• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Als Anne, Janne en Sanne elkaar iksen

27 februari 2018 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

Anne, Janne en Sanne kennen elkaar: wie kent dan wie? Normaliter zul je ervan uitgaan dat de volgende zaken waar zijn:

  • Anne kent Janne.
  • Anne kent Sanne.
  • Janne kent Anne.
  • Janne kent Sanne.
  • Sanne kent Anne.
  • Sanne kent Janne.

Met andere woorden: iedereen kent iedereen. Toch heeft elkaar niet altijd precies die betekenis, zegt  een groep Utrechtse en Telavivse taalkundigen in een nieuw artikel in Glossa. Neem bijvoorbeeld de volgende zin:

  • Anne, Janne en Sanne bijten elkaar.

Die zin zul je meestal niet interpreteren als:

  • Anne bijt Janne.
  • Anne bijt Sanne.
  • Janne bijt Anne.
  • Janne bijt Sanne.
  • Sanne bijt Anne.
  • Sanne bijt Janne.

In plaats daarvan ga je ervan uit dat ieder lid van de groep een ander lid van de groep bijt (en in het beste geval ook dat ieder lid van de groep door een ander lid gebeten wordt). Er wordt dus drie keer gebeten. De Utrechters en Telavivenaren noemen dit S3 (er zijn drie acties), en de betekenis van ‘A, J en S kennen elkaar’ noemen ze S6 (er zijn zes acties).

Nogal logisch, zeggen veel semantici: je kunt nu eenmaal niet meer dan één persoon tegelijkertijd bijten. De betekenis van elkaar wordt daardoor gebonden; je gaat er als luisteraar vanuit dat als een groepje elkaar ikst (voor een willekeurig werkwoord x), dat er dan zoveel mogelijk leden uit het groepje zoveel mogelijk andere leden in het groepje iksen, maar dat binnen de logische mogelijkheden van de actie x in kwestie. Er is geen grens aan hoeveel mensen je kunt kennen, en daarom levert de kennen-zin betekenis S6 op. Omdat bijten wel beperkt is, krijg je ten hoogste betekenis S3.

Maar in een serie experimenten lieten de auteurs Nederlanders en Israëli’s luisteren naar nog een andere zin, en te proberen te zien welke actie daarmee correspondeert (zie het plaatje hierboven):

  • Anne, Janne en Sanne knijpen elkaar.

Voor mensen met twee functionerende handen en armen is het heel wel mogelijk om twee mensen tegelijkertijd te knijpen. Je zou dus verwachten dat de betekenis van deze zin S6 is, maar heel veel mensen kozen bij het luisteren naar dat plaatje voor het linkerplaatje (A) hierboven, en niet voor het rechter (B). Ze hadden met andere woorden een voorkeur voor de S3-betekenis, ook al is de ‘wijdsere’ betekenis wel mogelijk.

Dat vertelt ons dus iets over de manier waarop we elkaar interpreteren. We kiezen niet een zo groot mogelijke groep acties die logischerwijs mogelijk is, we gaan ook uit van de typische betekenis van een werkwoord. Je kunt wel meer dan een persoon tegelijkertijd knijpen, maar erg vaak gebeurt dat niet en we beschouwen dat ook niet als de normale gang van doen. Voor kennen is dat niet: er is voor ons (taal)gevoel geen grens aan hoeveel mensen je tegelijkertijd kunt kennen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: semantiek, voornaamwoorden

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SPROOKJE

Om middernacht word ik een pompoen en drijf ik weg in een muiltje

Bron: datering; 1971-1972; niet eerder gepubliceerd

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1801 Taco Roorda
1901 Wim Caron
sterfdag
1901 Jan ten Brink
1919 Jacob Verdam
2010 Hans den Besten
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d