• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologie: struweel

17 december 2015 door Reageer

Door Michiel de Vaan
struweel zn. o. ‘struikgewas’
Mnl. struweel (ca. 1440, Glossarium Harlemense) ‘boomstronk’; struvellen, struyvellen (1477, Teuthonista), struuellen (15e e.), strauelen (Des Coninx Summe, 1410–1430), strevelen, strevellen (Bartholomeus Engelsman, 1485) ‘struiken, struikgewas’.

Nieuwnederlands strufelen mv. ‘hakhout’ (1573), struyvellen (1596, van Linschoten, Itinerario), strueelen (1635), struweelen (1642, Hooft), struellen (1660) ‘struiken, struikgewas’, ennighe struwelles schaerhout ‘enkele struiken hakhout’ (1662, Verbaal Meijerij Den Bosch), struvellen (1770), struwellen (1781), stravellen (1734), struveelen (1823) ‘struiken, struikgewas’; struwelen ‘boomstronken’ (1667). Enkelvoud: struvelle ev. ‘struikgewas, bosje’ (1603), struwel (1805), struweel (1826). Dialecten: struwèèl (prov. Antwerpen), strawieël (Tienen), stravel (Houthalen), sjtroevèl (Valkenburg/Geul), stravellen (Soest), strewel (Renswoude), stroevellen (Varsseveld), stroevèllen (Holten), struwelle(n) (Tubbergen, Almelo).

De meeste van de genoemde vormen hebben eindklemtoon, wat o.a. te zien is aan de schrijfwijze met lange klinker (-eel), de dubbele l (-ellen; voor onbeklemtoond –elen is de schrijfwijze met ll weliswaar niet geheel onbekend, maar toch erg zeldzaam), en de verspreid voorkomende reductie van de beginklinker oe (westelijk uu, ui) tot a of e (strauelen, strevellen). Er zit geen duidelijk geografisch patroon in de medeklinkerwisseling f/v/w en in de klinkerwisseling ee/e in het suffix.
De eindklemtoon en de variatie in de vormen wijzen op ontlening uit het Middeleeuws Frans, van een woord dat dan (in het westelijke Pikardisch) struweel, of (in het oostelijke Waals) stroevèl geluid moet hebben. Geattesteerd is alleen Oudwaals striveal, struveau,mv. strivaux ‘hakhout (om houtskool van te maken)’, dat een ouder *struvel veronderstelt. Dat woord is zelf waarschijnlijk in de vroege Middeleeuwen uit het Westgermaans ontleend, uit de vorm *strūb(a)la– die aan Nl. struivel ‘bos, kwast’ (o.a. in Westvlaams struifel, struivel, struwel m. ‘tros, kwast’, Limburgs stroevel ‘verwarde bos haar’) ten grondslag ligt.
De variatie tussen struweel, stroevèl,enz. is waarschijnlijk niet alleen het gevolg van de incorporatie van een Frans leenwoord. Aangezien struivel ‘bos, kwast’ een vergelijkbare vorm en een vergelijkbare betekenis heeft (‘borstels’ > ‘struikgewas’; dit was dus de bron voor het Oudfranse woord), kan diens vorm ingewerkt hebben op ‘struweel’, en daar de klanken f,v, en uy,oe minstens voor een deel verklaren. Iets vergelijkbaars zien we bij truweel ‘troffel’, ontleend uit Oudfrans trouelle, waarnaast Nnl. truifel, dial. troefel, en, met klinkerverkorting, StNl. troffel zijn opgekomen.
Struivel ‘bos, kwast’ is een oorspronkelijk verkleinwoord bij struif zn. ‘pannenkoek; omelet’ uit Wgm. *strūbōn– ‘de borstelharige, stroeve’ (zie ook stroef). Het ww. streuvelen, struivelen ‘rechtop gaan staan’ is daar ook van afgeleid.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Addenda EWN, etymologie, taalkunde

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Margriet Westervaarder • gelegen in een nest

gelegen in een nest
van dons en klein venijn
de takjes dagelijks herschikt
zacht mos en doornig groen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ALSOF IK ER NIET GEWEEST BEN

Ik stel er prijs op na ergens gelogeerd te hebben geen sporen achter te laten. Zo wordt logeren een soort inbreken – trouwens, het hele bestaan lijkt er op.

Bron: Barbarber, september 1969)

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1830 Eelco Verwijs
sterfdag
1989 Willem Beuken
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d