• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Jammer dat er niemand heeft gedraaid

23 december 2014 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Door Marc van Oostendorp


Je stoel draaien is belangrijk in het tv-programma The Voice of Holland. Als de kandidaten auditie doen voor deze zangwedstrijd, zitten de coaches met hun gezicht van ze af. Pas als een coach vindt dat iemand voldoende kwaliteit heeft, drukt hij op zijn knop en draait zijn stoel.

Wat heeft hij dan gedaan? Volgens veel internetgebruikers, heeft zo’n coach dan gedraaid:

– Haha, die zus had het niet eens door dat Roel had gedraaid!
– Wauw, wat een uithaal! Alle coaches hebben gedraaid.
– Jammer dat er niemand heeft gedraaid.

Volgens veel beschrijvingen van de grammatica van het Nederlands klopt dat niet.
Het zou is gedraaid moeten zijn. Nu komt die constructie ook wel voor, maar veel minder. Bovendien klinken die ‘correcte’ voorbeelden eigenlijk een beetje raarder dan de ‘incorrecte’:

– Stel: jij deed een spetterende auditie en iedere coach is gedraaid (…)
– tenzij er maar één coach is gedraaid.

De reden is volgens Maaike Beliën in een zojuist verschenen artikel dat zijn en hebben twee verschillende betekenisdimensies naar boven halen van werkwoorden als draaien. Dat soort (bewegings)werkwoorden beschrijven een verandering, en zijn benadrukt het resultaat van zo’n verandering. Ik draai en draai maar door, en aan het eind van al dat gedraai ben ik honderdtachtig graden gedraaid.

Hebben benadrukt aan de andere kant de actie, de handeling. Vandaar dat het werkwoord bij The Voice of Holland zo natuurlijk klinkt, want het draaien van de coaches is daar echt een daad.

Beliën laat zien dat het verhaal ook voor andere werkwoorden opgaat die een beweging uitdrukken; voor keren bijvoorbeeld. Net als de bovenstaande voorbeelden haalde Beliën ook de onderstaande van het internet (waar ik ze nu niet meer terug kan vinden, maar dat terzijde):

– Omdat we deze afrit misten, zijn we gekeerd bij de volgende afrit.
– Daardoor reden we een afslag voorbij, dus toen het even rustig was hebben we gekeerd, nog een gevaarlijk kunstje, omdat de weg niet zo breed was en de greppel behoorlijk diep, maar het lukte.

In de eerste zin wordt het gewone zijn gebruikt, dat dus het resultaat van het keren benadrukt. In de tweede zin ligt de nadruk veel duidelijker op de actie zelf, die met alle moeilijke details wordt benadrukt. En in dat geval gebruikt de schrijver dus liever hebben.

Ook voor stijgen geldt zoiets, blijkens de volgende voorbeelden:

– De werkloosheid is vervolgens nog een tijdje gestegen.
– Daarna hadden we nog een tijdje gestegen.

De tweede zin, met hebben, klinkt buiten de context een beetje raar, maar niet wanneer je de context erbij bedenkt: hij gaat over een groep verkenners die op zaterdag zijn gaan mountainbiken, iets waarvan voor deze zin aan de orde komt de moeilijkheden worden benadrukt:

–Voor sommigen was dit erg vermoeiend, maar uiteindeijk zijn we allemaal naar boven gekomen. Vanzelfsprekend moesten wij ook weer dalen. Dit was ook niet altijd even makkelijk, maar duidelijk veel leuker dan het stijgen.

Wanneer hierna dan gezegd wordt dat we ‘nog een tijdje gestegen’ hadden, is dat niet meer zo gek. Zodra het even moeilijk wordt, benadruk je de actie – en gebruik je hebben.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: syntaxis, taalkunde, werkwoorden

Lees Interacties

Reacties

  1. Mient Adema zegt

    23 december 2014 om 09:04

    Hèhè, eindelijk eens een stukje dat ook eenvoudige luitjes kunnen begrijpen. 🙂
    Soms bekroop me namelijk het gevoel dat ik mogelijkerwijs grotelijks in de maling werd genomen, zoals bij die laatste P.C. Hooft-prijs. Maar dat ligt aan mij, ik weet 't.

    Beantwoorden
  2. JannieTR zegt

    23 december 2014 om 09:19

    Ikzelf moet nog steeds erg nadenken bij: vergeten zijn en vergeten hebben. Ik heb mijn boek vergeten (mee te nemen)? En ik ben je naam vergeten? Zo is het toch?

    Beantwoorden
  3. Mark zegt

    23 december 2014 om 09:50

    Volgens Marc's samenvatting van Beliën's analyse is er geen noodzakelijk verband tussen het hulpwerkwoord en bepaalde werkwoorden of werkwoord-naamwoord-combinatie, maar ligt het eraan wat je wilt benadrukken. Als het einddoel het belangrijkst is —bijvoorbeeld wanneer je iemand een reden wilt geven om z'n naam weer te vertellen, of om je een schoolboek te lenen— dan kun je "zijn" gebruiken: Ik ben je naam vergeten, wat was het ook alweer? Ik ben mijn boek vergeten, mag ik het jouwe even lenen?

    'Vergeten' is interessant omdat het daarbij vanwege de betekenis van het werkwoord (tegen wil en dank iets niet meer weten) nogal moeilijk is om de handeling van het vergeten te benadrukken. Inderdaad komt "zijn" vaker voor met werkwoorden als vergeten, waarbij het moeilijk is om de handeling te benadrukken. En "hebben" komt vaker voor met werkwoorden waarbij de handeling op de voorgrond staat maar het einddoel moeilijk te benadrukken is — denk aan bewegingswerkwoorden die meer gaan over de manier van bewegen, zoals keuvelen, hinkelen, touwtjespringen en natuurlijk draaien!

    Het interessante van Beliën's analyse is dat het haar niet gaat om het formuleren van de perfecte generalisatie die verklaart waarom sommige werkwoorden gaan met "zijn" en andere met "hebben", maar juist dat ze variatie in de hulpwerkwoordskeuze gebruikt om te laten zien dat de keuze zelf invloed heeft op welke betekenisschakering van het werkwoord er naar boven gehaald wordt.

    Beantwoorden
  4. Gaston Dorren zegt

    23 december 2014 om 10:22

    Niet over nadenken. We mogen het lekker zelf weten.
    Ik ben niet van de school die alles goed en mooi vindt, maar als moedertaalsprekers massaal onzeker zijn over een spreektaalkwestie, dan is er kennelijk geen geldige regel.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1774 Matthijs Siegenbeek
1872 Jacobus Heinsius
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d