Wat iedereen moet weten over taal (2) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier de komende weken op een rijtje. Er is in de afgelopen decennia bittere strijd gevoerd over de vraag in hoeverre het … [Lees meer...] overHoe leren kinderen taal?
taalkunde
Hoe en waarom veranderen talen?
Wat iedereen moet weten over taal (1) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier de komende weken op een rijtje. Alle talen zijn aan verandering onderhevig. Er is geen enkele taal die aantoonbaar … [Lees meer...] overHoe en waarom veranderen talen?
Drinkden mensen in de middeleeuwen water?
N’kisi is een grijze roodstaart die naar verluidt een werkwoord heeft vervoegd. Hij zou uit de stam fly en de uitgang d de verledentijdsvorm flied hebben gevormd. Geen goed Engels natuurlijk, maar juist daaruit blijkt dat N’kisi niet alleen napapegaait, maar zelf nieuwe uitingen in mensentaal kan vormen. Ik weet niet of wat over N’kisi’s taalvermogen wordt beweerd waar is, … [Lees meer...] overDrinkden mensen in de middeleeuwen water?
Wat iedereen moet weten over taal
Ik verklap geen geheim als ik vertel dat wetenschappers graag mogen klagen over 'de leek'. Want wat weet die toch weinig over het specialisme van de klagende wetenschappers, en wat onnozel is die zelfs in het inschatten van de eigen onnozelheid. Hoe kan iemand nu niet weten wat een brain microbiome is en desalniettemin rustig voortleven? Taalkundigen zijn daarin niet anders … [Lees meer...] overWat iedereen moet weten over taal
Er zijn belangrijker dingen dan dialecten
Een paar maanden geleden kreeg ik van iemand die kleiner ging wonen een stapeltje boeken van A.A. Weijnen (1909-2008) – tot aan zijn pensioen hoogleraar in Nijmegen en dus in zekere zin mijn voorganger. Daarnaast was hij een van de belangrijkste dialectonderzoekers die Nederland heeft gekend, en over zijn vakgebied gaat bijvoorbeeld het boekje Wezen en waarde van het dialect … [Lees meer...] overEr zijn belangrijker dingen dan dialecten
Yn ’e hûs of yn it hûs?
Lidwurdlogika yn it Frysk Betsjutte de twa sinnen yn (1) itselde? (1) a. Der siet skimmel yn it hûs. b. Der siet skimmel yn ’e hûs. Om op dy fraach in antwurd jaan te kinnen, moatte wy earst mear witte oer it Fryske lidwurdsysteem. It Frysk hat twa grammatikale geslachten: manlik/froulik en ûnsidich. Manlike/froulike haadwurden kombinearje … [Lees meer...] overYn ’e hûs of yn it hûs?
Etymologica: Waarom ’tand’ eigenlijk een werkwoord is
De bijtende of de etende? Lopend, horend, lezend, hebbend, tand. Het laatste woord lijkt niet in dit rijtje thuis te horen. De eerste vier zijn immers werkwoorden, onvoltooide deelwoorden om precies te zijn, terwijl tand een zelfstandig naamwoord is. Toch heeft tand hier etymologisch gezien wel degelijk iets te zoeken. Ons … [Lees meer...] overEtymologica: Waarom ’tand’ eigenlijk een werkwoord is
Vampieren zingen, vampiers bezingen
Een van de eigenaardigheden van het Nederlands is dat het verschillende manieren heeft om een woord in het meervoud te zetten. De twee belangrijkste zijn -s en -en: je zegt kantons, maar japonnen. Daarnaast zijn er nog wat echt uitzonderlijke vormen zoals -eren in kinderen, maar -s en -en worden allebei ook wel voor geheel nieuwe woorden gebruikt. Die achtervoegsels zijn … [Lees meer...] overVampieren zingen, vampiers bezingen
Reduplicatie
ft. bóbr kurwa! Eén van mijn favoriete websites is The World Atlas of Language Structures. Je kunt er op een interactieve kaart allerlei verschillende taalfenomenen bestuderen. Hieronder de kaart voor het fenomeen ‘reduplicatie’, oftewel (gedeeltelijke) woordherhaling. Zo kom je erachter dat reduplicatie een wijdverbreid fenomeen is. Met een hoop verschillende … [Lees meer...] overReduplicatie
Taalwetenschapper Rosa Zaaijer
Mensen zijn de hele dag bezig – fietsen, werken, tennissen, zingen, lachen: noem maar op! Voor al die handelingen hebben we woorden. Maar wat als taal niet alleen beschrijft wat we doen, maar ook helpt bij het leren van nieuwe bewegingen of handelingen? Taalwetenschapper Rosa Zaaijer (Universiteit van Amsterdam) onderzoekt de wisselwerking tussen taal en actie en hoe woorden … [Lees meer...] overTaalwetenschapper Rosa Zaaijer
Taal uit de pressure cooker
In de afgelopen week heb ik een paar stukjes geschreven over het boek Afrikaans Linguistics: Contemporary Perspectives. Ik heb daarbij vooral aandacht besteed aan een aantal aspecten waarvan ik vermoed dat neerlandici er niet zo op de hoogte van zijn terwijl ze juist bijzonder zijn – zoals de manier waarop de taal gegroeid is en nog iedere dag groeit door contact met andere … [Lees meer...] overTaal uit de pressure cooker
Etymologica: vingerbob
Als je een wondje of snee in je vinger hebt, raadt de huisarts je aan een vingerbob te gebruiken: een katoenen rolletje dat je over je vinger kunt afrollen als een condoom, vandaar de synonieme benaming vingercondoom voor vingerbobs van latex. Vingercondooms worden sinds 1988 genoemd in Delpher, maar als medisch hulpmiddel voor intern onderzoek zijn ze onder artsen al sinds in … [Lees meer...] overEtymologica: vingerbob
De verkaramelzeezoutisering van het Nederlands
Het Nederlands groeit als schimmel op een brood: onstuitbaar, maar ook onvoorspelbaar. Ineens zit er op deze plek een kolonie, terwijl het brood elders nog onaangetast is. Die uitbreiding gebeurt vaak met voor- en achtervoegsels: van stom maak je keistom of stommeling. Maar ook die voor- en achtervoegsels zijn in sommige perioden actiever dan in andere. Dit weekeinde ging … [Lees meer...] overDe verkaramelzeezoutisering van het Nederlands
Een taal is een dialect met een leger en een vloot
Over het taalhistorisch belang van dialecten ‘Een taal is een dialect met een leger en een vloot.’ Waar, wanneer en door wie deze uitspraak voor het eerst gedaan werd, is onduidelijk. De geldigheid ervan staat niet ter discussie – onderscheid tussen taal en dialect is in essentie politiek. Toch bestaat nog altijd het idee dat dialect minderwaardig of zelfs fout is. En dat … [Lees meer...] overEen taal is een dialect met een leger en een vloot
Hoe bestuderen we taal?
Taalwetenschap is een van de wonderlijkste activiteiten van de menselijke geest. Taal is overal om ons heen, en taal zit vooral ook in die geest. Hoe kan je iets onderzoeken dat zo met je hele wezen verweven is? Nog wonderlijker dan taalwetenschap is wat dat betreft misschien wel de filosofie van de taalwetenschap: nadenken over de vraag hoe je iets kunt onderzoeken dat zo … [Lees meer...] overHoe bestuderen we taal?
De brief en de kinderen
Zelf lexicale diversiteit berekenen Een aantal van mijn eerstejaarsstudenten vergeleek afgelopen semester teksten in termen van ‘lexicale diversiteit’ – de woordenschat die in een tekst tot uitdrukking komt. Zo schreef Luca Lenstra schreef eerder op Jong Neerlandistiek over een vergelijking tussen klassieke en recente jeugdliteratuur en deed Hannah de Wildt iets … [Lees meer...] overDe brief en de kinderen
‘Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft Italiaans gegeten’
Ik vertel jullie een verhaal. Let goed op, het is zo voorbij: Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft Italiaans gegeten. Wat een vreemd verhaal! Niet alleen is er geen duidelijke conclusie, er lijkt iets mis te zijn met het verband tussen de twee zinnen. Iets dat wel goed gaat bij het volgende verhaaltje: Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft pizza gegeten. Wat … [Lees meer...] over‘Wipneus heeft pasta gegeten. Pim heeft Italiaans gegeten’
Skaden fan it ferline
It Aldfrysk hat it faak dreech om in plakje te finen middenmank de Aldgermaanske talen. Faak wurdt der op wiisd dat de taal let oerlevere is en dat de taal faak minder aldfrinzich bylket as bygelyk Aldingelsk of Aldheechdútsk. Dy lettere oerlevering is oars in selektyf argumint, want it measte dat bewarre is fan it Aldnoarsk is ek pas skreaun nei de 12e iuw, like betiid as de … [Lees meer...] overSkaden fan it ferline
Taal tussen taal en mogelijkheid
Taal omringt ons. Ze vormt onze gedachten, onze relaties, onze geschiedenis. Maar hoe vaak staan we werkelijk stil bij wat taal doet – of nalaat te doen? We zeggen iets, horen iets, lezen iets – en gaan ervan uit dat de betekenis helder is, vanzelfsprekend, deelbaar. Maar wie aandachtig luistert, ontdekt iets anders: tussen wat gezegd wordt en wat begrepen wordt, gaapt een … [Lees meer...] overTaal tussen taal en mogelijkheid
De vervaagde grenzen van de neerlandistiek
Sinds ik vorig jaar in september begon aan de studie Nederlandse Taal en Cultuur (NTC) in Nijmegen, twijfel ik iedere dag aan deze keuze. Het leek allemaal vanzelfsprekend. Ik ben een lezer, dus de letterkunde moest me interesseren. De taalkunde zou mij makkelijk afgaan, ik haalde immers hoge punten voor mijn spellingstoetsen. Ik heb een ouder werkzaam in de communicatie, dus … [Lees meer...] overDe vervaagde grenzen van de neerlandistiek
Etymologica: Waarom ‘lezen’ ouder is dan lezen
Een semantische ontwikkeling Ons werkwoord lezen is ouder dan de activiteit die het uitdrukt. Eigenlijk is dat niet zo vreemd. Het schrift is immers een relatief nieuwe uitvinding. Sprekers van het Proto-Indo-Europees, onze taalkundige voorouder, kenden het niet. Daarom bestaat het Proto-Indo-Europees ook alleen als hypothetische reconstructie, niet als … [Lees meer...] overEtymologica: Waarom ‘lezen’ ouder is dan lezen
The form of the adjective in Dutch
Have you wondered why in Dutch you say 'Een mooi schilderij' but 'het mooiE schilderij'? Here is the answer and it is less complicated than you may feel. www.sheffield.ac.uk/dutch … [Lees meer...] overThe form of the adjective in Dutch
Kapokpopkop
Afrikaans wordt niet alleen gesproken in Zuid-Afrika. Ook in Zuid-Amerika is een enclave, al is die langzaam aan het uitsterven. Hij bestaat uit nakomelingen van Boeren, witte sprekers van het Afrikaans, die na de zogeheten Boerenoorlogen tegen de Engelsen een betere toekomst verwachtten in Patagonië, in Argentinië. Over hen en hun taal schrijven Andries Coetzee, Nicholas … [Lees meer...] overKapokpopkop
Winnaars profielwerkstukwedstrijd 2025
Volop mooie inzendingen voor de profielwerkstukprijs Levende Talen Nederlands De jury van de profielwerkstukprijs mocht zich dit jaar buigen over een heel aantal prachtige profielwerkstukken. Helaas hadden de ingezonden werkstukken op havo te weinig raakvlakken met Nederlands. Voor volgend jaar willen we dus oproepen om ook havoleerlingen te stimuleren een profielwerkstuk … [Lees meer...] overWinnaars profielwerkstukwedstrijd 2025
NWO-subsidie voor onderzoek naar trends in jongerentaal
(Persbericht Meertens Instituut) Taalonderzoeker Kristel Doreleijers ontvangt een NWO Veni-subsidie voor onderzoek naar taalgebruik onder jongeren. Centrale vraag: in hoeverre maken jongeren bewust grammaticale ‘fouten’ bij het vormen van hun eigen jongerentaal? De resultaten van het onderzoek worden vertaald naar een nieuw lespakket over taalvariatie voor het vak … [Lees meer...] overNWO-subsidie voor onderzoek naar trends in jongerentaal
