• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Verwantschapstermen in het Huizer dialect

25 januari 2013 door Viorica Van der Roest 6 Reacties

door Viorica Van der Roest

Vorige week vertelde ik over dieren- en plantennamen in het Huizer dialect. Een andere interessante categorie woorden uit dit dialect wordt gevormd door de verwantschapstermen en de woorden voor man en vrouw. Een getrouwde man is in Huizen een ‘taatje’, en een getrouwde vrouw een ‘nenne’. Een tante is een ‘meutjen’ (maar een oom gewoon ‘oom’), een oudtante een ‘peutjen’, en grootvader en grootmoeder worden ‘ôta’ en ‘ôëtjen’ genoemd. Op het eerste gezicht een verzameling vreemde woorden, maar de meeste blijken wijdverbreid in Holland en zelfs (ver) daaromheen, zij het soms in een iets andere betekenis.

Om te beginnen ‘taatje’. Het WNT noemt ‘taat’, maar dan in de betekenis van grootvader. In een bijzonder boekje dat integraal herdrukt werd in TNTL 57 (in een artikel van G. Kloeke), staat een lange lijst met woorden uit het Haagse dialect van rond 1730. Hier betekende ‘taat’ blijkbaar vader. In TNTL 48 wordt, in een artikel van J.W. Muller, melding gemaakt van ‘teuta’ in de betekenis van vader. Ook al zo vroeg opgetekend, namelijk in het begin van de 17e eeuw, door de humanist Aernout van Buchel. Het woord heeft dus vooral vader betekend, maar heeft in Huizen blijkbaar gaandeweg de betekenis gekregen van getrouwde man . En het woord voor vader is in het Huizer dialect gewoon ‘vader’.

Over de etymologie van ‘taat’ geeft een artikel van H. Scholtmeijer (over het Vlielands) duidelijkheid. Het is verwant aan ‘atta’, een oud woord voor vader dat ooit in heel Europa gebruikt moet zijn, en dat al vroeg door de vormen ‘pater/vader/etc.’ werd verdrongen. Zoals Scholtmeijer vertelt, is het woord vooral aan de randen van het Europese continent bewaard gebleven. Naast Huizen en Vlieland is dat bijvoorbeeld ook in Albanië zo…

In TNTL 48 staat ook een stukje (wederom van de hand van Muller) over ‘nennen/ninnen’, dat drinken betekent, en daarvan afgeleide woorden. Muller meldt dat ‘nenne’ in het Westvlaams moeder betekent (althans in Roeselare), en ziet ook verwantschap met in de romaanse talen voorkomende vormen als ‘nonna/nanna/etc.’ (vaak in de betekenis van (groot)moeder).  Maar in Huizen heeft ‘nenne’ de betekenis van getrouwde vrouw, ongeacht of deze vrouw kinderen heeft, en heet een moeder gewoon ‘moeder’ of ‘moe’.

‘Meutjen’ is een vorm van het vroeger in de Nederlanden algemeen gangbare ‘moei(e)’, dat langzaamaan vanuit het Franse taalgebied door ‘tante’ verdreven werd. ‘Peutjen’ zou misschien iets te maken kunnen hebben met het zelfstandig naamwoord ‘pete’: peetmoeder (MNW, 15e eeuw).

Blijven nog over ‘ôta’ en ‘ôëtjen’. Zijn dit misschien net als ‘taat/teuta’ (afstammelingen van) oudere Germaanse woorden? De woordenboeken geven niet veel duidelijkheid: Het WNT noemt ‘oota/otepa’: grootvader, en ‘ootemoe/otema’: grootmoeder. Etymologische uitleg over deze woorden heb ik niet kunnen vinden. Nieuwsgierig als ik ben, tikte ik ‘oota’ natuurlijk in in Google, in de hoop er een handig taalkundig artikel over te vinden. Dat leverde helaas niets bruikbaars op, of het moet zijn dat ‘oota goota’ in een verre uithoek van het heelal Huts is voor: waar ga je heen? Aldus de website Woekieepedia, the Star Wars Wiki…

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: dialecten, etymologie, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Mathilde Jansen zegt

    25 januari 2013 om 13:36

    Het woord taat of ta komt ook voor op de Waddeneilanden en in een aantal (voormalige) vissersplaatsen. Volgens sommigen is het een zuiver Fries woord dat voorkwam in het hele Friese gebied ten westen van het Vlie (in plaats van het Friese heit). Vgl. Texel taat, Vlieland taat, Terschelling ta, Egmond aan Zee taat, Urk toate, Marken ta.

    Beantwoorden
  2. Viorica Van der Roest zegt

    25 januari 2013 om 14:13

    Interessant! Als ik Scholtmeijer goed begrepen heb, is het Friese heit trouwens ook een variant van atta.

    Beantwoorden
  3. Janneke Diepeveen zegt

    26 januari 2013 om 10:12

    Als u geinteresseerd bent in verwantschapstermen verwijs ik graag naar mijn scriptie die in 2003 is verschenen (http://webh01.ua.ac.be/apil/apil105/apil105.pdf).

    Beantwoorden
  4. Viorica Van der Roest zegt

    26 januari 2013 om 17:55

    Bedankt voor de tip!

    Beantwoorden
  5. Henk zegt

    26 januari 2013 om 20:21

    Over "ôta" en "ôëtjen": op de vastewal van Noord-Friesland wordt de grootvader "åte" en de grootmoeder "åål" genoemd. De grootvadervorm lijkt me mogelijk verwant met de atta-achtige vormen voor vader. De grootmoedervorm heeft mogelijk een stam die teruggaat op vormen van "oud". Vergelijkbare vormen vind je in Nedersaksische dialecten. Denk aan Drents "ootien", Oost-Fries "Uutje"

    Beantwoorden
  6. Anoniem zegt

    15 mei 2015 om 17:47

    Zou iemand mij kunnen zeggen hoe 'kloppen' en 'gaan' worden vervoegd in de tegenwoordige en onvoltooid verleden tijd in het Huizer dialect?
    C.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Maarten van der Graaff • Peiskam

ik zit met kruimels op mijn jas in de stiltecoupé
ik word morsiger ik weet iets van poëzie
de forenzen zien het morsige in mij
ik ruik naaldbomen ik ruik potgrond

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ARS POETICA

Waar puin ligt en een oude fiets
keerde mijn schoen een kistje om,
ik keerde op mijn schreden,
keerde het om, ik dacht misschien
ligt het toch liever andersom.

Bron: Het Zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1962 Joseph Endepols
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d