Verhalen in het Engels schrijven! ‘Ik vind het bedroevend, dat een Nederlands schrijver zijn eigen taal en zijn eigen nationaliteit verloochent. Ik zie er een symptoom in van de ziekte, die ons volk heeft aangetast.’
Deze woorden sprak P.H. Ritter in 1956 over het enige boek van een vooraanstaande Nederlandse schrijver dat ooit in het Engels verscheen: The Acrobat and Other Stories van Gerard Kornelis van het Reve. Je hoort wel vaker praten over de veronderstelde hoogmoed van Nederlanders die denken dat ze alles wel in het Engels kunnen, over de neiging om dan ook maar bij het minste of geringste naar die taal over te stappen.
Toch stamt de laatste serieuze poging door een serieuze Nederlandse literaire auteur om in het Engels te schrijven van bijna zestig jaar geleden.
Bonbon
De overstap indertijd levert enkele verbazingwekkende hoofdstukken op in Nop Maas’ biografie, die toch al klotst van de opmerkelijke gebeurtenissen: in de vroege jaren vijftig migreerde Reve in ieder geval schriftelijk vrijwel geheel naar het Engels. Aan vrienden als Willem Frederik Hermans, en zelfs aan geliefden als zijn vrouw Hanny Michaelis en zijn minnaar Wim Schuhmacher, schreef hij alleen nog maar in die taal, om zich te oefenen.
Dat is nog steeds een moeilijk voor te stellen stap – een stuk vreemder dan besluiten je literaire werk in het Engels te schrijven. Ineens een andere taal gaan gebruiken met iemand met wie je een bepaalde taal gewend bent, is een van de moeilijkste dingen die er is (na slechts één bonbon nemen uit het doosje). Ondertussen bleeft Reve wel in Nederland wonen, al maakte hij enkele langere reizen naar Engeland. Zijn Engels was op school helemaal niet zijn beste vak geweest, en uiteindelijk op het niveau van een moderne eindexamenkandidaat vwo.
Small fish
Hermans vond Reves idee maar niets, schreef voor de grap een keer een brief terug in het Frans, en op een ander moment waarschuwde hij: “Ik hoop niet dat ik nog eens een novelle moet schrijven over een jongeman die graag een boek in het Engels schrijven wil, na 15 jaar eindelijk zo ver is dat hij het Engels beheerst – en dan tot de ontdekking komt dat hij helemaal geen zin meer in romanschrijven heeft; hij heeft b.v. ondertussen een bloeiende zaak opgebouwd.”
Sindsdien heeft geen enkele Nederlandse schrijver zich eraan gewaagd. Arnon Grunberg woont al veel langer in Amerika dan die 15 jaar, schrijft een weblog in het Engels, maar blijft zijn romans in het Nederlands schrijven.
Ja, je kunt zeggen: die schrijvers zijn economisch verstandig. Liever a big fish in a small pond than a small fish in a big pond. Maar het feit dat dit zo is, laat ook zien dat er kennelijk ook in Nederland geen echt grote markt is voor boeken van onze eigen schrijvers in het Engels. We accepteren het dat liedjes gezongen worden in het Engels, dat er vergaderd wordt en dat er wetenschappelijke artikelen verschijnen in die taal.
Maar literatuur hoort kennelijk in het Nederlands te zijn.
Leuk. Ik ken alleen maar een voorbeeld meer: ik heb laatst gehoord dat Claire Polder op haar eerste Engelse roman werkt. Ook schrijft Dirk van Weelden korte stukken in het Engels. 🙂
Bij het NPE-onderzoek ben ik één Nederlandse auteur tegengekomen die rond 1920 succes had in Engeland met één of meer Engelstalige prozawerken. Maar hoe hij heette…
Dat zal Maarten Maartens geweest zijn.
Inderdaad, Maarten Maartens (1858-1915), pseudoniem van Joost Marius Willem van der Poorten-Schwarz, die onder het pseudoniem Joan van den Heuvel één (Nederlandstalige) dichtbundel publiceerde. Op de dichtbundel na waren al de werken Engelstalig. De personages van zijn romans en verhalen zijn bijna allen Nederlanders. Zijn werk […] waarvan in vijf verschillende talen overzettingen verschenen, speelt zich meestal af in de gegoede bourgeoisie-kringen; het is doorgaans moraliserend en verraadt een vrijzinnig-protestantse levensopvatting, dixit het (katholieke) Lectuur Repertorium, 1954.
Gek genoeg is bij de DBNL niet goed doorgevoerd dat Maarten Maartens enerzijds en Joan van den Heuvel / Schwartz / Van der Poorten Schwartz een en dezelfde persoon zijn:
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=heuv046
http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=maar001
En 52 hits in de British Library:
http://explore.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=1&tab;=local_tab&dstmp;=1396192110923&vl;(freeText0)=maarten%20maartens&fn;=search&vid;=BLVU1&mode;=Basic&fromLogin;=true
Dan denk ik nog aan Jan de Hartog en Janwillem van de Wetering. Weliswaar beiden ooit verhuisd naar Amerika. maar schreven ook in het Engels. En Wim T. Schippers heeft in 1977 en 1980 twee televisiespelen in het Engels gemaakt voor de VPRO-televisie. Onduidelijk of de Engelse taal toen een concept was, of doelbewust gebruikt werd om door te breken in het buitenland.
Leo Vroman, genaturaliseerd Amerikaan, schreef ook Engelstalige gedichten. Maar die verzen vonden nauwelijks weerklank.
Waarschijnlijk ligt de verklaring voor het succes van Maartens en het onsucces van de anderen aan het feit dat hij tweetalig is opgevoed (toen hij acht jaar was vestigden zijn ouders zich in Londen) en daardoor de finesses van zowel de Engelse taal als de Engelse cultuur heeft meegekregen, waardoor hij later (en met succes) Engelstalige literatuur kon schrijven.
Zijn boeken verschenen ook in Nederland, in door anderen gemaakte vertalingen.
Dick Holzhaus: Mijn eerste Engelstalige roman 'Metaphors of Death' is sinds een week of twee verkrijgbaar bij Amazon en nog wat web andere winkels. Als Ebook en paperback.
Mijn Nederlandstalige debuutroman 'Vuile Was' was twee jaar werk en, naar Nederlandse begrippen, een redelijk succes. Het soort succes waardoor je verhongerd.
Als je lang buiten Nederland woont (USA, Azië) ontwikkelt je Engels zich tot een heel efficiënt communicatiemiddel. Duidelijk en compact, eerder Charles Bukowski dan Kingsley Amis.
Ik schrijf ook mijn Nederlandse werk eerst in het Engels omdat ik dan beter nadenk over wat ik zeg en niet hoe ik het zeg.
Door het redigeren van werk van Engelstalige vrienden werd ik zekerder over de literaire kracht van mijn eigen werk. Die zit niet in het imiteren van literaire zinsconstructies maar in de kracht die ontstaat tussen woordkeus en handeling.
Nederlands is een mooie schrijftaal maar laten we eerlijk zijn, het kalft af. De geweldige Reve is een dinosauriër voor mensen die in een tweet van 140 tekens zes taalfouten proppen. Ik wil leesbaar blijven en heb ervoor gekozen te focussen op de emoties en inzichten die mijn romans moeten oproepen.
http://www.amazon.com/Metaphors-Death-Dick-Holzhaus-ebook/dp/B00LNF92YQ/ref=sr_1_2?s=books&ie;=UTF8&qid;=1404973041&sr;=1-2&keywords;=Metaphors+of+Death