• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Taal is net jazz

17 november 2015 door Lucas Seuren 1 Reactie

Door Lucas Seuren

Als ik tv-series en het internet mag geloven zijn bij jazz de niet gespeelde noten net zo belangrijk als de noten die wel gespeeld worden. Of dat zo is laat ik in het midden – ik ben geen jazzkenner – maar ik kwam er recent achter dat bij promoveren iets soortgelijks geldt. Bij de verdediging van een proefschrift is wat niet wordt gezegd soms net zo belangrijk als wat wel wordt gezegd. En dan gaat het me niet zozeer om de antwoorden die de promovendus (of promovenda natuurlijk) geeft op de vragen van de promotiecommissie (de oppositie), maar de rituele dialogen waarmee zo’n verdediging aan elkaar gelijmd wordt.
Ceremonie
De promotieceremonie wordt zowel door de oppositie als de promovendus vormgegeven via een aantal vaste taalhandelingen. Ten eerste feliciteert een lid van de oppositie voor hij (of zij) een vraag stelt de promovendus met het proefschrift. De promovendus op zijn beurt bedankt voor de complimenten en, in Groningen althans, voor de interessante vraag, voordat hij die vraag daadwerkelijk beantwoordt. Hoewel dit ritueel niet in het promotiereglement is vastgelegd – de officiële aspecten van de ceremonie staan woord voor woord in dat reglement – is het wel sterk conventioneel en normatief. Maar bij de verdediging van een vriend die ik onlangs bijwoonde gebeurde er iets vreemds: een lid van de oppositie begon gelijk met het stellen van een vraag en dat was het begin van een toch vrij verhitte discussie.

Het eerste waaraan je kon zien dat de promovendus mogelijk ook doorhad dat er iets ontbrak, was aan wat hij zei voor hij de vraag beantwoordde. Hij bedankte niet voor de complimenten, die waren er immers niet, maar bovendien bedankte hij niet voor de interessantevraag: slechts voor de vraag.  Dat kon natuurlijk een verspreking zijn, maar hij vertelde me later dat het opzet was. Dat klinkt als iets pietluttigs, maar wat hij op zo’n moment impliceert is dat de vraag niet interessant is. Mede doordat hij alle andere vragen wel interessant noemde.
Conventies
Nou zou ik niet willen beweren dat alleen omdat het oppositielid de promovendus niet complimenteerde met zijn proefschrift en de promovendus niet bedankte voor de interessante vraag, er ruzie ontstond. Maar het zet natuurlijk wel de toon. Als je de interpersoonlijke conventies volgt die bij een ceremonie horen, dan kom je natuurlijk heel wat vriendelijker over, dan wanneer je ervan afwijkt. Het oppositielid kan het proefschrift nog altijd geweldig vinden, maar door dat niet gelijk te zeggen, wekt hij de indruk dat het hem ofwel niet interesseert, ofwel dat hij het geen goed proefschrift vond. Als hij wel complimenten geeft, weet je niet of hij die meent, maar in ieder geval neemt hij de rituelen van de ceremonie in acht.
De kant van de promovendus is ook problematisch. In het positieve geval wekt hij een slordige indruk, maar als het oppositielid de omissie interpreteert als opzettelijk, zal hij die omissie al snel als verhulde belediging zien. En wat geldt voor de oppositie geldt ook voor de promovendus. Dat hij een vraag interessant noemt, wil niet zeggen dat hij de vraag interessant vindt.
Beleefdheid

De strikte normen die horen bij een formele ceremonie zoals een promotie maken onbeleefd gedrag heel lastig. Maar juist doordat de normen zo strikt zijn, merk je dat schending ervan veel verregaandere gevolgen kan hebben. Een simpele omissie wordt al snel een belediging, en voor je het weet zitten een KNAW-lid en promovendus te ruziën over de gebruikte methode in het promotieonderzoek. Een uitwisseling die begint met wederzijdse beledigingen – hoezeer ze ook onder het oppervlak mogen plaatsvinden – kan bijna alleen maar op een negatief vervolg rekenen. Waarmee dus duidelijk is dat wat je niet zegt, zo mogelijk belangrijker is dan wat je wel zegt.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: columns Lucas Seuren, conversatieanalyse, pragmatiek, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Ton van der Wouden zegt

    17 november 2015 om 12:52

    Ter zijde: In Leiden is er minstens een pro-rector die ingrijpt als de promovendus een vraag "interessant" noemt: "er worden hier uitsluitend interessante vragen gesteld".

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Christine D’haen • Vijfde grafgedicht voor Kira van Kasteel

Al wat de moestuin gunt, de groenten van het jaar;
het boerenhof, de boter, room en schuimige melk;
de herfstelijke boomgaard peer- en appelzwaar;
’t fijn kruid uit wei en tuin, uit ’t bos de kantharel

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BEDELDEUN

“’k Heb kalk in m’n hoofd,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t rammelen,
maak je ’t goed?

Heb je niet een paar kousen,
niet een lapje of een hoed,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t goed?”

(Bedeldeun)

Bron: Barbarber, januari 1961

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

4 juli 2025

➔ Lees meer
29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

3 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1871 Kornelis ter Laan
1912 Félicien de Tollenaere
➔ Neerlandicikalender

Media

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Plein Publiek: Nadia de Vries

Plein Publiek: Nadia de Vries

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

2 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d