• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Wat was de voornaam van Anne Frank?

16 november 2018 door Marc van Oostendorp 7 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Als men ’s nachts de vliegers hoort
Niemand dat bijzonder stoort
Buiten Anne, de Benjamin
De jongste telg van het gezin.
En schiet ook nog de Bullerjaan
Is het met onze Anne gedaan.
Als medicijn niet levertraan
Maar wel geschikt, Valeriaan.
De voorraad slinkt, Sint snelt te hulp
en heeft hem weder aangevuld.

Dit Sinterklaasgedichtje, in 1943 geschreven voor Anne Frank, wordt besproken in de mooie bundel Uit de marge die Lizet Duyvendak en Jan Oosterholt samenstelden ter gelegenheid van het afscheid van Erica van Boven, iemand die altijd heeft gepleit voor belangstelling voor literatuur in de ‘marge’, zoals bestsellers of door amateurs geschreven teksten. In haar bijdrage haalt Liesbeth Vonhögen het gedichtje naar boven als één van de 26 Sinterklaasgedichten die via het Geheugen van Nederland te vinden zijn. 

Het gedicht geeft een klein inkijkje in het Achterhuis: kennelijk was valeriaan zo belangrijk voor de jonge Anne dat het haar als cadeau gegeven moest worden. Maar mij valt nog iets anders op. Het gedichtje is sterk metrisch geschreven: beklemtoonde lettergrepen en onbeklemtoonde wisselen elkaar heel regelmatig af, en in iedere regel staan precies vier klemtonen. Sommige regels beginnen met een beklemtoonde lettergreep (Buiten) en andere met een onbeklemtoonde (De jongste), maar dat is eigenlijk de enige variatie.

Wat dat betreft zijn de regels met de naam Anne interessant. Sterke posities in het metrum hebben een streepje

Buiten Anne, de Benjamin
–    ˘    –         ˘    –    ˘    –
(…)
Is het met onze Anne gedaan.
˘    –    ˘    –  ˘    –        ˘    –

Deze regels passen alleen in het metrum als je Anne eenlettergrepig uitspreekt. Wanneer je Anne zegt, blijft er systematisch een lettergreep over. Het gedichtje is zeker door iemand geschreven die haar naam iedere dag zei en iedere dag hoorde zeggen, hoogstwaarschijnlijk haar vader.

Ik heb eigenlijk nooit anders gehoord dan An-ne Frank. Dit lijkt me reden om aan te nemen dat men in het Achterhuis An Frank zei.

Lizet Duyvendak en Jan Oosterholt. Uit de marge. Kanttekeningen bij de cultuurhistorische canon. Hilversum: Literatoren, 2018. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 20e eeuw, Anne Frank, metriek

Lees Interacties

Reacties

  1. Jos Houtsma zegt

    16 november 2018 om 08:19

    Een mooie observatie. Maar overtuigend? Ik heb een dochter, Anne, die liefkozend vaak An genoemd wordt, maar daarom niet minder Anne heet.

    Beantwoorden
  2. Wouter van der Land zegt

    16 november 2018 om 09:11

    Wat een vondst, ook weer een persbericht waard. Mogelijk is het trouwens geen An op z’n Nederlands, maar op zijn (Hollands-)Engels uitgesproken. Engelse namen waren toen meen ik in de mode, ze noemde haar dagboek ook Kitty. De regel ‘Buiten Anne, de Benjamin’ klinkt ook beter op z’n Engels doordat Anne-Ben zo’n beetje klinkerherhaling is.

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      16 november 2018 om 11:34

      Ja, dat is een interessante gedachte. Het kan ook verklaren waarom vader Frank de naam later toch weer als ‘An-ne’ uitsprak. Het Engelse Anne was dan een eenlettergrepige koosnaam die toch niet als An te hoefden worden geschreven.

      Beantwoorden
  3. Sarah zegt

    16 november 2018 om 09:49

    Laten we niet vergeten dat Anne Frank is geboren in een Duits gezin, en dat haar officiële voornaam Anneliese was. Ik neem aan dat het niet moeilijk is onderzoek te doen naar de gebruikelijke manieren waarop Anneliese werd afgekort door Duitstaligen. Bovendien is er beeldmateriaal van Otto Frank die toch wel duidelijk Anne zegt (https://youtu.be/AWRBinP7ans?t=48). Er is vast meer materiaal te vinden.

    Beantwoorden
  4. msvandermeulen zegt

    16 november 2018 om 10:26

    Ik vind de laatste reactie veel te voorbarig, zeker op basis van één bron, en al helemaal als dat een gedicht is. Juist in gedichten wijkt men af toch af van gangbare spelling, metrum en woordvorming vanwege de dichterlijke vrijheid en om leuke vondsten in een keurslijf te proppen? Bovendien: waarom kan in de betreffende zinnen ‘An-ne’ niet sterk-zwak worden gelezen? Dat levert nog steeds een aardige ritmiek op (voor mij dan).

    Beantwoorden
  5. Mient Adema zegt

    16 november 2018 om 10:45

    Met Anne kan je veel, klemtoon op eerste lettergreep, op de tweede of tweede weglaten. Herman van Veen zingt het op de tweede manier.
    Het lijkt me toch het waarschijnlijkst dat Anne werd uitgesproken zoals wij nu in het algemeen Anne uitspreken, voluit en als trochee. En dat is toch bij Anne Frank controleerbaar? Het was ANne.
    In een Sinterklaasgedicht kan iedereen zijn talenten kwijt, ook de zeer metrumgevoelige.
    Ik houd het erop dat we hier te maken hebben met een niet onverdienstelijk gelegenheidsdichter die de tweede lettergreep van de naam Anne enigszins heeft ingeslikt om niet alleen aan haar maar ook aan zijn eigen wensen tegemoet te komen.
    Een alleraardigste observatie, dat dan weer wél. 🙂

    Beantwoorden
  6. David Barnouw zegt

    16 november 2018 om 21:01

    Haar vader, Otto Frank, vond het duidelijk niet interessant genoeg om het in de Het Achterhuis (1947) op te nemen. Wellicht deed hij nog niet aan lettergrepenonderzoek.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Twan Vet • Ochtendkrant

Morgen mag je heus wel weer over de wereld
lezen, maar vandaag nog niet. Dus blijf in bed.
Ik heb al thee voor je gezet.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN AFGEWEZEN HARING

Nee, haring moet je maar niet eten,
op zeebanket rust een bezwaar,
dan krijg je van die gekke dromen
met rare lintjes in het haar.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1973 Leendert van Dis
2020 Flip G. Droste
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d