Door Marc van Oostendorp Ik vraag me af wat voor plaatje iemand in zijn hoofd krijgt die de volgende zin leest (Hij staat hier, in een artikel van Joris van Casteren.): Wat later komt een mevrouw met een lijzig gezicht en een bril met dikke glazen op de kraam af. De vraag is vooral: hoe ziet een lijzig gezicht eruit? Ik heb er niet zo'n duidelijk beeld bij: althans, ik weet … [Lees meer...] overEen lijzig gezicht
woordgebruik
Het verschil tussen ‘dinsdag’ en ‘op dinsdag’
Door Marc van OostendorpWanneer is het precies dinsdag? Er is, geloof ik, een verschil tussen de volgende zinnen: Ik ga dinsdag naar de markt. Ik ga dinsdags naar de markt. (=Ik ga op dinsdag naar de markt.) Ik ga op een dinsdag naar de markt.Naar mijn gevoel betekent de eerste zin, met alleen dinsdag, dat er een specifieke dinsdag is (de eerstvolgende) wanneer ik naar de … [Lees meer...] overHet verschil tussen ‘dinsdag’ en ‘op dinsdag’
Ja, hallo!
ReparatiegroetenDoor Marc van Oostendorp"Hallo, zo had ik dat niet bedoeld hoor!" Het mooie van mijn beroep is dat je je op maandagmiddag – op kosten van de eeuwige belastingbetaler – over dat soort zinnen mag buigen. En dus luisterde ik naar een lezing van mijn collega Gertjan Postma die onder andere over dit soort onderwerpen ging.Volgens Postma zijn woorden als … [Lees meer...] overJa, hallo!
Wandelende pinautomaat was eerst een wandelende portemonnee
Door Ton den BoonOp Neder-L signaleerde Marc van Oostendorp onlangs de nieuwe uitdrukking 'wandelende pinautomaat'. Aanleiding was de PVV-campagnetaal waarin Nederland werd getypeerd als 'pinautomaat van Europa': een land dat 'gratis geld' verschaft aan andere landen, die daar dus zonder tegenprestaties van profiteren.Splinternieuw is die uitdrukking trouwens niet: eind … [Lees meer...] overWandelende pinautomaat was eerst een wandelende portemonnee
De menschheid zal er spijt van hebben, ’n boek is álles!
Over boekenjoden Door Marc van Oostendorp 'Boekenwurm werd boekenjood', kopte de Nieuwe Leidsche Courant in 1950 boven een artikel waarin een journalist een dag was meegelopen met een marktkoopman. Meteen schreef een lezer een boze brief, maar volgens de krant was er sprake van een 'bekende uitdrukking' die zeker niet beledigend was: "Bovendien bleek uit het artikel … [Lees meer...] overDe menschheid zal er spijt van hebben, ’n boek is álles!
Wandelende pinautomaat
Een nieuwe uitdrukking Door Marc van Oostendorp Er is een nieuwe, nog nergens geboekstaafde uitdrukking het Nederlands binnengekomen: 'als een/de (wandelende) pinautomaat'. De PVV gebruikte hem in de verkiezingscampagne voor de Europese Unie regelmatig ('Nederland is de pinautomaat van Europa') maar is er duidelijk niet de uitvinder van. Er is heel gemakkelijk een grote … [Lees meer...] overWandelende pinautomaat
Bindend advies
Door Marc van OostendorpHet intrigerendst zijn de misplaatste taalergernissen, de boosheid die geen duidelijke grond heeft, de mensen die op Meldpunt taal zaken schrijven als:Als je aan een universiteit studeert moet je in het eerste studiejaar 45 van de te behalen 60 studiepunten halen. Aan het eind van het jaar volgt een weging. Voldoe je niet aan de eisen, dan mag … [Lees meer...] overBindend advies
Ons eigen Engels
Door Marc van Oostendorp We hebben waarschijnlijk nooit in interessantere taaltijden geleefd dan nu, of in ieder geval niet sinds de Batavieren ons land binnen kwamen zetten met hun rare gebrabbel. Langzaam maar zeker komt het Engels op in onze samenleving. Het gaat niet met enorm wapengekletter gepaard, en je merkt er weinig van. Maar het gebeurt wel: twintig jaar geleden … [Lees meer...] overOns eigen Engels
Opruimen
Door Marijke De Belder Soms regent het in mei. Soms gebeuren er zelfs nog eindeloos veel treuriger zaken die je bij de Grote Vragen doen aanbelanden. Om zulke tollende gedachten te vermijden kan een mens zich vermeien met de kleine vragen. Het lusthof van deze taalkundige zijn dan de woordenboeken van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, een fort van minutieus … [Lees meer...] overOpruimen
Waarom zeggen we noordoost en niet oostnoord?
Door Marc van DorpenoostWaarom zeggen we noordwest en niet westnoord, zuidoost en niet oostzuid? vroeg iemand me gisteren. In het algemeen gesteld: waarom zeggen we in dit soort precieze richtingsaanduidingen eerst zuid of noord, en dan oost of west?Op internet wordt deze prangende kwestie als ik het goed zie, slechts eenmaal behandeld, namelijk op de website … [Lees meer...] overWaarom zeggen we noordoost en niet oostnoord?
Het is nu eenmaal een echt meisje-meisje
Door Viorica Van der Roest Afgelopen weekend in Trouw, in de rubriek Moderne manieren, beklaagde een zekere ‘Afknapper’ zich tegen Beatrijs Ritsema over een man met wie ze een blind date zou hebben, maar die al het initiatief aan haar liet. Hij wilde dat zij datum, locatie en tijd van het afspraakje zou bepalen. Geen goede zet van de heer in kwestie, want, aldus Afknapper: “ik … [Lees meer...] overHet is nu eenmaal een echt meisje-meisje
Massaal op knopjes drukken voor de wetenschap
Door Marc van Oostendorp Hoe staat het ondertussen met het Groot Nationaal Taalonderzoek? Ik was er vorige maand nogal negatief over op de website van Onze Taal, en zoals dat tegenwoordig gaat op het internet: er ontstond een paar dagen tumult (zie bijvoorbeeld hier voor een glimp) en toen was het alweer bijna vergeten. Nu heeft Emmanuel Keuleers, een van de (taalkundige) … [Lees meer...] overMassaal op knopjes drukken voor de wetenschap
Edoch: voorgewend deftig
Door Marc van OostendorpIk treed af en toe op in een radioprogramma, en voor mij komt er dan altijd een weerman aan de telefoon. En die weerman zegt dan tijdens zijn weerpraatje (hij mag ook de barometerstanden zeggen en de weerspreuk van de dag, ach, was ik ook maar weerman) af en toe edoch.Ik hoop dat iemand ooit een uitgebreide studie doet naar het gebruik van dat woord, … [Lees meer...] overEdoch: voorgewend deftig
Hè hoort niet bij de Nederlandse taal
Maar wel bij de Nederlandse cultuur Door Marc van Oostendorp Is hè een woord? Dat vraag ik me sinds gisterenmiddag ineens af. Ik was bij een bijeenkomst waar Engels werd gesproken en ook een paar Nederlanders aan het woord kwamen. Sommige van hen doorspekten hun lezingen, met Engels: - If we do this, hè, we will not succeed. De praatjes waren allemaal in … [Lees meer...] overHè hoort niet bij de Nederlandse taal
Proefschrift- en boekennieuws maart 2013
Door Marten van der Meulen Promoties Op 15 maart promoveerde Titia Benders aan de UVA op kindertaalverwerving. Ze richtte zich op de vraag hoe baby’s taalspecifieke klankwaarneming leren op basis van de spraak die ze van hun ouders te horen krijgen. In het bijzonder onderzocht ze hoe Nederlandse baby’s leren dat het verschil tussen de man-klinker … [Lees meer...] overProefschrift- en boekennieuws maart 2013
‘Het is naar ons zin’. Ons?
Door Marc van Oostendorp Ik heb een vriendin die taaladviseur is in hart en nieren. Terwijl we thee drinken, zit ze nog e-mails te beantwoorden van mensen die worstelen met allerlei vragen over of je dit wel kan zeggen, of dat. Gisterenavond was ze bezig met iemand die zich afvroeg of je moet zeggen 'het is naar ons zin' of 'het is naar onze zin'. Tja, wat is daar nu weer het … [Lees meer...] over‘Het is naar ons zin’. Ons?
Dat vind ikke niet
Door Marc van OostendorpGisteren had ik mijn post over dat vinnik leuk nog niet geplaatst, of er kwam een mail binnen van de DBNL, met het nieuws dat er deze maand daar geplaatst is. Daaronder zit ook jaargang 30 van het Groningse taalkundige tijdschrift TABU. En in die jaargang hadden de (huidige) Groningse hoogleraren taalwetenschap Jack Hoeksema en Jan-Wouter Zwart … [Lees meer...] overDat vind ikke niet
Is de nieuwe paus een zij?
Door Suzanne AalberseBiologisch gezien zal de volgende paus een man zijn, dat wordt van tevoren gecontroleerd (zie de uitdrukking Testiculos habet et bene pendentes ). Toch is het mogelijk dat de paus “zij” genoemd wordt. De aanspreekvorm voor de nieuwe paus (en de paus-emiritus) is namelijk zijne heiligheid. Woorden die op –heid eindigen zijn altijd vrouwelijk en alle … [Lees meer...] overIs de nieuwe paus een zij?
Resistent tegen stopwoordjes?
Door Marc van Oostendorp Ineens besefte ik: er bestaat geen goede theorie over stopwoorden, of in ieder geval ik ken zo'n theorie niet. Waarom gebruiken mensen stopwoorden, maar vooral: hoe kunnen we begrijpen dat sommige stopwoorden ineens ergens opduiken en dan weer in de loop van de tijd verdwijnen. Er zijn allerlei theorieën over de aard en de functie van taal, maar geen … [Lees meer...] overResistent tegen stopwoordjes?
Indien ‘als’ te gewoontjes is … (worsteling met wanneer)
Door Hans Aniba “Als ik thuiskom na mijn werk, drink ik meestal een glas bier. Als we honger krijgen, gaan mijn vrouw en ik naar de keuken en maken we het eten klaar. Als alles klaar is, dekken we de tafel; we scheppen onze borden vol en beginnen te eten. Als we klaar zijn met eten, ruim ik meestal de tafel af en doe ik alles in de afwasmachine. Als we een paar uur later naar … [Lees meer...] overIndien ‘als’ te gewoontjes is … (worsteling met wanneer)
‘Alexanderboom’, ‘dubbelkop’, ‘oranjefriet’? Van Dale maakt Oranje boekje
Binnenkort betalen wij Nederlanders weer met een ‘dubbelkop’, sturen we post met een ‘inhuldigingszegel’ en eten we ‘abdicatiegebak’ en ‘oranjefriet’. Omdat het leuk is, maak Van Dale het Oranje boekje - de titel is een knipoog naar het Groene boekje - een online woordenboek in wording met de (nieuwe) woorden en uitdrukkingen die ter gelegenheid van de troonswisseling op 30 … [Lees meer...] over‘Alexanderboom’, ‘dubbelkop’, ‘oranjefriet’? Van Dale maakt Oranje boekje
Samen sta jij sterk
Marc van Oostendorp Dat je en jij niet hetzelfde betekenen, blijkt maar weer uit de campagne die de Pensioenfederatie onlangs begonnen is, en die als slogan heeft: - Samen sta jij sterk. Dat klinkt raar, terwijl Samen sta je sterk natuurlijk veel beter klinkt. Het is het soort slogan waar je als lezer moe van wordt omdat je voelt hoe hard er door de … [Lees meer...] overSamen sta jij sterk
Waarom proeven fijn is en ruiken niet
De discussie over de vraag of je kunt zeggen dat iets 'lekker smaakt' (sommige mensen, waaronder ik, vinden dat dit een beetje vreemd klinkt terwijl we wel 'lekker ruiken' kunnen zeggen; anderen vinden dat bijgeloof) kreeg gisteren een nieuwe wending toen iemand opmerkte dat er verschil is tussen de volgende twee zinnen: - De kaas ruikt. - De kaas smaakt. De eerste zin betekent … [Lees meer...] overWaarom proeven fijn is en ruiken niet
Dat smaakt naar bijgeloof
Ik verspreid bijgeloof en onzin, althans ik draag ertoe bij dat u blijft volharden in uw bijgeloof en onzin. Als u denkt dat vrijdag de dertiende gevaarlijk is, spreek ik u niet tegen, integendeel. Dat beweert althans de weblogger Taalprof. Wat is er aan de hand? Gisterenmiddag las een twitteraarster een taaladvies op de website van Onze Taal, waarin beweerd werd dat de … [Lees meer...] overDat smaakt naar bijgeloof
Gewoon normaal
Ik werk zelf op het Meertens Instituut, dus ik ga geen reclame maken voor het (heel leuke, heel informatieve, heel fraai uitgegeven) boekje Eigen en vreemd. Meertaligheid in Nederland dat mijn collega Leonie Cornips schreef en het instituut deze maand aan zijn relaties stuurt. Maar ik kan wel iets zeggen over de eraan gekoppelde website, waarop een filmpje staat dat gemaakt is … [Lees meer...] overGewoon normaal
