'Ben de eerste om een vraag te stellen'. Zo'n rare gebiedende wijs, dat vond een vriend van me deze week echt iets voor mij. Via de e-mail stuurde hij me het bovenstaande plaatje. En er is inderdaad iets mee, met die gebiedende wijs van zijn. 'Wees de eerste...' zou het moeten luiden volgens de schoolmeesters, maar dat klinkt ook mij een beetje plechtig in de oren. Daar … [Lees meer...] overBen gebiedend
taal
Nieuw artikel neerlandistiek.nl
In het Open Access-tijdschrift voor de neerlandistiek, neerlandistiek.nl, is onlangs de oratie gepubliceerd van Jos van Berkum. Hij hield deze rede onlangs ter gelegenheid van zijn benoeming als hoogleraar Discourse, Cognitie en Communicatie aan de Universiteit Utrecht. De redactie van neerlandistiek.nl vroeg een taalkundige en een letterkundige om een openbare review te … [Lees meer...] overNieuw artikel neerlandistiek.nl
Djoegoe-dinges
Karel van het Reve heeft weleens op de radio verteld wat zijn grote wetenschappelijke droom was: heel nauwkeurig vast leggen wat een gemiddelde mens (westerling, Nederlander) zoal allemaal weet en denkt en gelooft. Je laat een aantal onderzoekers maandenlang met een aantal representatieve proefpersonen verkeren en ze eenvoudigweg alles opschrijven: mannen hebben meer haar op … [Lees meer...] overDjoegoe-dinges
F en v
In het Taalportaal proberen we alle beschikbare wetenschappelijke kennis vast te leggen over het Nederlands. Dat gaat soms over subtiliteiten. Wat is precies het verschil tussen een f en een v in het Nederlands? Je zou soms bijna denken dat het er niet is. Bij veel sprekers — vooral die uit de Randstad, maar zeker niet alleen maar bij hen — valt het verschil bijna niet te … [Lees meer...] overF en v
Het gaat allemaal om mij
Gisteren kreeg ik weer een mail van Hans, een leraar Nederlands als tweede taal die mij af en toe vragen doorspeelt die hij van zijn studenten kreeg. Deze keer vroeg hij: - Het gesprek gaat om hem - Het gesprek gaat over hem Is daar verschil tussen? Meestal betekent Het gaat om X: Het belangrijkste is X (bijv.: Het gaat om de knikkers, niet om het spel) Maar is er ook een … [Lees meer...] overHet gaat allemaal om mij
De koning van Frankrijk onderzoeken
De filosoof Bertrand Russell (1872-1970) dacht zo'n honderd jaar geleden jarenlang na over een zin, maar had misschien niet voorzien dat er aan het begin van deze eeuw nog steeds over zou word nagedacht. Toch zag ik onlangs op een congres een presentatie van twee Hongaarse collega's die er helemaal gewijd aan was en waar ik sindsdien over nadenk: - De huidige koning van … [Lees meer...] overDe koning van Frankrijk onderzoeken
Dialect en liefde
'Wat zijn dat nu voor mensen die in Amsterdam een cursus Gronings doen?' vroeg ik gisterenmiddag aan Jan die de afgelopen jaren dat soort cursussen gegeven heeft. 'De meeste hebben Groningse wortels,' zei hij. 'Ze komen er zelf vandaan, of ze gaan er in ieder geval ieder jaar met vakantie. Maar niet iedereen.' … [Lees meer...] overDialect en liefde
Omgekeerde taalverloedering
Het leuke van iedere dag een stukje schrijven in Neder-L is dat ik af en toe een vraag krijg van Hans. Hij is gepensioneerd en geeft in zijn vrije tijd Nederlandse les aan immigranten. Ik vind dat nobel werk, maar ik begin na een aantal van zijn mails ook wel in te zien wat de aardigheid ervan is: je kunt zoveel leren door je eigen taal te bezien met de ogen en oren van een … [Lees meer...] overOmgekeerde taalverloedering
Een taalvernieler in het woordenboek
In mijn ideale wereld zou er iedere dag een boekje verschijnen als Zolang de lijm niet loslaat van Ton den Boon: een schitterend uitgegeven boekje met indrukwekkende illustraties en een goed geschreven essay waarin in detail wordt gepeuterd aan de taal van één dichter. De ondertitel van het boekje is Invloeden van Lucebert op de Nederlandse taalschat. Den Boon is uitgever én … [Lees meer...] overEen taalvernieler in het woordenboek
Vijf video’s over taalwetenschap
Op videowebsites zoals YouTube verschijnen de laatste tijd steeds meer Nederlandstalige video's waarin een taalkundig onderwerp op een toegankelijke manier wordt uitgelegd. Omdat het vandaag een soort vrijdag is, heb ik vijf aardige voorbeelden uitgezocht. Ik heb daarbij gekozen voor een aantal verschillende genres, van huisgemaakte filmpjes tot video's die door PR-afdelingen … [Lees meer...] overVijf video’s over taalwetenschap
Semantisch semantisch
Door Marc van Oostendorp Er zijn woorden waarvan de betekenis overeenkomt met de vorm: kort is een kort woord, français een Frans woord en meerlettergrepig een woord met meer dan een lettergreep. Zo zijn er ook woorden die zichzelf tegenspreken zoals lang, französisch en eenlettergrepig. Hoe zit het in dit verband met semantisch? … [Lees meer...] overSemantisch semantisch
Zoniet
"Wij worden bij de verkiezingen op 12 september de grootste partij", zei Geert Wilders dit weekeinde, "zoniet een van de grootste." Dat vond ik een opvallende uitspraak, in ieder geval naar de vorm. Ik zou zelf zeggen "Wij worden een van de grootste partijen, zoniet de grootste". Zoniet X betekent voor mij in dit geval 'als X dan niet het geval mocht zijn'. Als iemand zegt 'Y, … [Lees meer...] overZoniet
Okselhuid
Het woord van deze week voor mij was okselhuid. Ik had het nog nooit gehoord en ineens dook het overal om me heen op. Nivea heeft kennelijk een middeltje ontwikkeld waarmee we eindelijk eens aandacht kunnen besteden aan dat deel van het lichaam dat tot nu toe zo karig bedeeld bleef in onze lichaamsverzorging. Op het eerste gehoor is het een van de onsmakelijkste woorden sinds … [Lees meer...] overOkselhuid
Roetstrookjes
Voor het meinummer van Onze Taal heb ik een artikel geschreven over Jac. van Ginneken (1877-1945), de kleurrijkste Nederlandse taalwetenschapper ooit. Ik heb vaker over Van Ginneken gepubliceerd, bijvoorbeeld in het boek Fonologie. Uitnodiging tot de klankleer van het Nederlands dat ik in 2002 samen met Jan Kooij publiceerde (dat stukje staat hier). Maar ik ben nog lang niet … [Lees meer...] overRoetstrookjes
Geen dubbele ontkenning
Dubbele ontkenningen zijn interessant, er zijn diverse talen die dubbele ontkenningen gewoon als enkele ontkenning gebruiken. Dit is onlogisch, omdat iedereen weet dat min maal min gelijk is aan plus. 'Het is niet onlogisch' betekent 'het is logisch', de twee ontkenningen kun je tegen elkaar wegstrepen. Maar ja, grammatica houdt zich niet altijd aan de logica.In het … [Lees meer...] overGeen dubbele ontkenning
Plaatjes kijken
Ik gebruik Google Images wel eens als vertaalcomputer. Als ik in een buitenlandse tekst een woord tegenkom dat ik niet goed begrijp, bekijk ik even de plaatjes. Ook voor Nederlandse termen die voor mij nieuw zijn doe ik het wel eens. Niet dat het altijd helpt: mij wordt bijvoorbeeld niet duidelijk wat voor kleur appelblauwzeegroen nu precies is — je zou denken dat het … [Lees meer...] overPlaatjes kijken
Polder-Tilburgs
Langzaam zijn de dialecten aan het verpolderen. Dat blijkt uit de rap die hierboven staat: het Poldernederlands heeft ook nu ook minstens één stadsplat bereikt. … [Lees meer...] overPolder-Tilburgs
Er is de bordewisser
Het nieuwe nummer van Nederlandse Taalkunde (2012-1) paste bijna niet in de brievenbus en staat weer boordevol van alles waarvan wij op de NederL-burelen smullen, zoals een artikel waarin Henk Verkuyl laat zien dat niemand het Nederlandse systeem van werkwoordstijden beter begrepen heeft dan L.A. te Winkel in een artikel uit 1857 en een onderzoek van Evie Coussé en Albert … [Lees meer...] overEr is de bordewisser
Lindes lijst
Eerder deze week nam Linde van den Bosch afscheid als Algemeen Secretaris vam de Nederlandse Taalunie. Sinds 2004 was ze de hoogste ambtenaar in dit Vlaams/Nederlands/Surinaams overheidsorgaan dat al net beleid op het gebied van de Nederlandse taal en literatuur beheert: van subsidie voor docenten aan buitenlandse universiteiten tot geld voor toegepast onderzoek naar … [Lees meer...] overLindes lijst
Lepels en vorken
Je kunt de dingen beter begrijpen dan ze uit je hoofd te leren. Een lezing op het congres over Germaanse talen waar ik dezer dagen ben, ging over hoe je het beste aan Amerikaanse studenten kunt uitleggen hoe ze een Nederlands woord in het meervoud moeten zetten. Het probleem voor buitenlanders is dat het Nederlands twee veelvoorkomende manieren heeft om een meervoud te maken: … [Lees meer...] overLepels en vorken
Vij
Gedoe in Zweden: de gezaghebbende encyclopedie NE.se heeft een lemma opgenomen voor het 'sekse-neutrale' persoonlijk voornaamwood hen. Is dat nu een goed idee of niet? In ieder geval geeft de taalgeschiedenis een degelijke poging weinig kans van slagen. Het kunstmatig en van hogerhand introduceren van nieuwe woorden is toch al bijna altijd tot mislukken gedoemd en dat geldt al … [Lees meer...] overVij
Schaduwbingo
Ik weet een fijn gezelschapsspel voor tijdens de komende verkiezingscampagne: we gaan tellen hoe vaak politici zeggen dat ze over hun eigen schaduw stappen of springen. De uitdrukking speelt al een tijdje een rol in het politieke taalgebruik (zie bijvoorbeeld dit stukje op de website van HP/De Tijd van bijna twee jaar geleden), maar de afgelopen dagen hoorde ik hem gebruikt … [Lees meer...] overSchaduwbingo
De nalatenschap van Harmen Siezen
Door Marc van Oostendorp Toen enkele weken geleden bekend werd dat het journaal voortaan 'richting spreektaal' zou 'opschuiven', bleef het opvallend stil in Nederland. Terwijl dit misschien weleens een van de belangrijkste taalgebeurtenissen van 2012 zal blijken te zijn, een teken van een ingrijpende, langdurige verandering van onze opvatting over taal. Jan Kuitenbrouwer … [Lees meer...] overDe nalatenschap van Harmen Siezen
Waarom twittert Geert Wilders nooit over roze koeken?
Gisteren was het de dag van zeg mij welke woorden u gebruikt en ik zeg u wie u bent in NRC Handelsblad. Marjolijn Februari fantaseerde in haar wekelijkse column over de mogelijkheid om haar bijdragen door een computer te laten schrijven: Een pakket software dat wekelijks op deze plek een politieke analyse genereert door tamelijk willekeurig een aantal zinnen achter elkaar te … [Lees meer...] overWaarom twittert Geert Wilders nooit over roze koeken?
Topsectoren
Wordt het Nederlands bedreigd door het Engels? Er zijn weinig tekenen die er concreet op wijzen, maar tegelijkertijd wordt de kwestie ook niet onderzocht. We maken onmiskenbaar een interessante tijd mee, met een internationale taal die langzaam maar zeker een steeds steviger positie inneemt in sommige deelgebieden van het leven. Dat gebeurt nagenoeg onopgemerkt, in ieder geval … [Lees meer...] overTopsectoren
