• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologie: zuchten, zucht

9 juli 2015 door Reageer

Door Michiel de Vaan

zuchten ww. ‘hoorbaar uitademen’
Mnl. sugten (1240), suchten (1265–70), zwak ww., sugtinge ‘zucht’ (1240), versuchten ‘zuchtend weeklagen; een zucht slaken; begeren’ (1265–70), Nnl. suchten ‘zuchten’ (1515), ook ‘treuren, tobben, lijden’. De Oostnederlandse dialecten wijzen op een umlautsvorm, zoals we ook in het Duits vinden. Het woord vertoont de Oudnederlandse overgang van ft > cht (zie onder achter). Met het oog op de verwante talen kunnen we Laatoudnederlands *sȳxton reconstrueren, waarin de lange klinker werd verkort voor de combinatie cht (vergelijk kopen – verkocht).
Verwante vormen: Middelnederduits suften, suchten, Oudhoogduits sūfton, sūfteon, Middelhoogduits siuften, siufzen, MoHG seufzen ‘zuchten’, moderne Rijnlandse dialecten züchte, züüete, alle uit Westgermaans *siuftjōn. Daarnaast, zonder t-suffix, Mhd. siufen ‘zuchten’, Oudengels sēofian ‘klagen, beklagen’ uit WGm. *siuf(ō)jan.

De Proto-Germaanse wortel was *seuf-. De beste etymologische aansluiting is met Ned. zuipen, uit PGm. *sūp-, en Ned. soppen ‘drenken’, uit PGm. *supp- (zie onder sop), als we aannemen dat ‘zuchten’ overdrachtelijk als het ‘binnenslurpen’ van een teug lucht beschouwd werd (Seebold, Etym. Wb. der dt. Sprache, 25. Auflage, 2011, s.v. seufzen). Naast *sūp- en *supp- is *seuf- binnen het Germaanse systeem van werkwoorden de te verwachte basisvorm, die op Proto-Indo-Europees *seup- terug moet gaan. Kroonen (Etym. Dict. of Germanic, 2013, p. 493) verklaart *sūp-, *supp- uit een Indo-Europese combinatie van *seuH- ‘gieten’ en *peh3– ‘drinken’. Dat zou qua betekenis wel passen maar een dergelijke samenstelling is in het PIE zeer ongebruikelijk.

Een alternatief is om uit te gaan van het PIE ww. *seup- ‘strooien, schudden’, waartoe Proto-Slavisch *sup- ‘gieten, strooien’ (o.a. Tsjechisch souti, Sloveens súti ‘gieten, strooien’), Litouws sùpti ‘wiegen, omringen’, en Latijn supāre ‘gooien’, dissipāre ‘verstrooien’, īnsipere ‘ingooien’ behoren. De Germaanse betekenissen ‘zuipen, drenken’ en‘zuchten’ wijzen natuurlijk niet dwingend op een verband met ‘strooien, schudden’. Maar indien het ww. in het Germaans, net als in Slavisch, eerst ‘gieten’ betekende, zouden daaruit zuipen en soppen makkelijk te begrijpen zijn (‘binnengieten’). ‘Zuchten’ was dan, overdrachtelijk, het ‘uitgieten’ van de adem.
zucht zn. ‘hoorbare uitademing’
Laatmnl. zucht m. (1351–1400), Nnl. zucht (1516).
Verwante vormen: Mhd. sūft m. ‘zucht, inademing’, ook siufte, siufze m. ‘zucht’
Zowel in het Duits als het Nederlands is het zn. later geattesteerd dan het ww., hetgeen suggereert dat zucht werd afgeleid van zuchten, en niet andersom zoals Seebold (op de aangegeven plaats) aanneemt. Hij leidt Mhd. sūft af van Ohd. sūfan ‘zuipen’, maar –t is geen productief Mhd. suffix voor het maken van mannelijke zn., en bovendien kan Mhd. ū vaak ook de umlautsklinker iu weergeven.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

W.L. Penning • Het monster

Doller dan ooit is ’t monster losgebroken,
En menschen worden wilde beesten;
Helsch viert het kwaad zijn gloriefeesten –
Tot de overmacht heeft rechtgesproken

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

HONDSDAGEN

Niet groen rijpt het gras dit jaar,
bomen dragen hun bladeren wit,
het licht is niet uit het veld
te slaan, de dag reikt aan
de dag, in dromen zoeken
de nachten onderdak.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1949 Jeroen Groenendijk
sterfdag
1963 Jan Naarding
2008 Rein Bloem
➔ Neerlandicikalender

Media

The form of the adjective in Dutch

The form of the adjective in Dutch

20 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

19 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d