Gelukkig staat de mennologie niet stil, in ieder geval niet op het internet. In september besteedde uw eigen elektronische tijdschrift voor de neerlandistiek al aandacht aan de observaties over men van de Amerikaanse taalkundige Haj Ross. Onlangs verscheen er weer een nieuwe bijdrage, een uitgebreid (ongepubliceerd) artikel van Paula Fenger, een Nederlandse die aan de Universiteit van Connecticut aan haar proefschrift werkt.
Fenger heeft wel weer het een en ander toe te voegen. Om te beginnen kijkt ze veel systematischer naar een hele rij Germaanse talen: behalve naast ons aller Nederlands ook naar het Afrikaans, Deens, Duits, Engels, Fries, Noors, IJslands en Zweeds.
Ze bevestigt het vermoeden dat de mennologische gemeenschap op Neder-L ook al trok uit het artikel van Ross: dat veel van de eigenaardigheden van men begrepen kunnen worden uit het feit dat dit voornaamwoord alleen in de nominatief voorkomt: je kunt wel zeggen men loopt op straat, maar niet ik zie men op straat lopen, men’s kinderen lopen op straat of de kinderen van men lopen op straat.
Maar Fenger voegt daar nog iets aan toe.
Alle andere Germaanse talen hebben op zijn minst een ander voornaamwoord dat de functie van men kan overnemen als bijvoorbeeld lijdend voorwerp. In het Fries kun je bijvoorbeeld net als in het Nederlands niet zeggen:
- Hy heart men altyd praten.
Maar je kunt wel zeggen:
- Hy heart jin altyd praten.
Wat dus zoveel betekent als ‘Hij hoort altijd dat men praat’. Iets soortgelijks kun je ook doen in het Duits:
- Der Bahnhofswärter sieht man immer in die Ferien fahren. [uitgesloten]
- Der Bahnhofswärter sieht einen immer in die Ferien fahren.
…maar wat het Duits betreft, kun je 'einen' echt als een men-object inzetten? Ik dacht hierbij eerder aan het Nederlandse 'eentje' of 'iemand'. Wellicht overschat ik mijn (Duits) taalgevoel en heeft het voor de Duitse moedertaalspreker toch de hier vermelde betekenis.
Het Nederlands is dan toch vergelijkbaar met het Engels? Het Engelse 'one' dat je zowel als onderwerp als als lijdend voorwerp kan gebruiken lijkt dan op het Nederlandse 'je'. Die 'je' als lijdend voorwerp kan de functie van 'men' toch overnemen? Uiteraard heeft het Nederlands bovendien 'men', dat alleen als onderwerp kan dienen, maar het is niet zo dat er geen vervanger is van 'men' voor de andere functies.
Voor mijn leraar Nederlands was 'men' als onderwerp ook uitgesloten. 'Men' kun je altijd door iets concreters vervangen.