Profielwerkstuk over wil en wilt levert twee vwo-leerlingen van SG Sophianum de KNAW Onderwijsprijs 2025 op Zeg je nou jij wil of jij wilt, en is het hij wil of hij wilt? Die ogenschijnlijk simpele vraag vormde de aanleiding voor een bijzonder profielwerkstuk van Amélie Lamers en Linda Martinussen, twee vwo-eindexamenleerlingen van het Sophianum in Gulpen. Hun onderzoek … [Lees meer...] overTaalverandering in de schijnwerpers
taalkunde
‘Iets spannend vinden’ voor ‘ergens tegen opzien’
Welke betekenis en welke gevoelswaarde heeft het woord 'spannend'? Dat vroeg ik me af toen ik in de Trouw van 28 mei de volgende zin las: De zin komt voor in een artikel over de vraag hoe ouders een kieskeurige kleuter tot het eten van wat nieuws, vooral groente, kunnen bewegen. De strekking van het stuk is dat de kieskeurigheid van het kind een aangeboren … [Lees meer...] over‘Iets spannend vinden’ voor ‘ergens tegen opzien’
Schildpad op LinkedIn
Er is de laatste jaren een verschuiving gaande van allerlei socialemediaactiviteiten naar LinkedIn. We merken dat hier op Neerlandistiek: een paar jaar geleden was Twitter de belangrijkste manier waarop mensen naar de site werden geveegd, maar inmiddels is LinkedIn belangrijker – en niet alleen omdat we Twitter verlaten hebben. Maar je ziet het ook op LinkedIn zelf. De … [Lees meer...] overSchildpad op LinkedIn
Verschenen: Van vogala tot noncha
Is ‘Hebban olla vogala’ echt het oudste zinnetje in het Nederlands? Waarom kondigde Maria van Bourgondië taalwetten af? Was de Statenbijbel het eerste boek in het Standaardnederlands? Was het Nederlands in Vlaanderen inderdaad belabberd tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden? Waarom werd tante Sidonie in de jaren zestig tante Sidonia? Welke woorden en uitdrukkingen … [Lees meer...] overVerschenen: Van vogala tot noncha
‘Waarom ik hierop zit’
Bij dat bijzondere debat over het al dan niet toe willen kennen van lintjes aan bepaalde vrijwilligers, was er een Kamerlid met veel oog voor de procedures. Dat lid sprak meer dan eens over het Kapittel voor de Civiele Orden: dat heeft immers een essentiële rol in het geheel. In combinatie met de precisie waarmee dat Kamerlid over de regels sprak, was zijn uitspraak van het … [Lees meer...] over‘Waarom ik hierop zit’
Taalbeleid in Nederland
In dit college in de cursus sociolinguïstiek besteden we aandacht aan het taalbeleid in Nederland. Hoe is een en ander geregeld voor het Nederlands? En voor andere hier gesproken talen? … [Lees meer...] overTaalbeleid in Nederland
Niet durven gokkend
Toen Martijn van Bruggen zich opgaf voor SLAMsterdam wist hij nog niet dat hij vlak daarvoor de U-slam zou winnen. In de woorden van Martijn op Instagram: Soms lees je iets wat best goed klinkt maar wat bij nader inzien eigenlijk niet kan volgens de grammatica van het Nederlands. (Net zoals bij de verleden tijd van de infinitief.) Dan zijn er twee vragen. In de tekst … [Lees meer...] overNiet durven gokkend
Knettergek
Volgens Donald Trump is Vladimir Poetin knettergek. Op zijn platform Truth Social schreef hij: ‘Ik heb altijd een zeer goede relatie gehad met Poetin, maar er is iets met hem gebeurd. Hij is KNETTERGEK geworden!’ Nu is Trump zelf een evenwichtige, verstandige man, die zijn woorden wikt en weegt – hij zal nooit zomaar iets eruit flappen. Dus om welke reden vindt hij dat zijn … [Lees meer...] overKnettergek
Leren wat ‘denken’ betekent
Een van de wonderlijkste dingen die kinderen doen, is: woorden leren. Heel veel woorden leren. En leren wat al die woorden betekenen. Ons volwassenen lukt het van geen enkel woord om het helemaal sluitend te definiëren, en toch hebben wel al die betekenissen ooit geleerd. Of nog sterker: we hebben ze zelf gereconstrueerd uit hoe we volwassenen die woorden hebben horen … [Lees meer...] overLeren wat ‘denken’ betekent
Het scheelde geen haar
En andere vormen van expressiviteit Op 27 maart van dit jaar verscheen van Ad Welschen de zesde aflevering in een reeks over de “negatieve of-constructie” (NoC). De ‘klein verschil’-constructie Het scheelde niet veel / geen HAAR OF (ze reed hem omver) is daar een prototype van, naast de ‘kort interval’-constructie Ik was nog niet binnen OF (de ellende begon). Het schelen … [Lees meer...] overHet scheelde geen haar
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt
Veranderingen van tekens zijn tekens van veranderingen. De coronacrisis illustreert dat. Taalinnovaties inspireerden Ton den Boon, de hoofdredacteur van de Dikke Van Dale, tot het publiceren van een boekje De taal van het nieuwe normaal. Corona in 1.000 en enige woorden. Gedurende de wittebroodsweken van de crisis deden nieuwe porte-manteauwoorden als balconversatie, … [Lees meer...] overHoe je taal maakt en hoe taal je raakt
Etymologica: De Alpen als toppen der bovenwereld
Zuid van het duistere woud dat lang hun wereld begrensde wisten de oude Germanen van de *Albijōniz met hun witte toppen. Die naam, verwant aan Alpen voor dezelfde bergen, is oorspronkelijk gelijk aan een Keltisch woord voor de wereld en Brittannië: Albiōn. Geen hinder Toen de geduchte veldheer Hannibal in 218 v. Chr. gebood om door de Alpen de reis naar Rome voort te … [Lees meer...] overEtymologica: De Alpen als toppen der bovenwereld
De arrogantie van de grutto
De grutto is een fascinerend dier: tien jaar geleden gekozen tot de nationale vogelsoort van Nederland, omdat het hier vaak broedt in de weiden. Een dier dat zijn naam dankt aan zijn karakteristieke roep. Zoals veel diersoorten heeft de grutto last van de schade die de mens toebrengt aan het klimaat en aan de natuur. Dat we ooit weiden zijn gaan aanleggen, heeft hij nog … [Lees meer...] overDe arrogantie van de grutto
Ontkoeid polderland
Wat is ontkoeid polderland? Wanneer je Nederlands goed genoeg is, weet je het: polderland waarvan de koeien op de een of andere manier zijn verwijderd. Je hebt het woord ontkoeid waarschijnlijk nooit eerder gehoord, maar toch kun je er een betekenis aan geven. Daarover gaat een artikel van de Nederlands-Berlijnse hoogleraar Muriel Norde en haar Schotse collega Graeme Trousdale … [Lees meer...] overOntkoeid polderland
Verschenen: Spraakmakend Nederlands
Ongeveer 25 miljoen mensen spreken Nederlands als moedertaal. Je vindt ze niet alleen in Nederland en Vlaanderen, maar ook ver buiten Europa. De bekende taalkundige, auteur en theatermaker Wim Daniëls brengt in Spraakmakend Nederlands de intrigerende geschiedenis van het Nederlands tot leven, van ‘Hebban olla vogala” tot artificiële intelligentie. Op een toegankelijke en … [Lees meer...] overVerschenen: Spraakmakend Nederlands
Jouw dialect leeft (nog even) in het nieuwe nummer van ‘de lage landen’
In zijn nieuwe nummer brengt de lage landen de verscheidenheid van het Nederlandse taallandschap in kaart met een uitgebreid themadossier over de vele lokale varianten van onze taal. Het blad ziet een hernieuwde belangstelling voor het dialect: overal vind je initiatieven die een streektaal promoten, ook jongeren omarmen zonder schaamte lokale woorden en uitdrukkingen. En … [Lees meer...] overJouw dialect leeft (nog even) in het nieuwe nummer van ‘de lage landen’
Vooruit, alles mag
Het Reglement van Orde van de Tweede Kamer en de voertaal Gek, in het Reglement van Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal is niet te vinden dat er in de vergaderingen Nederlands gesproken behoort te worden. Taal of taalnamen als Nederlands, Fries, Nedersaksisch, Limburgs, Engels zijn er niet in te vinden. Ik schreef er hier eerder over onder de kop Alle talen zijn … [Lees meer...] overVooruit, alles mag
Woorden komen en veranderen niet zomaar
In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Vandaag presenteert emeritus hoogleraar historische taalkunde Nicoline van der Sijs haar inmiddels 32ste boekpublicatie: Dijt onze woordenschat alsmaar uit? Dit is het eerste deel van de reeks Nederlands in het klein van de Radboud University … [Lees meer...] overWoorden komen en veranderen niet zomaar
Taalwetenschap door chatbots
Ik schrijf wel veel over de grotetaalmodellen, maar ik sta er toch iedere keer weer van te kijken. Het gevoel is voor mensen van mijn generatie bekend van een jaar of dertig geleden, toen het internet doorbrak: wat verandert onze wereld snel, en wat zullen we daar niet allemaal mee kunnen doen. (Ik ben bij dit tijdschrift begonnen in 1996 als redacteur die precies de … [Lees meer...] overTaalwetenschap door chatbots
Nieuwe website Nicoline van der Sijs
Er is een nieuwe website geopend (https://nicolinevdsijs.nl/) die gewijd is aan het oeuvre van de historisch taalkundige Nicoline van der Sijs. Het doel van deze website is zoveel mogelijk publicaties in open access beschikbaar te stellen. Iedereen is van harte uitgenodigd de aangehechte pdf’s voor eigen gebruik te downloaden. Bovendien zijn er onder andere links aangebracht … [Lees meer...] overNieuwe website Nicoline van der Sijs
Interplanetair
Om te laten zien hoe de Nederlandse woordenschat borrelt, bespreek ik iedere week met de twee groepen eerstejaarsstudenten Nederlands een nieuw woord uit het nieuws van deze week. Deze week vroeg ik of ze zelf een woord hadden, en allebei de groepen kwamen met het woord interplanetair. Kennelijk is er over dat woord in de afgelopen weken tumult ontstaan. Het stond in een … [Lees meer...] overInterplanetair
Het flexiemorfeem -eren in Nederlandse zelfstandige naamwoorden – diachronisch gezien
Dit is een verkorte versie van een wetenschappelijke artikel dat onlangs werd gepubliceerd in Korrespondenzblatt des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung[i]132 (2025, p. 31-49), met de titel „Das -eren-Pluralflexiv niederländischer Nomina in diachronischer Betrachtung“. We zien de flexie van zelfstandige naamwoorden in het hedendaagse Nederlands alleen maar in het … [Lees meer...] overHet flexiemorfeem -eren in Nederlandse zelfstandige naamwoorden – diachronisch gezien
Het passief is niet neutraal
Interessant stuk op Neerlandistiek onlangs. Het gaat over het verschil in formuleren tussen de twee partijen in de oorlog tussen Israël en Gaza, ik citeer: Aan Palestijnse zijde ‘vallen er doden’. Aan Israëlische zijde ‘hebben Palestijnse terroristen burgers vermoord’. Dat verschil in framing interesseert me vanwege de rol van de lijdende vorm, het passief, erin, … [Lees meer...] overHet passief is niet neutraal
Hoeveel tinten blauw in het Nederlands?
Beïnvloedt je taal de manier waarop je kijkt naar de wereld? Die vraag is inmiddels een klassieker in de tak van de taalwetenschap die met de psychologie overlapt – de psycholinguïstiek. Heel vaak gaat het daarbij om kleuren. Talen verschillen hoe ze het kleurenspectrum opdelen. Er zijn bijvoorbeeld talen die geen verschillende woorden hebben voor groen en blauw, en weer … [Lees meer...] overHoeveel tinten blauw in het Nederlands?
Etymologica: sterkhouder
Zelfs iemand zoals ik, die iedere sportbijlage in de kranten mijdt als de pest, kan het niet ontgaan dat er a new kid on the block is in de Nederlandse woordenschat, namelijk sterkhouder. Het kind blijkt trouwens al een puber, want op 28-4-2014 schreef een sportverslaggever in de Volkskrant: “Sterkhouder is een nieuw woord in het land, dat de laatste maanden ineens door … [Lees meer...] overEtymologica: sterkhouder
