De brochure die alle Nederlandse burgers in de bus krijgen (Bereid je voor op een noodsituatie), markeert op allerlei manieren de overgang naar een nieuwe tijd. Maar dat geldt ook voor het voornaamwoord. Hoewel alle Nederlanders worden aangesproken, dus ook de fabrieksdirecteuren, de deftige dames, de keurige bejaarden, is er in de hele brochure geen u of uw te vinden. Dat … [Lees meer...] overWaarom krijg jij dit boekje nu?
voornaamwoorden
Onderscheiden alle talen dit en dat?
Voornaamwoorden zijn de leukste woorden: kleine woorden waarmee we kort de rol van deze of gene aanduiden in de conversatie. Neem de woorden dit en dat. We maken er een verschil mee waarbij we dit gebruiken voor dingen die in de buurt zijn en dat verder weg, waarbij 'dichterbij' en 'verderweg' gemeten worden vanaf degene die aan het woord is. Dat is fascinerend, en ik heb er … [Lees meer...] overOnderscheiden alle talen dit en dat?
Pronouns en beleefdheid
Zolang er op de wereld nog een Journal of Politeness Research bestaat, is de mensheid niet verloren. In het nieuwste nummer staat bijvoorbeeld een interessant artikel van de Franse onderzoeker Sandrine Sorlin, over een belangwekkende kwestie: het pronouns-debat. Beleefdheidsonderzoek gaat over de vraagt wat geldt precies als beleefd in verschillende culturen. Het is … [Lees meer...] overPronouns en beleefdheid
Undersyk nei non-binêre foarnamwurden yn de Fryske taal
Taalwittenskippers fan de Fryske Akademy en de Universiteit Utrecht binne yn oparbeidzjen mei Regenboogalliantie Fryslân en COC Friesland úteinset mei in taalkundich ûndersyk nei non-binêre foarnamwurden yn de Fryske taal. De measte minsken sille der net by stilstean. Bist in jonge of man, dan heart dêr it foarnamwurd ‘hy’ by. Bist in famke of frou, dan heart dêr ‘sy’ by. … [Lees meer...] overUndersyk nei non-binêre foarnamwurden yn de Fryske taal
Ikke weese dinkie joe sa weese Kos or
Een voornaamwoord in de tropen Voor een goed voornaamwoord kun je me 'altijd's nachts wakker maken. Ze zijn me allemaal even leven en allemaal even intrigerend: het ik waarmee een zin verwijst naar degene die de zin uitspreekt, alsof dat een samenhangend individu is, het jullie dat zowel onderwerp, lijdend voorwerp als bezitter kan zijn, het hij dat zijn genderneutraliteit … [Lees meer...] overIkke weese dinkie joe sa weese Kos or
Poëtisch beter
Pronomina in de lyriek (20) Met haar debuutbundel De dansvloer is van iedereen won Maaike De Wolf (1978) niet alleen de Herman de Coninckprijs 2025, ze introduceerde ook de uitdrukking 'beter loop je' in de poëzie. Wat je hebt Op je beste momenten schrijf je een gedicht en bestel je pizzal’art pour l’art, staat op het bonnetje van de bezorgerde performance is – dat … [Lees meer...] overPoëtisch beter
Die is overdag moe
"Sasha neemt de bus, want die heeft geen zin om door de regen te fietsen." Valt je iets op aan deze zin? Dat hangt waarschijnlijk minstens deels af van hoe je deze tekst tot je neemt. Als je hem laat voorlezen door je vriend of door je chatbot, waarschijnlijk niet. Maar wie de eigen ogen over de tekst laat glijden, bleef misschien even haken aan die. Dat is wat je normaliter … [Lees meer...] overDie is overdag moe
Wat wijzen betekent
"Deze schoenen bewaar ik in het magazijn, maar die liggen hier in de winkel." Zo'n zin is in het dagelijks leven niet te begrijpen zonder dat de spreker wijst – met zijn vinger, met zijn wenkbrauwen of met zijn blik. Alleen is er iets vreemds aan de hand: het magazijn is waarschijnlijk verder weg dan de winkel, hoe kan hij dan naar de eerste verwijzen met deze en naar de andere … [Lees meer...] overWat wijzen betekent
Voornaamwoorden in de katholieke mis
Als je open staat voor de wonderlijkste vragen over taal, krijg je de wonderlijkste vragen over taal. En zo mocht ik onlangs naar een kerk in Amsterdam om er in gesprek te gaan met de theoloog Peter Tomson over de taal van de eredienst. Hoe bereid je je op zoiets voor? Een van mijn fascinaties is die met de taal van de lyriek. Dat is taal die zichzelf buiten de orde stelt. … [Lees meer...] overVoornaamwoorden in de katholieke mis
Hoeveel bonken
Soms valt er iets te herleiden, dat zijn de makkelijkste gevallen, soms is het een samenloop van omstandigheden, soms een domme samenloop van omstandigheden, en soms dat niet eens. Naarmate de jaren vorderen vind ik het steeds ingewikkelder om te lezen. Er bestaat zoiets als plezier dat wordt gepromoot. Het veronderstelt een kinderlijke gulzigheid, die Kees ’t Hart in … [Lees meer...] overHoeveel bonken
En wa moat it belije? Men!
Op 20 septimber is taalkundige Jarich Hoekstra ferstoarn. Ta syn neitins ha Bouke Slofstra en Henk Wolf in pear stikken út Jarich syn pinne opdold om se hjir nochris wer yn it ljocht te jaan. Jarich skreau syn stik oer de ûnpersoanlike omnamwurden men, jins en jin yn it Nijfrysk (fan 2010) foar in kongres oer sokke omnamwurden yn Germaanske talen. It is faak en folle … [Lees meer...] overEn wa moat it belije? Men!
Over de verwarring rond het gebruik van hen en hun
Doorgaans weten moedertaalsprekers van het Nederlands feilloos onderscheid te maken tussen de subjects- en objectsvormen van persoonlijke voornaamwoorden. Tijdens de taalverwerving hebben zij onbewust geleerd hoe deze vormen gebruikt worden en deze kennis in hun grammatica verankerd. Soms echter zit een zin zo in elkaar dat het lastig kan zijn die keuze te bepalen. Daardoor kan … [Lees meer...] overOver de verwarring rond het gebruik van hen en hun
Je wast jou
Voornaamwoorden! Je kunt er een leven aan wijden. Neem alleen de wederkerende voornaamwoorden. Hoeveel hebben we er daar wel niet van! 'Ik was me', 'ik was mezelf', 'ik was mij', 'ik was mijzelf', en dan hebben we alleen nog maar de eerste persoon enkelvoud gehad. In een nieuw overzichtsartikel zetten Guido Vanden Wyngaerd en Eric Hoekstra ze allemaal op een rijtje (ook voor … [Lees meer...] overJe wast jou
‘Hun’ gebruiken om jong te lijken
Het is een intrigerende studie die mijn voormalige Nijmeegse collega Stefan Grondelaers en een aantal van zijn collega's onlangs publiceerde in het vaktijdschrift Language Variation and Change. De onderzoekers doen verslag van hun pogingen om grip te krijgen op het gebruik van hun als onderwerp van een zin ('hun lopen op straat') door data te analyseren van Twitter. (Een … [Lees meer...] over‘Hun’ gebruiken om jong te lijken
12 december 2023: Evenement Hij/zij/hen/huh? Gender in boekvertalingen
Studenten van de masteropleidingen Redacteur/Editor en Vertalen organiseren het evenement Hij/zij/hen/huh? Gender in boekvertalingen op 12 december 2023 van 17.30 tot 18.30 in VOX-POP Amsterdam. Genderdiversiteit en inclusiviteit zijn de laatste jaren belangrijke aandachtspunten in de media. Steeds meer organisaties … [Lees meer...] over12 december 2023: Evenement Hij/zij/hen/huh? Gender in boekvertalingen
Jan Hen
“Als je iemand tegenkomt die non-binair is en diegene wil dat je naar diegene verwijst met ‘hen’, dan moet je dat gewoon doen.” “Je doet het zelf niet eens”, zeg ik. “Wat?” “Je doet het zelf niet eens”, herhaal ik. “Hoe bedoel je?” “Je had moeten zeggen: ‘Als je iemand tegenkomt die non-binair is en hen wil dat je naar hen verwijst met ‘hen’, dan moet je dat … [Lees meer...] overJan Hen
Halen genderneutrale voornaamwoorden wel iets uit?
We maken wereldwijd momenteel een gigantisch interessant experiment mee: in heel veel landen en in heel veel talen wordt geprobeerd om de taal 'inclusiever' te maken, bijvoorbeeld door genderneutrale voornaamwoorden te introduceren: naast hij en zij komt ook een die of een hen te staan. Kan dat? Werkt dat? En maakt het de wereld uiteindelijk beter? In die discussie is nu een … [Lees meer...] overHalen genderneutrale voornaamwoorden wel iets uit?
Voornaamwoorden en de blauwe ogen van Mark Zuckerberg
Een gedenkwaardige bijeenkomst, gisteren, in het Nederlandse hoofdkantoor van Meta. Instagram wil in de aanloop naar 'International Pronoun Day' op 3 oktober aanstaande voor een aantal talen waaronder het Nederlands (bij Meta noemen ze dat 'Nederlands/Vlaams') de mogelijkheid bieden dat gebruikers hun eigen voornaamwoorden mogen kiezen. Voor het Engels kan dat al sinds mei … [Lees meer...] overVoornaamwoorden en de blauwe ogen van Mark Zuckerberg
Ras, gender en het centrale dogma van de taalkunde
Er woedt een belangrijke maatschappelijke discussie over taal waarover je maar weinig taalkundigen hoort in het publieke domein: de discussie over hoe we allerlei identiteiten benoemen – discussie over wit tegenover blank, over slaafgemaakte, over non-binair taalgebruik, enzovoort: over de vraag in hoeverre de taal moet worden aangepast aan een veranderende sociale … [Lees meer...] overRas, gender en het centrale dogma van de taalkunde
De ongeziene verikeaisering van het Nederlands
Het zal jullie niet ontgaan zijn: het Genootschap Onze Taal heeft een nieuwe huisstijl. Het blad ziet er anders uit, de website ziet er anders uit, zelfs het logo dat al heel vele decennia overleefde, is aangepast. Maar zoals het een taalgenootschap betaamt, is de ingrijpendste wijziging er één in het taalgebruik. In ieder geval op de website wordt de lezer voortaan met je … [Lees meer...] overDe ongeziene verikeaisering van het Nederlands
De genderneutrale voorloper van ‘zijn’
Het bezittelijk voornaamwoord zijn gebruiken we voor mannelijke en onzijdige woorden: de man en zijn kinderen en het bedrijf en zijn oprichter. Zo’n twee millennia geleden was dat anders: *sīn-, de Germaanse voorloper van zijn, was genderneutraal. Dat betekent dat het zowel voor mannelijke, vrouwelijke … [Lees meer...] overDe genderneutrale voorloper van ‘zijn’
Woordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
Over woordgeslacht, voornaamwoordelijke verwijzing en de relatie tussen die twee bestaat nogal wat verwarring, zo blijkt uit een aantal recente discussies op Neerlandistiek naar aanleiding van informatie daarover in de nieuwe dikke Van Dale. Om ervoor te zorgen dat de discussiepunten voor iedereen helder zijn, wil ik hier een aantal feiten op een rijtje zetten. Daarna geef ik … [Lees meer...] overWoordgeslacht, sexus en Van Dale: een beetje orde op zaken
De neiging tot ‘je’
‘Je’ als onbepaald voornaamwoord wordt wel eens – enigszins neerbuigend – omschreven als een ‘voetballers-je’: ‘Dan krijg je die bal en dan leg je hem af naar links…’ De voetballer die zijn ‘ik’ niet teveel op de voorgrond wil plaatsen heeft de neiging zich in zulke zinnetjes te verschuilen achter wat ik zou willen noemen ‘een bescheidenheids-je’. Wat hij beschrijft wordt … [Lees meer...] overDe neiging tot ‘je’
Leuk dat je weer geweest zijn
De wereld van de pronomina schudt op zijn grondvesten. De afgelopen weken stuurde de advocaat Samir Lhachmi uit Zeeuws-Vlaanderen me een aantal foto's die het bekende restaurant Katseveer in Wilhelminadorp (Zuid-Beveland) op Instagram plaatst: Hoe zit dat, vroeg Samir zich af. Hij kon zich best voorstellen dat iemand 'je zijn geweest' schrijft, en schreef "Mijn moeder zegt … [Lees meer...] overLeuk dat je weer geweest zijn
Ze zag volgens zichzelf niemand naast zich
Het fascinerendst van de wetenschap zijn toch eigenlijk de puzzels. Zelfs betrekkelijk eenvoudige zaken worden niet begrepen. Waarom zeg je in de volgende zinnen in het Nederlands niet zichzelf maar zich? Ze keek voor zich.Ze zag een slang naast zich.Ze hoorde iemand achter zich. Hans Broekhuis bespreekt de zinnen in een uitgebreid nieuw artikel dat hij wijdde aan het … [Lees meer...] overZe zag volgens zichzelf niemand naast zich
