• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De Turks-Marokkaanse z

25 februari 2016 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Door Marc van Oostendorp



Dankzij het werk van Linda van Meel, die op 15 maart in Nijmegen promoveert, weten we nu alweer wat meer over de Marokkaanse z. Bijvoorbeeld dat hij net zo goed door Turken wordt gebruikt.

Van Meel was promovenda in een groter project over het ontstaan van zogenoemde etnolecten – variëteiten van een taal die gebruikt worden door moedertaalsprekers die een bepaalde etnische achtergrond hebben en deze achtergrond ook in hun taalgebruik tot uiting laten komen, zoals dialecten variëteiten zijn van mensen uit een bepaald geografisch gebied en sociolecten variëteiten van mensen uit een bepaalde sociale groep (de middenklasse; de vrouwen; de hoogopgeleiden).

In het project werden Turkse, Marokkaanse én ‘witte’ jongeren opgenomen die met elkaar spraken in verschillende samenstelling. Van Meel richtte haar onderzoek vooral op enkele klanken zoals de tweeklank ei en de klinkers aa en ah. En dus die z.

Ik denk dat de meeste Nederlanders en Vlamingen zich wel iets kunnen voorstellen bij de Marokkaanse z.
Technisch is het verschil met de tradioneel-Nederlandse er een van waar je het puntje van je tong precies plaatst. Om een z te maken, moet je dat puntje een beetje optillen, boven je tandkas. Bij een tradionele z zit er zeker een paar millimeter tussen de tanden en het tongpuntje, maar voor een Marokkaanse z kom je veel dichter in de buurt: die is dentaal, zoals dat heet.

‘Allochtoon’

Nu hebben de Marokkaanse talen – het Marokkaans Arabisch en de Berbertalen – z’s die ook dentaal zijn. Dat wordt bijvoorbeeld geïllustreerd in deze video:


Je kunt dus zeggen ‘dat het daarvandaan komt’. Er valt echter nog wel iets meer over te zeggen: de jongeren in dit project hadden allemaal het Nederlands als moedertaal. Hoewel je dus over hun ouders (of grootouders) nog wel kunt zeggen dat ze een buitenlands accent hebben, geldt dat voor de jongeren niet meer. Ze hebben ook niet ieder element van het Marokkaans in hun uitspraak zitten, en bovendien bleek uit het onderzoek dat het uitmaakte met wie ze spraken. Met Nederlandse gesprekspartners was hun z veel minder dentaal.

Marokkaanse jongeren kunnen dus met hun tongpuntje spelen om te laten horen dát ze Marokkaans zijn. Turkse jongeren blijken het bovendien evenzeer te doen, hoewel het Turks geen dentale z heeft, en zo’n uitspraak dus ook niet hoort bij het ‘buitenlandse accent’ van Turken die Nederlands proberen te spreken. Die z is dus geen specifiek Marokkaans signaaltje meer; het is de manier waarop jongeren kunnen laten horen dat ze zichzelf als ‘allochtoon’ (of hoe noem je dat) beschouwen.

Uidzitten

Behalve de precieze plaats in de mond was er trouwens nóg iets. In het Nederlands wordt een z van oudsher tot een s in woorden als uitzitten, opzij, afzeggen: na een stemloze medeklinker zoals t, p of f wordt de z zelf ook stemloos. En een stemloze z is een s.

Marokkanen of Turken deden dit echter veel minder: die bleven veel meer vasthouden aan de stemhebbende uitspraak. (Soms lijken ze zelfs de voorafgaande medeklinker juist stemhebbend te maken, en zeggen ze uidzitten, heb ik weleens gehoord van de Leidse onderzoeker Khalid Mourigh.)

Hier vond Van Meel overigens een verschil tussen Nijmeegse tegenover Amsterdamse jongeren. De Nijmeegse hielden nog harder vast aan hun z dan de Amsterdammers. Dat heeft mogelijk iets te maken met het lokale dialect: in Amsterdam is de z immers zowiezo bijna helemaal verdwenen. Maar ook in het traditionele dialect van Nijmegen wordt de z in uitzitten toch echt een s. De ‘etnische’ variëteit en het lokale dialect gaan dus interessante coalities aan.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: etnolecten, fonologie, sociolinguïstiek, taalvariatie

Lees Interacties

Reacties

  1. Wim Voskuilen zegt

    25 februari 2016 om 12:07

    Op de video van de MOOC met de klanken van het Tarifit Berber kom je drie verschillende z's tegen.


    Speelde dat ook een rol in het onderzoek?

    Beantwoorden
  2. Marc van Oostendorp zegt

    25 februari 2016 om 12:42

    Nee, ik zou ook niet goed kunnen bedenken wat voor rol het zou moeten spelen. (Ik ga die link later vandaag nog even in de blog verwerken, goed idee!)

    Beantwoorden
  3. Wim Voskuilen zegt

    25 februari 2016 om 13:43

    Met de variaties van de z wordt deze dan door de proefpersonen in hun etnolect misschien ook op verschillende manieren uitgesproken. Als de z's alle drie dentaal zijn maakt het voor het onderzoek misschien niet uit. De spraakklankvideo's waren zowiezo een goed idee!

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Margriet Westervaarder • gelegen in een nest

gelegen in een nest
van dons en klein venijn
de takjes dagelijks herschikt
zacht mos en doornig groen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ALSOF IK ER NIET GEWEEST BEN

Ik stel er prijs op na ergens gelogeerd te hebben geen sporen achter te laten. Zo wordt logeren een soort inbreken – trouwens, het hele bestaan lijkt er op.

Bron: Barbarber, september 1969)

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1830 Eelco Verwijs
sterfdag
1989 Willem Beuken
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d