• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Turks en Nederlands door elkaar: ‘Belki öyle yaparın ik zie wel’

15 juli 2014 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

Ik ben niet taalvaardig genoeg voor codewisseling. Oh, ik spreek heus wel een mondje over de grens, maar zodra mensen talen door mekaar gaan gebruiken sla ik dicht. Ik heb het al wanneer in een gezelschap waarin iedereen, zeg, Engels spreekt, iemand ineens een zin in het Duits tegen me zegt. Dan  overvalt me een vreemde gêne die ik niet goed plaatsen kan en weet ik niet wat ik terug moet zeggen al is het maar omdat ik niet weet in welke taal ik dat moet doen.

Je moet twee talen wel heel goed beheersen om binnen één zin een paar keer te kunnen wisselen. Een van de wonderlijkste vormen van de menselijke taalvaardigheid is dat. In Nederland en Vlaanderen wordt hij vertoond door bijvoorbeeld jonge Turken en Marokkanen die dingen zeggen als:

  • – Ja belki öyle yaparın ik zie wel. (Ja misschien doe ik het zo ik zie wel.)
  • – O zaman onu da şapmamız gerekiyo yani ik weet niet ik vind het best wel moeilijk. (Dan moeten we dat ook doen, ik bedoel ik weet niet ik vind het best wel moeilijk.)

We weten allang dat deze codewisselingen niet voortkomen uit het willekeurig door mekaar gooien van woorden uit twee talen. Er zit altijd systeem in, gevoeligheid voor de grammatica’s van allebei de talen. Daarom is het zo moeilijk te doen als je beide talen niet tot in de puntjes beheerst.

De voorbeelden hierboven komen van een artikel dat Derya Demirçay en Ad Backus schreven over Turks-Nederlandse codewisseling. Ze laten zien dat alles toch weer net wat ingewikkelder in elkaar zit dan we dachten.

Meestal worden er drie soorten onderscheiden. De eerste soort is codewisseling voor beginners: je gebruikt in een zin in de ene taal een woord of een (kleine) woordgroep uit de andere taal. Zelfs ik doe dat wel eens (‘Ik heb dat for its own sake gedaan.’)

De tweede mogelijkheid is dat je compleet van de ene taal in de andere over gaat. Hier is een voorbeeld met Marokkaans Arabisch:

  • Maar ’t hoeft niet li’anna ida eft ana… (Maar ’t hoeft niet want als ik het zie, ik…)
De derde vorm lijkt een beetje op de tweede, maar heeft een scharnierwoord, een woord waarvan het onduidelijk is uit welke taal het komt. Het Nederlands en het Fries hebben allebei het woord wat dat in het volgende fragment fungeert als scharnier:
  • Witst noch wol wat se dan seine, wat waar, wat weer is het, bewaarder? (Weet je nog wat se toen zeiden? Wat voor weer, wat (voor) weer is het, bewaarder?)
Demirçay en Backus laten zien dat er ook voorbeelden zijn die niet in dit rijtje passen, die een stuk ingewikkelder zijn. Het intrigerendste voorbeeld vind ik dit:
  • Of düdüklüde yapıyo of gewoon pan. (Of ze doet het in een snelkookpan, of (in een) gewoon(e) pan.)
Het raam van de zin wordt gemaakt door het Nederlands of… of. Daarbinnen is het eerste stuk in het Turks. Düdüklüde betekent ‘in een snelkookpan’ en yapıyo ‘zij doet het’. Maar hoe zit het met het tweede stuk? De woorden zijn allemaal Nederlands, maar de structuur is helemaal parallel aan de Turkse. In die taal zeg je niet in een pan maar pan met een bepaalde naamval. 
Kortom: we hebben hier Nederlands of… of… met een Turkse zinsbouw in beide stukken tussenin. Maar binnen die Turkse zinsbouw schakel je voor ieder individueel woord in het tweede deel weer over naar het Nederlands. Dat kun je alleen als je voldoende taalvaardig bent.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: codewisseling, taalgebruik, taalkunde, Turks

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Lucebert • Tajiri

Het licht is de liefde is niets
Een gat grijpt naar een ander gat
Het beeld bijt een beeld
De spiegel is bleek en bont

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ALSOF IK ER NIET GEWEEST BEN

Ik stel er prijs op na ergens gelogeerd te hebben geen sporen achter te laten. Zo wordt logeren een soort inbreken – trouwens, het hele bestaan lijkt er op.

Bron: Barbarber, september 1969)

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1830 Eelco Verwijs
sterfdag
1989 Willem Beuken
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d