Een Kamerdebat zit ik vaak te volgen met een notitieboekje binnen handbereik. Het is een handzaam dingetje, alleen vraagt het papier om gebruik met een potlood of balpen, want een vulpen blijft vrij gemakkelijk haken met vlekken als gevolg. Schrijf ik op dit vezelige papier toch met vulpen, dan gebruik ik in dat geval minder vaak verbonden letters. In de wereld van de … [Lees meer...] overDennis Wiersma en de betekenis van schrijven in blokletters
taalgebruik
Gestand doen
Vreemd Nederlands van vroeger en hoe we ermee omgaan (ii) De uitdrukking (aan) iets gestand doen betekende eeuwenlang ‘iets beloven, je aan je gegeven woord beloven te houden’. Na de theorie van de vorige aflevering nu de praktijk van het dialect van het Binnenhof (en B67). De mening blijft gestand, ik doe de … [Lees meer...] overGestand doen
De route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
Klein stukje over een literaire stijlfiguur en dan snel naar de taal in de Tweede Kamer? In zijn Sachwörterbuch der Literatur schrijft Gero von Wilpert (Stuttgart 1969:322) dat een Hendiadyoin – bij ons vaker hendiadys genoemd – een retorische figuur is die in de Oudheid en in de Barok erg geliefd was. Twee woorden met dezelfde betekenis konden … [Lees meer...] overDe route van “hel en verdoemenis” door de Plenaire Zaal
Kan een tekst te simpel zijn?
Natuurlijk praat je anders met een docent dan met je moeder. Jouw docent praat evenzo op een andere manier met haar man dan met de caissière in de supermarkt (laten we daar in ieder geval maar van uitgaan). Iedereen past zijn of haar communicatie aan op de gesprekspartner en context. Dat kan soms lastig zijn om in te schatten, bijvoorbeeld als je iets uitlegt; je wilt dat … [Lees meer...] overKan een tekst te simpel zijn?
‘Niet op grammatica geredacteerd’
Ook bij taalvaardigheid lijken de politieke posities verruild. Rechts hanteert nu het oude socialistische emancipatieargument, links het oude liberale keuzevrijheidsargument. Het zal door die verwarring zijn dat een debat over taalvaardigheid nagenoeg onmogelijk is. Gevoed door aantijgingen als ‘woke waanzin’ en ‘calimerogedrag’ bespeuren de partijen bij elkaar verloedering en … [Lees meer...] over‘Niet op grammatica geredacteerd’
Aankondiging Colloquium NVT-net 2023
Taal, communicatie en cognitie: van onderzoek naar onderwijs Als we de recente geschiedenis van de taalwetenschap overzien, valt op dat taalgebruiksgebaseerde benaderingen (‘usage-based approaches’) de voorbije decennia een centrale plaats hebben verworven. Dit gaat gepaard met een sterke focus op de functionele aspecten van de taal, naast de werking van het taalsysteem, … [Lees meer...] overAankondiging Colloquium NVT-net 2023
Willem Frederik Hermans als observator van eigentijdse taal
Het kunnen kleinigheidjes zijn (de telegrambesteller die op blz. 12 Goeiemorrege zegt) maar ook dingen die door de auteur veel breder uitgemeten worden in Onder Professoren. W.F. Hermans moet wel geïrriteerd geweest zijn over het frequente en daarmee irrelevante gebruik van het voegwoordje dus, hij voegt het bij herhaling en herhaling in bij wat hij mensen laat zeggen. Dat … [Lees meer...] overWillem Frederik Hermans als observator van eigentijdse taal
Het populairste taalgebruik van 2022
Voor de tweede keer publiceert Ensie het jaaroverzicht van de meest gezochte woorden en uitdrukkingen op haar platform. De 100 meest opgezochte woorden zijn gebundeld in het “Woordenboek van Populair Taalgebruik”, geschreven door de bekende Belgische Etymoloog Marc de Coster. Het boek geeft een afspiegeling van wat het taalgebruik van nu is en van termen die men hoorde en … [Lees meer...] overHet populairste taalgebruik van 2022
Een Hekkinkje doen: ik als eerste, anderen daarna
Voor iemand die via een Proclamatie van en tot Mijn volk spreekt, zoals de toenmalige koningin Wilhelmina deed na de Duitse inval in 1940, is het geen wonder als deze het verderop in dezelfde tekst ook heeft over Ik en Mijn Regeering. Misschien wordt dat in koninklijke kring anders gevoeld, voor mij klinkt “mijn regering en ik” sympathieker. “De … [Lees meer...] overEen Hekkinkje doen: ik als eerste, anderen daarna
(Onbedoeld) ongeschikt of ongepast
‘Zuur wil glans, en roest zegt dat het alleen maar bijtend is.’ Reikhalzendheid en schrik strijden om voorrang als ik begrijp dat er in een peer reviewed tijdschrift nieuwe artikelen zijn verschenen over taal en inclusie. Mijn eerste reflex komt voort uit een drang alles te willen weten over wat me lief is. En het belang van dit thema staat buiten kijf. Wel heeft het … [Lees meer...] over(Onbedoeld) ongeschikt of ongepast
Waaronder begrepen
De laatste tijd treed ik af en toe op als deskundige voor rechtszaken, en dan gaat het altijd over dezelfde kwestie: wat behoort er al dan niet tot de detailhandel. Het begon met een gemeente die als definitie van detailhandel het volgende gebruikte: Het anders dan voor directe consumptie bedrijfsmatig te koop aanbieden, waaronder begrepen de uitstalling ten verkoop, het … [Lees meer...] overWaaronder begrepen
“Verwoket”onze taal?
Een gesprek met Vivien Waszink Jelle van Baardewijk in gesprek met auteur Vivien Waszink over het “verwoken” van onze taal. … [Lees meer...] over“Verwoket”onze taal?
Politici die (eerlijk) zeggen dat ze iets zeggen
Toevallig gekeken naar iets van de verhoren in de eerste week van de Parlementaire Enquête naar de Aardgaswinning in Groningen? (Toen de vondsten destijds werden gedaan lokaliseerde Den Haag deze niet in Groningen maar in “het Noorden des lands”.) Wat een contrast tussen George Verberg en Annemarie Jorritsma! Een van de verschillen betrof de taal. Bij mevrouw Jorritsma – … [Lees meer...] overPolitici die (eerlijk) zeggen dat ze iets zeggen
Sorry, zo had ik dat niet bedoeld…
De jaarlijkse essaywedstrijd voor scholieren van de Nijmeegse Letterenfaculteit ging dit jaar over de kleuren van de taal. Neerlandistiek plaatst de beste drie essays. Vandaag: Robin Hendriksz van het Erasmiaans Gymnasium, Rotterdam. Laten we teruggaan naar de tijd van de jagers en de verzamelaars. Je hebt de hele dag over de toendra lopen sjokken, er was geen enkele … [Lees meer...] overSorry, zo had ik dat niet bedoeld…
Ras, gender en het centrale dogma van de taalkunde
Er woedt een belangrijke maatschappelijke discussie over taal waarover je maar weinig taalkundigen hoort in het publieke domein: de discussie over hoe we allerlei identiteiten benoemen – discussie over wit tegenover blank, over slaafgemaakte, over non-binair taalgebruik, enzovoort: over de vraag in hoeverre de taal moet worden aangepast aan een veranderende sociale … [Lees meer...] overRas, gender en het centrale dogma van de taalkunde
Destilleren op IJsberg
Alle tijd was er afgelopen vrijdag (20 mei 2022) bij Nieuwspoort op de wekelijkse persconferentie. De dag tevoren was er in de Tweede Kamer een lang debat over het weggooien van sms’jes op een oude Nokia geweest, de Voorjaarsnota was vastgesteld, de oorlog in Oekraïne woedde onverminderd door. Inderdaad nieuws en dus gespreksonderwerpen te over. En nog maar een keer, wat mooi … [Lees meer...] overDestilleren op IJsberg
Zeker weten: vernieuwend Nederlands op bijwoordelijk terrein
Dezelfde woorden kunnen in dezelfde vaste volgorde voorkomen en toch inhoudelijk verschillen. Nemen we als voorbeeld de combinatie zeker weten, aanhalingen uit het kalenderjaar 2022 (ongecorrigeerde Handelingen): (Sophie Hermans, VVD) ik wil zeker weten dat het geld ook terechtkomt waar het terecht moet komen (Jan Paternotte, D66) zodat we ook zeker weten dat dat … [Lees meer...] overZeker weten: vernieuwend Nederlands op bijwoordelijk terrein
Kijken naar “de bak” en verder
Het woord bak heeft een groot aantal betekenissen. Van Dale deelt ze in drie hoofdvarianten in. Bak-II en Bak-III zijn de twee kleinste en die hebben achtereenvolgens te maken met het werkwoord bakken (inclusief ‘mop, grap’) en met de scheepvaart. Bak-I bevat daarentegen liefst 29 onderscheiden betekenissen en nuances, van een min of meer vierkant voorwerp … [Lees meer...] overKijken naar “de bak” en verder
Nogmaals vermogen
Vóor 2022 is de laatste actieve gebruiker van vermag Tamara van Ark (VVD), in elk geval als staatssecretaris en minister: Alles wat ik vermag in mijn bijdrage aan dit debat, draait om de veiligheid van de werknemers en natuurlijk ook de snelheid voor de sector en alle mensen die asbestdaken hebben, maar die prioriteit ligt bij mij. De heer Laçin verzocht … [Lees meer...] overNogmaals vermogen
(Amerikaanse haakjes.)
Een van de vele websites die ik helaas te weinig volg is Follow the Money. Altijd als ik iets lees van de onderzoeksjournalisten die daar werken, heb ik er veel plezier aan, en steeds neem ik me voor om er meer van te lezen. Nu ook weer, nu ik het fascinerende, door FTM uitgegeven boekje Sywerts Miljoenen heb gelezen waarin precies uit de doeken wordt gedaan hoe een … [Lees meer...] over(Amerikaanse haakjes.)
EFNIL Masterscriptiewedstrijd 2021-2022
EFNIL (European Federation of National Institutions for Language / Europese Federatie van Nationale Taalinstellingen) roept masterstudenten op om deel te nemen aan de wedstrijd voor de beste Europese masterscriptie op het vlak van taalgebruik, taalbeleid / -politiek en meertaligheid. Deze oproep betreft de derde editie van de EFNIL scriptieprijs. Zie voor de winnaars van de … [Lees meer...] overEFNIL Masterscriptiewedstrijd 2021-2022
Het populairste taalgebruik van 2021
Taal is in beweging, verandert doorlopend. Ook in 2021 ontstonden er nieuwe woorden, woorden die gebruikt worden in de kranten, op het journaal en in het politieke debat. Maar er was meer, taal groeide ook straat, op social media, op scholen, op de werkvloer… In hét jaaroverzicht van 2021 vind je al die woorden: de top 100 meest gezochte woorden uit het “Woordenboek van … [Lees meer...] overHet populairste taalgebruik van 2021
Zijn verkrachters gestoord?
Het interessantste publieke debat van de laatste jaren gaan over manieren om voorzichtiger met taal om te springen in datzelfde publieke debat: is het verkieslijk geen blank meer te zeggen maar wit, mag iemand zelf bepalen met wat voor voornaamwoorden we naar hem, haar of hen verwijzen, enzovoort? De discussie wordt door voor- en tegenstanders soms gevoerd met een vleugje … [Lees meer...] overZijn verkrachters gestoord?
Stiekem-racistische taal
Het is een opsteker als gezaghebbende kranten of tijdschriften een paar kolommen veil hebben om iets over taalkunde te schrijven. Heel vaak gebeurt dat niet. Wat helpt, is als het taalkundig onderzoek verband houdt met gevoelige maatschappelijke kwesties of met de actualiteit. In volle Corona-crisis heb ik bijvoorbeeld een telefoontje gekregen van een journaliste die een stuk … [Lees meer...] overStiekem-racistische taal
Een Haagse familiariseringstendens: Mark doe dat nou niehiet
Door Siemon Reker Het was een lang debat over het coronavirus afgelopen donderdag in de Tweede Kamer. Ik zie vooraf dat een van de drie aanwezige bewindslieden (Grapperhaus, Justitie en Veiligheid) zich naar het gestoelte van de voorzitter begeeft en een eerbiedige buiging maakt voor mevrouw Arib. Zij beantwoordt dat met een even minzame nijging van haar kant. Als alle … [Lees meer...] overEen Haagse familiariseringstendens: Mark doe dat nou niehiet
