• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Wij bin / wij binne

14 september 2018 door Henk Wolf 1 Reactie

Door Henk Wolf

De meervoudsvorm van Friese werkwoorden in de tegenwoordige tijd krijgt als regel een van de uitgangen -e of -je. Zo staat dat in alle boekjes, zo is het in de schrijftaal, zo doen de nieuwslezers van Omrop Fryslân het.

Alleen in de dagelijkse praktijk is het nog weleens anders. Er is namelijk een groep werkwoorden waarbij de meervoudsuitgang -e kan worden weggelaten. De uitgang -je wordt nooit weggelaten. Zo hoor je bijvoorbeeld:

Wij gean moarn fuortl (schrijftaal: geane)
De minsken sil der (of: sidder) wol wat op betocht ha. (schrijftaal: sille)
We bin der al. (schrijftaal: binne)

Lang niet alle werkwoorden hebben zo’n korte meervoudsvorm. Zo kom je nooit tegen:

We praat altyd lang. <uitgesloten>
De minsken nim dan in gebakje. <uitgesloten>

Opvallend is dat homonieme werkwoorden soms in hun ene betekenis wel de korte vorm hebben en in de andere niet. Althans, bij fine (‘vinden’) is dat zo:

We fyn it moai. <gewoon>
We fyn it ding dat we kwyt wienen. <uitgesloten>

Een paar Groningse werkwoorden hebben ook een korte meervoudsvorm, maar die komt vooral (en misschien wel uitsluitend, dat kon ik niet uit de literatuur halen) voor als ie vóór het onderwerp staat, dus zo:

Din zel wie doar òfproaten? <gewoon>
Wie zel din doar òfproaten. <ongewoon>

Voor het in Duitsland gesproken Saterfries geldt wat vergelijkbaars met het werkwoord hääbe (‘hebben’). Pyt Kramer schrijft in zijn grammatica dat er een verschil is tussen:

wi hääbe
hä wi

Ook in mijn Nederlands kunnen een aantal werkwoorden vóór het onderwerp wel een korte vorm krijgen, maar erachter niet. Bovendien lukt het alleen met de onderwerpen ‘wij/we’ en ‘zij/ze’.

Zu we dat doen? <gewoon>
We zu dat doen. <uitgesloten>
Zu jullie dat doen? <uitgesloten>
Zu de buren dat doen? <uitgesloten>

In het Fries lijken de korte meervoudsvormen niet gebonden te zijn aan een bepaalde plaats in de zin.

Of er in het Fries veel regionale of persoonlijke variatie in de afwisseling van beide vormen bestaat, is niet bekend. Het gekke is dat de professionele grammatica’s van het Fries de korte vorm niet eens noemen.

 

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Fries, Gronings, morfologie, syntaxis

Lees Interacties

Reacties

  1. Marcel Plaatsman zegt

    14 september 2018 om 14:15

    Interessant!

    In het bescheiden Tesselse corpus is zo’n variatie ook te zien bij “benne”, dat ook verkort als “ben” voor kan komen: “me biene ben te stief”. Niet alle sprekers keuren dat goed, dat is het aardige, er ontstaat dan zomaar een taaldiscussie onder dialectsprekers over. In die discussie kon ik wel optekenen dat mensen “we ben der weer” sneller accepteren dan “we ben wakker”, dus er is in het Tessels wel een verband met de erop volgende lettergeep.

    Omdat het voor het Tessels alleen bij “benne” voorkomt (althans, in mijn corpus), ligt het binnen dit taalsysteem wel voor de hand het fenomeen te vergelijken met “gaan/gane”, “staan/stane”, “doen/doene”, dus het groepje stammen op -n die soms wel, soms geen uitgang krijgen in het meervoud. Er zijn verschillen per spreker, waarbij invloed van de standaardtaal ook een rol kan spelen. Maar wellicht biedt de vergelijking met het Fries nog andere inzichten. Ik was al voornemens mijn Tesselse werk uiteindelijk te besluiten met de vaststelling dat er meer onderzoek gedaan moet worden. 😉

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN HUISJESSLAK

Hij trekt een haperend spoor
onder zijn kalken huis
waarin hij boeken leest,
zijn leeszaal van voorname
stilte vol monter vlees.

Bron: Dierenalfabet, postuum verschenen, 1978

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
2024 Dick van Vliet
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d