• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Een neuroot die onbekommerd zei wat hem juist leek

18 mei 2015 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Toen Arnold Zweig een roman publiceerde over de Nederlandse dichter en jurist Jacob Israël de Haan, spraken sommige critici daar schande van. De Haan was een ‘brandende doornbosch’, oordeelde Siegfried van Praag bijvoorbeeld. Diens leven was zo ingewikkeld en zo heftig, daar schreef je maar niet zo even een boek over.
En nu heeft de Amsterdamse neerlandicus Jan Fontijn dat toch gedaan – een biografie geschreven over dé Nederlandse schrijver over wie je ongeveer ieder soort van boek zou kunnen maken, een thriller, een erotische verhalenbundel, een filosofisch-theologisch traktaat, een politieke geschiedenis van Palestina aan het begin van de twintigste eeuw. Fontijn heeft dat allemaal samengebracht in Onrust, een boek van 600 pagina’s over een leven dat met een kogelschot werd beëindigd tijdens de eerste politieke moord in de geschiedenis van Israël.

Zionisme

Fontijn laat knap zien dat De Haan altijd op een vanzelfsprekende manier tegen iedere norm inging. Hij schreef op jonge leeftijd zonder zich ergens voor te verontschuldigen twee romans over homoseksualiteit – Pijpelijntjes en Pathologieën –, en dat waren dan ook nog eens geen romans waarin homo’s als edele mensen werden voorgesteld, of als slachtoffers, maar als dierenkwellers en neuroten. Hij polemiseerde zowel met juristen – hij promoveerde op een proefschrift over een begrip als toerekeningsvatbaarheid – als met beroemde letterkundigen. Toen hij zijn joodse geloof hervond vertrok hij naar Israël, aanvankelijk als een orthodox gelovige zionist (op zich al bijna een contradictio in terminis), maar gaandeweg als een vriend van de Arabieren in Palestina en een criticus van het zionisme.
Dat laatste moest hij uiteindelijk met de dood bekopen; na eerst bedreigd te zijn werd hij door een paramilitaire tak van een zionistische organisatie in Jeruzalem om het leven gebracht.

Activist

Ja, hij was een neuroot, een man die zijn echtgenote naar behandelde, een dwingeland, maar je krijgt de indruk dat hij vooral ook iemand was die onbekommerd zei wat hem goed en juist leek, ook wanneer hij daarmee anderen voor het hoofd stootte. Het ingewikkelde was daarbij dat er ook de hele tijd minstens twee zielen in zijn borst leefden – die van de orthodoxe jood en van de homoseksueel bijvoorbeeld – en dat hij dus vrijwel iedereen voor het hoofd stootte.
Hij was daarbij ook nog eens op allerlei manieren actief: als geleerde, als gelovige, maar in zijn laatste jaren in Palestina ook als activist en politicus. Terwijl hij ondertussen dan ook nog een fascinerend literair en journalistiek oeuvre bij elkaar schreef. (Al zijn boeken staan gelukkig bij de DBNL, ook als e-boeken.)

Kellendonk

Fontijn heeft een bewonderenswaardig overzicht gegeven van alle verschillende aspecten van dat onrustige leven. Je moet van heel veel dingen wat afweten (de Hollandse significa, de structuur van de Joodse politiek aan het begin van de twintigste eeuw, het literaire klimaat in Nederland in diezelfde tijd) om een boek als dit te kunnen schrijven.
Het boek is ook prettig om te lezen, al wordt er een enkele keer wel een detail herhaald zonder dat de schrijver zich van die herhaling bewust lijkt, en ook al verloopt het tempo van het boek soms wat vreemd – er wordt bijvoorbeeld nogal uitvoerig stilgestaan bij alle plaatsen die De Haan aandeed tijdens zijn reis van Amsterdam naar Jeruzalem, zoals Parijs, Rome en Napels.
Kortom, echt een boek voor de hemelvaart. En nu weet ik wel dat die hemelvaart net voorbij is, maar dan hadden jullie die dagen maar niet moeten verbeuzelen met de brieven van Frans Kellendonk. Je had veel beter dit doornbosch kunnen zien branden.
Jan Fontijn. 2015. Onrust. Het leven van Jacob Israël de Haan. Amsterdam. De Bezige Bij. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 20e eeuw, biografie, Jacob Israël de Haan, letterkunde, recensies

Lees Interacties

Reacties

  1. Gert de Jager zegt

    18 mei 2015 om 12:17

    Niet Stefan, maar Arnold Zweig – geen familie – schreef in de jaren dertig een roman over De Haan: "De Vriendt kehrt heim", vertaald als "De Vriendt keert weer".

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    18 mei 2015 om 18:09

    Je hebt gelijk; ik heb het verbeterd.

    Beantwoorden
  3. Jaap Goedegebuure zegt

    19 mei 2015 om 11:30

    Het zou fijn zijn als Van Oostendorp zou beargumenteren waarom men zijn tijd maar beter niet met de brieven van Frans Kellendonk moet verbeuzelen. Anders blijft het een slag in de lucht.

    Beantwoorden
  4. Marc van Oostendorp zegt

    19 mei 2015 om 13:19

    Ah, dat was maar een grapje! Ik heb de brieven ook in huis, ben er alleen nog niet aan toegekomen omdat ik mijn tijd aan het verbeuzelen was met Jacob Israël de Haan.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Frans Buyle • Anders

Het was anders. De wind
was anders van toon.
Ik vroeg de weg: het kind
aarzelde ongewoon.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BERICHT HOE WE ZITTEN

Adem zien te halen
is het enige en
kijken of er geen paard aan komt.
 

Bron: Het Zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 augustus 2025: Het Colloquium Neerlandicum 2025

25 augustus 2025: Het Colloquium Neerlandicum 2025

23 juni 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1934 Dirk Bakker
sterfdag
1991 Karel Meeuwesse
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d