Ik had al wel gehoord dat het buitenlanders overkomt, maar deze week maakte ik het in levenden lijve mee. Mijn Italiaanse gezelschap verontschuldigde zich bij haar gesprekspartner voor de kwaliteit van haar Nederlands, en toen zei die ander ineens: “Ik kan je heel goed verstaan!”
Er zit een wereld verborgen achter die opmerking. In de eerste plaats is het natuurlijk een nogal dubieus compliment, zoals mijn Italiaanse gezelschap niet moe wordt te benadrukken.
Waarom zegt zo iemand niet “Je spreekt goed/vloeiend/vlekkeloos/prachtig (doorhalen wat niet verlangd wordt) Nederlands”? Waarom zo zuinig?
Het is een bekend verschil tussen taalculturen. In sommige landen — in Engeland bijvoorbeeld, en eerlijk gezegd ook in Italië — barst men bij het minste of geringste woordje dat iemand zegt uit in een lange jubelzang over zoveel taalbeheersing. In andere culturen — en hier is het bekendste voorbeeld de Franse — wordt men chagrijnig om het kleinste vlekje dat een anderstalige aan waagt te brengen aan de moedertaal.
Nederlandstaligen zitten wat dit betreft meer aan de Franse kant van de schaal, al durven ze dat niet goed toe te geven. Daarvoor zit het zelfbeeld van tolerantie en relaxedheid in de weg. Bovendien zijn Nederlanders in doorsnee anders dan alle genoemde volken ongehoord trots op hun talenkennis; wat jammer dat er in Sotsji geen onderdeel Engels praten is! Wij roepen wel de hele tijd dat iedereen Nederlands moet leren, maar tegelijk houden we er niet zo van als mensen dat doen zonder voldoende natuurlijk Poldernederlands en ‘kbedoel‘.
Daar heeft de zuinigheid van het compliment mee te maken. Jij brabbelt weliswaar allerlei volkomen incorrecte formules, maar ik kan je desalniettemin goed verstaan. En daarom gaat het compliment ook niet over de kwaliteit van het gebodene, maar over het effect op de communicatie. Fraai is het weliswaar allemaal niet, maar maak je geen zorgen, de boodschap vis ik er toch wel uit.
De Zweden kiezen nog voor een anders soort compliment. Ik krijg in Zweden zelden te horen dat ik "goed/vloeiend/vlekkeloos/prachtig Zweeds" spreek. Neen, als ik een complement op mijn Zweeds krijg, dan zeggen de mensen me dat ik een 'goed ontwikkeld gevoel voor taal' heb of 'echt een oor voor taal'. Dat is ook maar een zuinig compliment, vind ik. Het geeft de indruk dat de beheersing van een vreemde taal meer te maken heeft met talent (en dus geluk) dan met uren zitten te zwoegen op woordenlijsten en grammatica. Moet ik erbij vertellen dat vreemde talen leren niet meteen populair is bij de Zweden? Ach, dat is zo moeilijk! Behalve Engels dan. In de discipline 'Engels spreken' in Sotsji zouden de Nederlanders nog eens flinke concurrentie kunnen krijgen van de Zweden!
Dit is mij ook opgevallen (als Nederlandssprekende Engelstalige Canadese). Echte complimenten krijg ik van Nederlanders eigenlijk bijna nooit: als ze maar het kleinste beetje accent horen, is dat al niet meer dan een "voldoende." Ik moet wel genoegen nemen met de keren dat ik gewoon voor een Nederlander door kan gaan–dat is dan mijn "compliment."
Waar ik me echt kwaad over kan maken: de Nederlanders hebben heel andere maatstaven voor hun Engels! Daar is het opeens wel genoeg om de taal vloeiend maar met wat accent (en zelfs met zware fouten) te spreken. Best hypocriet eigenlijk.
Het tocht hier cursiefjes. Er is in de voorlaatste alinea van je stuk een of of -tag open blijven staan.