• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

‘Bak’ wordt ‘pak’ in het Afrikaans

24 juli 2014 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp


Dezer dagen is de beroemde Zuid-Afrikaanse taalkundige Andries Coetzee in Nederland. Hij gaf gisteren een lezing waarin hij liet zien dat jongeren in Zuid-Afrika het woord ‘bak’ uitspreken als ‘pak’, en het woord ‘das’ als ’tas’ – en dat ze toch het verschil kunnen blijven horen.

Het verschil tussen een [b] en een [p] is in het Nederlands en in het ‘oude’ Afrikaans hetzelfde als dat tussen een [d] en een [t]: bij de [b] en de [d] laat je je stembanden trillen, maar bij de [p] en de [t] niet. Je kunt dat zelf voelen door een paar keer achter elkaar b-p-b-p-b-p te zeggen terwijl je je vingers op je keel houdt: met je mond doe je steeds hetzelfde, maar de ene keer voel je een trilling en de andere niet.

Sprekers van het Afrikaans doen dat ook nog wel, maar steeds minder. Jongere sprekers – sprekers die jonger dan 25 waren – laten hun stembanden nog maar in een minderheid van de gevallen trillen wanneer ze een b of een p zeggen. Dat ze het verschil tussen bak en pak nog wel kunnen horen komt, ontdekte Coetzee, doordat alle sprekers van het Afrikaans – ook de oudere – iets anders doen: ze maken een verschil in de uitspraak van de klinker.

Je kunt het zelf horen als je op deze website luistert naar de uitspraak van boord en poort in het Afrikaans. Bij het eerste woord heeft de klinker een veel lagere toonhoogte dan bij de tweede. Het zijn jammer genoeg verschillende stemmen, maar het effect is duidelijk te horen. Ook in de video hierboven kun je het horen, vooral als de spreekster de tweede keer be en pe zegt. (Bij de t zegt ze jammer genoeg geen klinker.)

Dat je na een b een wat lagere toon maakt dan na een p is heel natuurlijk: er is een mechanische verklaring voor en ieder mens doet het. Om een p te maken moet je je stembanden strak houden, zodat ze niet trillen. Maar als ze dan eenmaal wel gaan trillen – omdat dit bij de uitspraak van een klinker hoort – is de toon hoger, net zoals de toon van een strak aangespannen vioolsnaar hoger is dan van een slappe.

Alleen is in het Afrikaans het effect inmiddels veel sterker geworden dan in bijvoorbeeld het Nederlands en dan de pure mechanica verklaart: het is deel geworden van de taal. En kennelijk is het nu zo sterk een onderdeel van de taal geworden dat mensen de stembandtrilling niet meer nodig hebben: het verschil tussen bak en pak is zo geworden tot een verschil geworden tussen pàk met een lage en pák met een hoge toon. 
Dat dit gebeurt is niet zo gek. Er is dus een mechanische verklaring, en ook talen elders op de wereld zijn op deze manier aan hun tonen gekomen. Het is bijvoorbeeld bekend over Aziatische talen als het Koreaans dat ook daar het verschil tussen ba en pa geworden is tot een verschil tussen pà en pá. Het mooie van het Afrikaans is dat de verandering daar nu gebeurt, onder onze ogen: Coetzee verwacht dat er over vijftig jaar misschien geen b en geen p meer klinkt aan het begin van Afrikaanse woorden!

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Afrikaans, fonologie, taalkunde, uitspraak

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

In de juniavond was het dorp leeg,
uilen zoefden over,
iedere rieten pyramide zweeg.
 

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1834 Jan ten Brink
sterfdag
2020 Hans Ekkel
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d