• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: de klanknabootsingen haaibaai, hoempa en hum

1 november 2021 door Arend Quak 1 Reactie

Friedrich Müller, Straatmuzikanten (1774). Rijksmuseum

Het aantal klanknabootsingen in het Nederlands is beperkt – er zijn dus slechts weinig woorden gevormd op grond van de klank die het genoemde produceert. Koekoek is ongetwijfeld het bekendste voorbeeld hiervan. Maar er zijn meer potientiële klanknabootsingen die minder bekend of herkenbaar zijn. Hieronder drie voorbeelden daarvan.

haaibaai zelfstandig naamwoord ‘vinnige vrouw’.

Nieuwnederlands heibei, haaibaai ‘helleveeg, feeks’: (De vrouwen) van Lacedaemonien, de welcke voor stercke hay-bayen gehouden werden. [1642; WNT], t’ Is al ketelachtigh te stubbelen met die Heybeyen. [1644; WNT], ’t Is geen haaibaai (geen ruw vrouwspersoon, geen ”schreeuw­ster”) [1900; WNT]. Al in 1285 komt het woord voor in de toenaam weitkijn heybey, die wordt genoemd in een Gentse rekening van inkomsten (VMNW).

Het woord is waarschijnlijk afgeleid van het zwakke werkwoord heibeien, haaibaaien ‘overmatige drukte of getier maken, te keer gaan’ en ‘roezemoezen, kijven, schelden’: Als ik je daar een wel­gekleede Vrouw … als een regte helleveeg zie heibeijen[1785; WNT]. Waarschijnlijk gaat het om een reduplicerende vorm met klanknabootsing.

hoempa zelfstandig naamwoord (verouderd) ‘straatmuzikant’.

Nieuwnederlands hoempa ‘straatmuzikant; muziek van straatmuzikant’: Het waren waarlijk geen hoem­pa’s, zooals ons de muziek in de novelle get[iteld] “De Overste” van A. A. Beekman op zoo’n alleraardigste wijze geschetst werd [1889; Zutphensche Courant], … huurde hij een stuk of wat musici, in het genre dat men wel eens oneerbiedig “hoempa’s” noemt [1896; Het Volksdagblad], De hoempa’s zorgden voor de nodige vrolijkheid. [1976; WNT].

Waarschijnlijk gaat het om een klanknabootsend woord.

hum tussenwerpsel als uiting van aarzeling.

Nieuwnederlands hum ‘uiting van aarzeling, terughoudendheid, bedenking, lichte of voorgewende onte­vredenheid, verwondering enz.’: Hum, hum, grommelde Oom, dan zou enz.[1785; WNT], Neel antwoordde met eenen drogen “hum, hum”, die wel geen neen beduidde, maar ook voor geen ja kon doorgaan. [1874; WNT].

Dit tussenwerpsel wordt vaak gezien als bijvorm van het persoonlijke voornaamwoord hem, maar het is eerder een klanknabootsing van het schrapen van de keel.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Opent in een nieuw venster) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Opent in een nieuw venster) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Opent in een nieuw venster) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Opent in een nieuw venster) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Opent in een nieuw venster) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Opent in een nieuw venster) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: Etymologica, etymologie

Lees Interacties

Reacties

  1. Wouter van der Land zegt

    2 november 2021 om 08:51

    Dank voor dit leuke stuk.

    “Koekoek is ongetwijfeld het bekendste voorbeeld hiervan.”

    Ik denk niet dat ‘koekoek’ de bekendste is. ‘Waf’ en ’tikken’ komen denk ik in elk geval vaker voor.

    Beantwoorden

Laat een reactie achter bij Wouter van der LandReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Sint Nicolaas

Zie eens, Mietje! wat al lekkers
U, Sint Nicolaas al bragt;
Omdat ge’ als gehoorzaam Meisje,
Uw verpligting hebt volbragt.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

De koeien schemeren door de heg,
het paard is uit taaitaai gesneden,
in ieder duindal ligt dun sneeuw.

De branding vlecht een veren zee
waar zon over omhoog stijgt, licht waarin
geen plaats om uit te vliegen is.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

2 januari 2026: Vlekflits

2 januari 2026: Vlekflits

5 december 2025

➔ Lees meer
11 december 2025: Anne Frank, schrijfster

11 december 2025: Anne Frank, schrijfster

3 december 2025

➔ Lees meer
11 december 2025: Proefcollege Nederlands

11 december 2025: Proefcollege Nederlands

2 december 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1946 Dick Wortel
➔ Neerlandicikalender

Media

Dichter Esther Jansma (24 december 1958-23 januari 2025)

Dichter Esther Jansma (24 december 1958-23 januari 2025)

2 december 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De postkoloniale podcast met Remco Raben over Pramoedya Ananta Toer

De postkoloniale podcast met Remco Raben over Pramoedya Ananta Toer

30 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Peter van Zonneveld over Tjalie Robinson/Vincent Mahieu (1993)

Peter van Zonneveld over Tjalie Robinson/Vincent Mahieu (1993)

29 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d