Ik probeer me sinds een paar dagen voor te stellen wat voor mensen het zijn die weigeren om Nederlands te leren, terwijl ze wel een bijstandsuitkering aanvragen. Deze week bleek staatssecretaris Klijnsma een wetsvoorstel naar de Raad van State te hebben gestuurd (ik kan dat wetsvoorstel overigens nergens op internet vinden) die het verplicht moet stellen om ‘basaal Nederlands’ te leren. Wie dat niet doet, wordt gaandeweg gekort op de uitkering. Het gaat daarbij formeel niet alleen om allochtonen, maar om alle Nederlanders.
Maar wat zouden dat nu voor figuren zijn? Die roepen “Nee, ik ga mooi niet op Nederlandse les, bekijk het maar”, maar dan natuurlijk in een andere taal of in een dialect. RTL Nieuws meldt dat ‘enkele duizenden mensen in Nederland amper een woord Nederlands spreken en toch bijstand ontvangen’. Maar hoe weet RTL Nieuws dat?
En nog belangrijker: hoe goed gaan die mensen die niet willen het Nederlands leren als er zoveel dwang op staat?
Een taal die je niet interesseert en waar je geen zin in hebt, zou je die gaan leren? En vooral: zou je die niet meteen na afloop van het examen weer vergeten? Ik ken verschillende Oost-Europeanen die in hun jeugd – de tijd van het IJzeren Gordijn – verplicht Russisch moesten leren, voor alle examens met vlag en wimpel slaagden en inmiddels geen woord Russisch verstaan.
Volgens de politiek redacteur van RTL Nieuws gaat het erom “dat je aantoonbaar je best doet om Nederlands te leren. Ook als iemand enorm veel moeite heeft met de taal, dan kun je laten zien dat je je best doet. Het gaat om simpele gesprekken, en dat je je op de werkvloer verstaanbaar kunt maken en instructies begrijpt. Maar je moet wel erg laaggeletterd zijn wil je dit niveau niet halen.” Heel duidelijk vind ik dit niet. Gaat het er nu alleen om dat je laat zien dat je je best doet? Of dat je een bepaald, laag niveau haalt, zo laag dat je niet alleen maar laaggeletterd zijn, maar erg laaggeletterd.
Wat betekent dat nu weer?
Volgens diezelfde website wordt ‘basaal Nederlands’ in de praktijk gedefinieerd als niveau 1F. Dat is het (minimale) niveau dat leerlingen moeten halen aan het eind van de basisschool. Maar dat leidt tot een heel bizarre conclusie: wie niet in staat is om de basisschool af te maken, wie om welke reden dan ook ‘erg laaggeletterd’ blijft, heeft geen recht op bijstand.
Je kunt wel zeggen dat dit een heel laag en voor de meeste mensen haalbaar niveau is. Maar waarom zouden mensen die dat niveau niet bereiken geen recht hebben op hulp?
Ik ben docent NT2. Afgelopen week waren er twee nieuwe cursisten, die al 12 jaar in Nederland wonen, maar simpele vragen als 'Snap je de opdracht?/Snap je wat je moet doen?' niet begrepen. Dat is niet zozeer onwil, maar wel 12 jaar schoonmaak- en kluswerk doen, waarbij een chef alle communicatie met Nederlanders doet, en de anderen rustig Pools kunnen praten met elkaar zonder dat dat hun werk tekort doet. Nu ontvangen deze mensen geen bijstand, maar ik kan me dergelijke situaties indenken.
Ook geef ik les in een alfabetiseringsproject, waar laaggeletterde Nederlanders op les komen. Daar moet duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen spreken/luisteren en lezen/schrijven. Dat eerste gaat hen prima af, 1F zullen ze wellicht wel halen (we doen geen toetsen), maar dat laatste wordt een probleem. Maar ze leren en gaan naar school, hoewel 1F nog ver weg is.
Het belangrijkste in dat voorstel is naar mijn idee dan ook het willen leren, het aantoonbaar volgen van lessen Nederlands. Hoewel ik me afvraag wie dat dan weer gaat betalen. Uiteindelijk zal het er wellicht op neer komen dat mensen bijstand ontvangen, en een bijdrage/lening om Nederlandse les te volgen. Win-win situatie voor hen, lijkt me. (En ook voor mij, met het oog op mijn werk.)
Dank je wel voor je reactie, Joke. Dat er mensen zijn die onvoldoende Nederlands spreken voor hun werk ('snap je wat je moet doen?' begrijpen lijkt me tamelijk cruciaal), wil ik best geloven. Dat het daarbij gaat om onwil is dan de volgende vraag; ook dat zal natuurlijk best voorkomen, maar hoe vaak?
Ik wil ook best geloven dat het uiteindelijk allemaal zo geregeld wordt dat iedereen er gelukkig van wordt, maar dan zou het denk ik toch anders geformuleerd moeten worden. Ik vraag me in ieder geval af of die mensen inderdaad een bijdrage krijgen voor de Nederlandse les; als ik het me goed herinner staat in ieder geval in het verkiezingsprogramma van de VVD heel expliciet dat mensen dat zélf moeten betalen.