Sommige van mijn vrienden dachten dat er sprake was van een complot. Waarom zou de De Standaard, ooit een van de bastions van het ABN in Vlaanderen, nu ineens zo groots uitpakken met het nieuws dat eigen Vlaamse woorden en zinswendingen in het Standaardnederlands inmiddels geen taboe meer zijn? En daarbij ook nog een toetsje presenteren waar je zelf kunt proberen hoeveel Vlaams er in je Nederlands doorklinkt? (13% scoorde ik, en daarmee ben ik volgens De Standaard ‘aan de andere kant van de grens’ ‘moeiteloos’ te begrijpen.)
Infotainment
De eerste reden is dat men de standaardtaal ook nodig heeft in informelere vormen van communicatie dan het plechtige hoofdredactioneel – en in infotainmentrubrieken en moderubrieken heb je nu eenmaal een taal nodig die dichter bij het dagelijks leven staat. En de tweede reden is dat men zich in Nederland al veel langer weinig van die zogenaamd gezamelijke standaardtaal aantrekt en een eigen, informele, weg gaat.
Tegenhouden
Daar kun je in Vlaanderen wel amechtig achteraan proberen te hollen, maar wanneer je niet je leven lang iedere trend uit Amsterdam wil volgen, kun je beter je eigen weg gaan.
Nieuwkomer
Ik vermoed dat het niet te stoppen is, dat uiteenlopen van ‘Noord’ en ‘Zuid’, ook al omdat de hele kwestie de Nederlanders niet speciaal interesseert. Waar Vlamingen genoeg hebben van de Nederlandse leiband, weten Nederlanders niet eens dat die leiband bestaat. De Vlamingen hebben de strakke Nederlands zelf aangelegd; ze kunnen hen ook losser maken.
Niet dat er meteen twee totaal verschillende talen ontstaan – het Oostenrijks en het Duitslands Duits zijn dat ook niet. Het onderwijs zou aan beide kanten van de grens wat meer kunnen inzetten op het op zijn minst kunnen begrijpen van de taal aan de andere kant van de grens. Dat lijkt me sowieso nuttig: de tijd die er nu wordt gebruikt voor het proberen leerlingen een weinigzeggende norm te laten spreken en schrijven, zouden ze beter kunnen leren om teksten te kunnen verstaan die in een net wat afwijkende taalvorm geschreven is – of dat nu het Nederlands van over de landsgrens is, het Nederlands van de negentiende eeuw, of het Nederlands van een nieuwkomer.
–
Update 11:17. Vanochtend heeft De Standaard gelukkig nog wel de beroeps-Nederlander Benno Barnard opgedolven vanonder het stof om zijn vertrouwde partijtje te blazen: ‘U, gemiddelde Vlaming met een behoorlijke schoolopleiding, bent te beroerd om behoorlijk Nederlands te leren‘ (Blendle).
Ha, ik heb ook 13%. Misschien juist de zinnen die voor Hollanders (in mijn geval Noord-Holland, namelijk Haarlem) gewoon klinken.
Dit zei ik (al) in 1991 op het Congres "Het Nederlands na 1992" te Amsterdam:
" De Standaardtaal in België vertoont ondertussen wel steeds minder de neiging om een kopie van de Nederlandse te worden. Het opvallende is nl. dat steeds meer Vlamingen opkomen voor hun 'eigen' Nederlands en zich weinig meer gelegen laten liggen aan het Nederlands van Nederland. Dat effect wordt alleen nog maar versterkt door de onverschillige houding van veel Nederlanders tegenover hun eigen taal."
Ik vind 'opkomen voor hun eigen Nederlands' nog wel subtiel anders klinken dan 'genoeg hebben van de Nederlandse leiband.'
Daar zit dan ook 23 jaar tussen.
Ja dat snap ik. Maar heeft er volgens jou dan die ontwikkeling in gezeten dat Vlamingen vroeger streden voor het Vlaams en nu tegen het Nederlands? Of is dat te scherp uitgedrukt?
De economie! De Vlamingen streden voorheen voor het Nederlandse ABN. Nu ze welvarend zijn, zijn ze blij met hun Verkavelingsvlaams en staan ze met hun rug naar Nederland en het Nederlands.
Jaja, maar is er nou een verschil tussen 23 jaar geleden (toen de Vlamingen dus ook al welvarend waren en streden voor hun eigen Vlaams) en nu (nu de Vlamingen zich 'alleen maar' -net als hun Nederlandse taalbroeders en -zusters- verzetten tegen een te strikte norm)? Vooropgesteld dat dit allemaal waar is natuurlijk want wat weten wij daar als Nederlanders eigenlijk van?
Veelzeggende formulering: "hun eigen Nederlands". Dat impliceert dat "het" Nederlands niet van de Vlamingen is, m.a.w. dat het eigenlijk enkel en alleen van Nederland is. Wat die Vlamingen daar willen mee doen, wordt dan "hun zaak" genoemd: slaafs achternahollen of liever gaan verkavelingsvlaamsen, ze doen maar, het zal Nederland verder een rotzorg wezen. Vreemd dat ik nog geen enkele Brit of Amerikaan van de ander heb horen zeggen dat die opkomt voor "z'n eigen Engels" en zich nog maar weinig gelegen laat liggen aan het Engels van de ander. Mogen Vlamingen misschien ook eens even het Nederlands (ook) als hun taal beschouwen, zelfs als die niet tot in het stomste detail overeenkomt met het noordelijke regiolect?
Is er de laatste 25 jaar ook niet sprake van een groter nationaal bewustzijn in Vlaanderen en waarbij Vlamingen zich nog sterker zijn gaan afzetten tegen de Hollanders? En in 1989 begon de Vlaamse commerciële televisie. Daar was gelijk meer aandacht voor de Vlaamse taal dan bij de staats-televisie die toen nog veel waarde hechtte aan zuiver Nederlands op tv en radio. En voor de komst van de commerciële zenders keken Vlamingen nog veel naar de Nederlandse tv, daarna niet meer.
Binnen de opvatting dat het standaardnederlands van allebei is kun je ieder nog je eigen variant hebben. Net als ik ook 'mijn eigen Nederlands' kan hebben.
Uiteraard, maar wat Vlamingen al eens mogen ervaren is dat die opvatting – het Standaardnederlands is van allebei – in het Noorden eigenlijk niet (of niet altijd) wordt gedeeld. Ik heb er geen moeite mee dat sommige zaken in 'jullie' Nederlands anders zijn (en ik vind het altijd interessant om iets nieuws te leren), maar ik krijg steevast te horen dat 'mijn' Nederlands (in het beste geval: best behoorlijk, maar) toch niet helemaal 'echt' is. Het idee dat Belgisch Nederlands toch voornamelijk een nederlandsachtig patois is dat bulkt van de -ismen en on-Nederlandse (en dus de facto foute) woorden en wendingen zit er nog altijd stevig in. "(In Nederland) onbekend is onbemind", in plaats van "het is anders maar so what?"
Ik kan je indruk natuurlijk niet bestrijden, maar ik kom een heleboel Belgen tegen die onbekommerd hun eigen varianten hanteren, zonder dat zij gebukt lijken te gaan onder een dédain van hun Nederlandse taalbroeders en -zusters. Natuurlijk bestaan er aan weerszijden van de landsgrenzen allerlei cliché's over dikke nekken en sappige tongval, maar daar kun je ook veilig 'so what' van denken.
In de opiniebijdrage “Hou op met dat gekir over Vlaams” stelt Geert Van Istendael vandaag in ‘De Standaard’: “Het Nederlands is een huis met vele kamers. We moeten de verschillen van die kamers omarmen, maar begrijpen dat er een gemeenschappelijk dak op hoort.” Van Istendael pleit niet voor taalpurisme, maar wel voor voor meer aandacht voor keurig taalgebruik en tegen de aansporing om steeds meer het taalgebruik te laten afwijken van het AN. Hij zal het ook wel niet eens zijn met de reactie van de Leuvense neerlandicus Johan De Schryver die poneerde :“Als zelfs beroeps-taalgebruikers op het Noord-Nederlands gebaseerde taalregeltjes negeren, dan is het tijdverlies die (taalregeltjes) nog langer aan te leren in het onderwijs.” Hij zal het nog minder eens zijn met de relativistische taalvisie die zelfs door bepaalde opstellers van leerplannen Nederlands gepropageerd wordt; en die prof. Jan Blommaert als volgt verwoordde: "Om dit even scherp te stellen: de standaardvariant heeft geen intrinsieke taalkundige meerwaarde, het is dus geen ‘betere’ of ‘rijkere taal’. De meer waarde is puur sociaal en heeft te maken met wat we taal-ideologie noemen: sociaal gewortelde ideeën – inbeeldingen dus – die ons doen denken dat de ene taalvariant ‘beter’ is dan de andere, en die ons naar die ingebeelde ‘betere’ variant doen oriënteren in ons taalgedrag." Veelzeggend is ook dat onder het vurig AN-pleidooi van Geert Van Istendael een opiniebijdrage staat van de Gentse neerlandicus Steven Delarue die op zijn manier het gebruik van AN in klas relativeert en de indruk wekt dat het enkel om een symbolische strijd gaat.
Wat die onbekommerde Belgen betreft, gelukkig maar, zou ik zeggen. Maar "(er) veilig 'so what' van denken" is een stuk minder evident als zelfs mensen zoals Jan Stroop dingen zeggen als: "Nu ze welvarend zijn, zijn ze blij met hun Verkavelingsvlaams en staan ze met hun rug naar Nederland en het Nederlands." Kortom, Belgisch Nederlands is Verkavelingsvlaams, en de Vlamingen hebben hun buik vol van Nederland(s). Twee keer onzin, maar als een "deskundig" iemand het zegt, kun je niet simpelweg volstaan met "so what".
PS Ter onderscheid: de bijdrage van "Anoniem 8 november 2014 18:39" is niet van mij, de ene "Anoniem" is de andere niet …
Nou ja, je kunt dan misschien niet 'so what' zeggen, maar dan plaats je toch gewoon het woord 'deskundig' tussen aanhalingstekens?
(Nou lijk het alsof ik me er met een lolletje vanaf maak, maar ik snap natuurlijk wel dat er allerlei gevoeligheden legen en dat er voortdurend mensen de verkeerde dingen zeggen, maar dat laatste los je nooit op dus de oplossing moet ergens in een laconiekere houding liggen).