• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De biefstukken zijn voor de helft voor driekwart gaar

9 december 2015 door Marc van Oostendorp 5 Reacties

Door Marc van Oostendorp


Stel dat iemand je vertelt dat ‘de biefstukken voor de helft gaar’ zijn, dan weet je nog steeds niet veel. Althans, de zin kan minstens twee dingen betekenen: we hebben laten we zeggen 10 biefstukken, en daarvan is de helft gaar. Of alle tien biefstukken hebben de helft van de tijd in de pan gezeten die nodig zou zijn om echt gaar te zijn.

Toegegeven, het is het soort problemen waar je meestal best mee kunt leven; maar in een nieuw verschenen manuscript laten de taalkundigen Laura Aldridge en Ad Neeleman zien dat er ook een aardige puzzel mee is. Neem bijvoorbeeld de zinsnede (A&N; geven hun voorbeelden in het Engels, maar je kunt ze makkelijk vertalen):

  • De biefstukken zijn voor de helft voor driekwart gaar.
Je zou kunnen denken dat die zin twee dingen betekent: drie kwart van de biefstukken zijn allemaal halfgaar. Of de helft van de biefstukken is allemaal voor drie kwart gebakken. Ik denk dat voor iedereen die dit leest hetzelfde geldt: de zin betekent alleen maar het tweede. 
Hoe kan je dat weten? Wie leest of hoort er ooit zo’n rare zin? Jullie zullen er toch denk ik nu pas voor het eerst van je leven mee geconfronteerd worden. En toch heb je dat idee. 
Aldridge en Neeleman gaan nog verder.
Je kunt namelijk ook nog in het enkelvoud zeggen ‘de biefstuk is half gaar’, en dat heeft ook weer twee betekenissen (de biefstuk is niet helemaal doorbakken, of de helft van de biefstuk heeft in de pan gelegen). Nu kun je die betekenissen combineren:
  • De biefstukken zijn voor driekwart voor de helft helemaal gaar.
Het is misschien even puzzelen, maar hier kan maar één betekenis worden gereconstrueerd: men neme driekwart van de biefstukken; ieder van die biefstukken is slechts aan een kant gebakken. Maar die helft is dan ook helemaal gaar.
Je zoemt als het ware van links naar rechts steeds verder in (eerst alle biefstukken, daarna de enkele biefstuk en daarna de kwaliteit van het vlees) en de omgekeerde volgorde is niet mogelijk. Waar dat taalgevoel precies vandaan komt, is niet duidelijk, en Aldridge en Neeleman geven ook niet echt uitsluitsel. 
Wel vind je in hun artikel nog meer interessante voorbeelden. Zoals dat je met enig forceren best voor de helft voor de helft kunt zeggen. Ze bedenken daar vreemd genoeg een heel scenario voor (iets met iemand die de helft van 20 deuren schildert en er dan maar 5 doet), maar met de biefstukken lukt het nog beter:
  • De biefstukken zijn voor de helft voor de helft voor de helft gaar.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: semantiek, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Lucas Seuren zegt

    9 december 2015 om 10:42

    Die intuïtieve volgorde is grappig inderdaad, zeker omdat dit soort zinnen (vrijwel) nooit zal voorkomen. Al moet ik wel kennen, die laatste zin kan ik met geen mogelijkheid parsen. Ik heb al enorm veel moeite om betekenis te halen uit de zin ervoor. En ik durf niet te garanderen dat ik de betekenis niet baseer op de gegeven uitleg, waarmee de zin dus niet langer op de beschreven manier functioneert (hij functioneert immers niet).

    Beantwoorden
  2. wildplasser zegt

    9 december 2015 om 10:49

    Linkje klopt niet, ik denk dat Marc deze bedoelt:
    http://ling.auf.net/lingbuzz/002741

    Beantwoorden
  3. Marc van Oostendorp zegt

    9 december 2015 om 10:54

    Het kost inderdaad enige moeite. Maar ik geloof dat het in ieder geval niet mogelijk is de interpretatie om te draaien, hoeveel moeite ik ook doe. Dat lijkt me het punt van dit paper.

    Beantwoorden
  4. Marc van Oostendorp zegt

    9 december 2015 om 10:55

    Ja, daar ging iets mis, dank!

    Beantwoorden
  5. Lucas Seuren zegt

    9 december 2015 om 13:06

    Dat sowieso, maar ik bedoel dus te zeggen dat als je de eerste lezing al niet krijgt, omdraaien geen zinnig criterium meer is.

    Dat inzoomen is een leuke hypothese overigens, maar je kunt er ook anders naar kijken. Het subject moet voor het predicaat komen. Je kunt wel zeggen "de helft van de biefstukken is voor driekwart gaar" "driekwart van de biefstukken is voor de helft helemaal gaar", maar als je iets anders gaat doen krijg je Yoda-taal: "Half-gare biefstukken is driekwart voor de helft," of "driekwartgare biefstukken zijn de helft."

    Dus mogelijk dat de eerste geïnterpreteerd wordt als bepaling bij de set, omdat je iets zegt over die set. Het is waar je een uitspraak over doet, en die uitspraak moet na het subject komen.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ZOMER

Het water ligt ontdaan bijna
van water onder stof,
de bomen zien hun eigen ogen
en ik door groen hun groen niet meer,
ze zijn verborgen in de bomen.

De lucht betrekt over het vee –
wanneer het licht zo donker wordt
licht fel het wit van koeien op.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d