees meer...] overHoeveel druppels mogen er vallen voor het niet meer gaat regenen?
Dat jij mij best mag haten
De magistrale zinsbouw van Maarten van Roozendaal Door Marc van Oostendorp Van alle zangers die nu in het Nederlands zingen, is Maarten van Roozendaal zonder twijfel de meester van de zinsbouw. In bijna al zijn liedjes gebeurt er iets bijzonders: zinnen strekken zich bijvoorbeeld over heel veel regels uit (Zwerver) of een tekst bestaat alleen uit imperatieven (Red mij … [Lees meer...] overDat jij mij best mag haten
Samen sta jij sterk
Marc van Oostendorp Dat je en jij niet hetzelfde betekenen, blijkt maar weer uit de campagne die de Pensioenfederatie onlangs begonnen is, en die als slogan heeft: - Samen sta jij sterk. Dat klinkt raar, terwijl Samen sta je sterk natuurlijk veel beter klinkt. Het is het soort slogan waar je als lezer moe van wordt omdat je voelt hoe hard er door de … [Lees meer...] overSamen sta jij sterk
Never say die!
Het fijne van de taalwetenschap is, vind ik, dat ze je de dingen die je altijd al wist opnieuw laat zien. Er is een woord dat je al je hele leven kent en ineens komt daar de etymoloog die je uitlegt wat een merkwaardige geschiedenis dat woord had lang voordat jij geboren werd. Er is een zinsconstructie die je moeiteloos hanteert en dan komt er een syntacticus voorbij die … [Lees meer...] overNever say die!
Noam Chomsky vindt wat ik doe onzin
Het fonologie-congres in Istanboel waar ik de afgelopen dagen was, had zaterdag een mystery guest: de beroemdste taalwetenschapper aller tijden, Noam Chomsky. De dag ervoor had hij een lezing gegeven ter nagedachtenis van de Armeense journalist Hrant Dink, maar de organisatoren hadden hem ervan overtuigd om ook bij ons een uur te komen praten. Dat was een bijzondere … [Lees meer...] overNoam Chomsky vindt wat ik doe onzin
