• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Überfijne tijd in de middeleeuwen

17 april 2013 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Door Marc van Oostendorp
2013 moet het jaar worden van het Gruuthusehandschrift, die grote schat aan vooral liedteksten uit het jaar 1400. Binnenkort verschijnt er een wetenschappelijke editie van Herman Brinkman, momenteel is er in Brugge een tentoonstelling, en er is nu ook een mooi uitgegeven en geïllustreerde selectie, ook van Brinkman, van teksten uit het handschrift, met vertalingen van Maria van Daalen.
Met die vertalingen is iets wonderlijks aan de hand. Ze zijn in een wel heel populaire toon gesteld. Neem de volgende regels:

Adieu, adieu, gheselscap al,
mi ic u verbiede!
God kent die weet, waer henen sal.
Of ic van u sciede,
dochtic onder liede.

Van Daalen maakt daar, schokkend van:

Doei doei, bye bye, de hele groep,
graag ver uit mijn buurt blijven!
God weet waar ’t heen moet met die troep.
Als ik mij uit laat schrijven,
blijf ik als mens wel schrijven.

In eerste instantie vraagt de lezer zich af waar hij nu beland is: het lijkt verdorie de bijbel in straattaal wel! Vervolgens beseft hij dat de tekst waar het hier om gaat een soort studentenlied kan zijn geweest en dat adieu adieu misschien inderdaad ooit net zo populair geklonken kan hebben als doei doei nu. Van Daalen heeft kennelijk een bewuste keuze gemaakt, ze interpreteert die liederen als populaire gebruiksliederen en dat zijn ze ongetwijfeld ook geweest.

Van Daalens toon is ook wel anders bij de religieuze gedichten, hoewel ze daar af en toe naar mijn smaak wel wat erg familiair is. De eerste regels van het handschrift luiden:

Miserere dei, Deus,
Dat ic in ijdelheden dus
hebbe versleten mijn jonghe leven,
vader, dat wil mi nu vergheven

Bij Van Daalen wordt dat:

Lieve God, het spijt mij zo,

dat ik met nietsdoen, drank enzo,
mijn leven vroeger heb versleten,
kunt u het alstublieft vergeven.
Drank enzo? Lieve God, alstublieft? 
Een liefdeslied waarin de dichter een woordenspelletje speelt met het woord mei (de M is de eerste letter van de naam van zijn geliefde, wanneer hij daar de i aan toevoegt krijgt hij mi ‘mij’, en wanneer hij daar de e van eewicheit tussenzet, krijgt hij mei), heeft het volgende couplet:
Dus volghet deser M een E,
der E een Y. Ende elc bevrijt,
daermede so spelt men, min no mee,
‘mei’, deser over zoeter tijt,
daerin elc minre heift jolijt.

Van Daalen:
Dus komt er na die M een E,
na E een Y dan uitgespreid
die letters en je spelt ermee
‘mei’, is die überfijne tijd,
verliefden happy wijd en zijd.

Ook hier is het lied een populair liedje geworden – al zou ik eerlijk gezegd niet zo goed weten wie er op dit moment over een überfijne tijd zou zingen. Maar ik geloof dat daarmee toch wel het een en ander verloren gaat. De subtiliteit van het taalspelletje dat hier gespeeld wordt, bijvoorbeeld, het spelletje van ‘men, min no mee, ‘mei”.

Bovendien vraag je je als lezer of luisteraar natuurlijk af wie die M dan wel mag zijn, en daarbij ligt het toch wel voor de hand om te denken aan Maria, ‘een M die mij nog nooit verliet, sinds ik mij overgaf aan haar‘, vooral ook omdat mei natuurlijk behalve een überfijne tijd ook de Maria-maand is. Dit lied lijkt mij dan ook niet alleen maar een fijne populaire meezinger over de liefde, maar ook een religieus lied.
Voor die religieuze en wat ernstigere ondertoon heeft Van Daalen gevoel. Eigenlijk zou zo’n bonte verzameling teksten door meerdere dichters vertaald moeten worden, zodat de verschillende tonen uit het origineel goed tot hun recht zouden komen. Van Daalen had dan de studentenliederen en de liefdesliedjes voor haar rekening kunnen nemen.
Herman Brinkman (samenstelling). Liefde, leven en devotie. Poëzie uit het Gruuthusehandschrift. Amersfoort: Bekking & Blitz Uitgevers BV, 2013. Vertalingen: Maria van Daalen. Bestelinformatie bij de KB.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Opent in een nieuw venster) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Opent in een nieuw venster) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Opent in een nieuw venster) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Opent in een nieuw venster) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Opent in een nieuw venster) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Opent in een nieuw venster) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: hertaling, letterkunde, Liedcultuur, liedjes, middeleeuwen, poëzie, populaire taal, taalkunde, vertaling

Lees Interacties

Reacties

  1. mark zegt

    17 april 2013 om 09:11

    "heeft Van Daalen gevoel" of "heeft Van Daalen weinig gevoel" ?

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Drs. P • Partijtje ongeregeld

Daar zat ze, met een fles goedkope sherry naast haar heup
Ze kende noch moraal noch werkwoordsvormen als ze zeup

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Er ligt veel vuur en lamplicht tussen sinter-
klaas en de dagen voor en na nieuwjaar.
’k Heb mijn verdriet verloren in de winter,
ik loop gehaast mijn zichtbre adem na.

Bron: datering: 1948-1955; Tijdrovertje, postuum gepubliceerd, 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 januari – 6 maart 2026: Workshop Slimmer zoeken in Delpher

14 januari – 6 maart 2026: Workshop Slimmer zoeken in Delpher

10 december 2025

➔ Lees meer
30 januari 2026: Symposium Hof van Friesland ‘Schrobbers en schelmen!’

30 januari 2026: Symposium Hof van Friesland ‘Schrobbers en schelmen!’

8 december 2025

➔ Lees meer
30 januari 2026: Poëzie in Cyberspace

30 januari 2026: Poëzie in Cyberspace

7 december 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1803 Antoine Changuion
1888 Jan Greshoff
1914 Hendrik Landheer
sterfdag
2016 Karel Bostoen
2022 Frank van Gestel
➔ Neerlandicikalender

Media

Plein Publiek: Jutta Chorus

Plein Publiek: Jutta Chorus

14 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Emile Verhaeren: Pauvres vieilles cités

Emile Verhaeren: Pauvres vieilles cités

14 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Olga van Marion en Jampie van Ginneken over 17e eeuwse Leidse liedjes

Olga van Marion en Jampie van Ginneken over 17e eeuwse Leidse liedjes

13 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d