Door Marc van Oostendorp

Taalkundigen zitten ook wel eens aan de tequila. Zij praten dan over de vraag wat ze eigenlijk ontdekt hebben in het leven. Een van ons had in de Amazone een taal gevonden met een klank waarvoor nog geen symbool bestond in het Internationaal Fonetisch Alfabet. Een ander dat menselijke hersenen rta moeilijker vinden dan tra, zelfs als er in die hersenen alleen talen zitten waarin je zowel rta als tra kunt zeggen. Een derde kwam aanzetten met het feit dat Nederlandse dialecten waarin je een v zegt in ik geloov in ringen op de landkaart liggen.

Het was heel gezellig, maar geen van deze ontdekkingen heeft Milfjes eerste soloboek gehaald, Opzienbarende ontdekkingen over taal.

Gelukkig, er gloort hoop! In de inleiding “nodigt” Milfje ons uit om met haar “over [ons] onderzoek te komen praten. Want dit is maar het topje van een ijsberg aan waanzinnig taalwetenschappelijk onderzoek, een ijsberg zo massief dat er wel honderd Titanics op stuk zouden lopen.”

Taalverraders

Milfje is de gezamelijke schuilnaam van twee taalkundigen, Sterre Leufkens en Marten van der Meulen, die zichzelf in dezelfde inleiding tot ‘aanstormend’ bestempelen. maar die zichzelf in de afgelopen vijf jaar al een plaatsje in het Nederlandse taalkundige leven bij elkaar aangestormd hebben. Ze hebben sinds eind 2012 een weblog waarin ze in een geheel eigen stijl over allerlei taalwetenschappelijke onderwerpen schrijven.

Het leuke ervan vind ik het licht anarchistische dat er zowel in Milfjes taalopvatting als in haar eigen taalgebruik zit. Alinea’s als de volgende (uit een recent stukje) hebben de woeste charme van een kleurige waskrijtschets:

Daar issie! Het beruchte meisje-die! En niks geen nieuwe Nederlander, geen persoon met een tweedetaalachtergrond die deze fout begaat. We zijn het zelf. Taalverraders zijn we. Hoe kan dat?

Arbeid

Nederland heeft een rijke traditie van taalkundigen die over taal schrijven, en in die traditie bestaat ook een lange loot van schrijvers die al dan niet bewust wat losser schrijven, zoals Frank Jansen en Liesbeth Koenen. Milfje brengt deze stijl op haar weblog naar het internet. Zij is de fauvist onder de Nederlandse taalkundigen.

Inmiddels hebben Leufkens en Van der Meulen samen ook een paar stukken geschreven voor Onze Taal en bijgedragen aan een jaarboek van Van Dale. Ook ieder voor zich hebben ze al het een en ander aan wetenschappelijke en wetenschapscommunicatieve arbeid verzet. Meestal is dat wat minder woest van toon.

Moedertaal

Ook Opzienbarende ontdekkingen is duidelijk geredigeerd en wat meer aangepast aan de wensen van Van Dale die waarschijnlijk ook wel wat meer gehecht is aan de naam van taalinstituut dan aan die van taalverrader.

Gelukkig doet dat weinig af aan het enthousiasme voor de taalwetenschap. Een van de kenmerken die Milfje tamelijk uniek maakt onder popularisatoren is haar omnivoriteit: ze schrijft net zo lief over spelling als over dialecten, net zo vlot over de invloed van het klimaat op taal als over hoe kinderen al heel jong beginnen hun moedertaal te leren.

David Crystal

Opzienbarende ontdekkingen is daarmee een vrolijk boekje geworden dat je in dertig korte stukjes bijpraat over allerlei bevindingen van de taalwetenschap. De allergrootste controverses ontbreken misschien, en soms vliegt Milfje in haar enthousiasme wat uit de bocht. Bijvoorbeeld wordt David Crystal “een van de grootste Engelse taalkundigen van de twintigste eeuw” genoemd, wat geloof ik maar weinig Engelse of niet-Engelse taalkundigen zullen onderschrijven, zeker de beminnelijke Crystal, die zijn wetenschappelijke carrière er ooit aangaf om alleen nog populariserend werk te doen, niet.

Maar dat hoort er in zekere zin bij. Hoewel Leufkens en Van der Meulen inmiddels jonge dertigers zijn, hebben ze hun aanstekelijke enthousiasme weten te behouden. Als het zo doorgaat wordt Milfje ooit nog eens de David Crystal van de eenentwintigste eeuw.

Milfje Meulskens. Opzienbarende ontdekkingen over taal. Utrecht/Antwerpen: Van Dale, 2017. Bestelinformatie bij de uitgever.