• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Linda werkt bij een bank

12 maart 2012 door Marc van Oostendorp Reageer

Linda heeft theaterwetenschappen gestudeerd, probeert zoveel mogelijk vegetarisch te leven, woont alleen met twee poezen en is ‘ondanks de rechtse praatjes’ nog steeds geabonneerd op de Volkskrant. Welk van de onderstaande twee beschrijvingen is het waarschijnlijkst op Linda van toepassing?

  1. Ze werkt bij een bank.
  2. Ze werkt bij een bank en is lid van GroenLinks.

De meeste mensen kiezen voor de tweede beschrijving, maar dat is aantoonbaar onjuist: de kans dat ze alleen maar bij een bank werkt is per definitie groter dan de kans dat ze bij een bank werkt en ook nog lid is van GroenLinks: de eerste beschrijving gaat immers óók op als Linda lid is van die partij, net als wanneer ze zojuist haar lidmaatschap heeft opgezegd.

Verhaaltjes

Het opmerkelijke is: zelfs als je dit logisch begrijpt, blijft het moeilijk om je aan de indruk te onttrekken dat de tweede zin ‘eigenlijk’ meer het juiste antwoord is dan de eerste.

Het proefje is genomen uit het werk van de psycholoog Daniel Kahneman, die ooit de Nobelprijs voor de Economie won en wiens fascinerende boek Thinking, fast and slow in de winkel ligt. Een belangrijk deel van Kahnemans werk is bedoeld om aan te tonen dat mensen helemaal geen rationele agenten zijn, maar zich in hun keuzes door irrationele factoren laten leiden. In het Linda-verhaal kiest het onderbewuste sterk voor de tweede oplossing omdat het een coherenter verhaal geeft dan het eerste, zegt Kahneman.

Netjes

Kahneman weet veel over zowel psychologie als economie. Toch had hij met zijn belangstelling voor verhalen misschien nog iets kunnen leren — uit de taalwetenschap. Bijna al Kahnemans experimenten zijn, net als in het geval van Linda, gebaseerd op verhaaltjes. De proefpersonen kregen in woorden een situatie uitgelegd en moesten vervolgens een ook in woorden uitgelegde keuze maken. Kahneman gaat in het geheel niet in op de vraag of die verhaaltjesvorm van invloed zou kunnen zijn geweest op de uitkomsten van zijn onderzoek.

De beroemde taalfilosoof Paul Grice (1913-1988) stelde een aantal regels op die mensen onbewust hanteren in communicatie. Een van die regels zegt dat je niet meer zegt dan nodig is, en dat je tegelijkertijd alle relevante informatie geeft. Ook als je iets verzwijgt heeft dat een betekenis. Een beroemd voorbeeld: wanneer een hoogleraar in een aanbevelingsbrief voor een ex-student alleen schrijft dat die jongen ‘zo netjes schrijft’, dan wordt dat als een negatieve kwalificatie gezien, ook al is er niets tegen netjes schrijven. Dat alleen dit ene feit gemeld wordt, terwijl je in een aanbevelingsbrief je best doet de beste eigenschappen te noemen, betekent kennelijk: er is eigenlijk niets écht positiefs te melden.

All there is

Zo zit het ook bij Linda. Het werken bij een bank is gevoelsmatig in tegenspraak met haar andere eigenschappen. Door er verder niets over te zeggen, terwijl je wel de mogelijkheid hebt om dat wel te doen, zoals in de tweede zin, bedoel je: Linda werkt bij een bank en is géén lid van GroenLinks.

Kahneman noemt het what you see is all there is: het menselijk brein neemt aan dat hetgene dat toevallig geboden wordt in de omgeving het enige is wat ertoe doet. Taalkundigen noemen dat de maximen van Grice. Misschien had Grice misschien ook wel een Nobelprijs voor de Economie verdiend.

Ik plaatste hier een minirecensie van Kahnemans boek.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: taalgebruik, verhalen

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d