• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Nergens dansen de boeren en boerinnen

8 november 2021 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Joris-Karl Huysmans en zijn vaderland

Onderverdelingen zoals die tussen de neerlandistiek enerzijds en de romanistiek anderzijds, zijn een ongewenst overblijfsel uit de romantiek. We mogen wel doen alsof we de wereld kunnen opdelen in ’taalgebieden’ met ieder hun eigen literatuur, maar de werkelijkheid trekt zich daar weinig van aan. Dat is een van de conclusie die je kunt trekken uit het razend interessante boek Een Parijse Hollander. Joris-Karl Huysmans van Marc Smeets.

Het boek beschrijft zo’n beetje iedere band die er bestaat of heeft bestaan tussen de Franse schrijver J.-K. Huysmans en Nederland. De banden die echt waren en de banden die Huysmans soms bij gelegenheid zelf knoopte.

Plaveisel

Huysmans was de zoon van een Franse moeder en een Nederlandse vader. Die vader moet een typische Nederlander zijn geweest, die zodra hij in het buitenland was geen woord Nederlands meer sprak. In ieder geval kreeg de zoon er weinig van mee. Toen de Nederlandse schrijver Arij Prins, met wie hij uiteindelijk een vriendschap zou opbouwen, hem in het Nederlands schreef, smeekte Huysmans hem voortaan Frans te gebruiken: gedrukt Nederlands kon hij nog ontcijferen, maar in handschrift werd het abracadabra. En als hij in Nederland was klaagde hij over de ‘keelklanken’ die er uit ‘bebaarde gezichten’ opklonken:

Ik geef het adres op, ‘Oude Gracht’, maar mijn reder verbetert mijn uitspraak en met een koetsier wiens gezicht gevat is in een ringbaard zoals die van sommige grote apen, rijd ik over het hobbelige plaveisel van de stad.

Springend van plezier

Toch bleef Huysmans een levenslange fascinatie houden voor het land van zijn vader, dat tegelijkertijd het land was van beeldende kunst die hij vooral in zijn jonge jaren bewonderde: Rembrandt met name, die ook het lelijke mooi wilde maken. Huysmans heette van huis uit Georges maar koos een pseudoniem waarvan hij zelf dacht dat het heel Hollands klonk: Joris-Karl.

In veel van zijn werk komt Nederland voor, ook in zijn bekendste roman, A rebours. Uit het boek blijkt vooral dat Huysmans naar Nederland keek als een Fransman: iemand die verwachtte dat de zeventiende eeuw er nog een tijdje voortduurde:

Hij had zich een Holland voorgesteld, naar de schilderijen van Teniers en Steen, van Rembrandt en Ostade, had zich van tevoren, voor zichzelf alleen, onvergelijkelijke jodenwijken voorgesteld in goudgele tinten, als leer uit Cordoba; in zijn fantasieën had hij geweldige kermissen en zuippartijen op het platteland gezien; hij had er de patriarchale gemoedelijkheid, de joviale slemppartijen verwacht die door de oude meesters worden bezongen. (…) Nergens buiten had hij dat sprookjesachtige land dat toch echt moest zijn en waarnaar hij zo had verlangd, gevonden; nergens had hij weiden gezien, vol vaten, waar boeren en boerinnen dansten, huilend van vreugde en springend van plezier en zo luid lachten dat ze hun behoeften in hun rokken en korte broeken deden. Neen, van dat alles was niets te zien. Holland was een land als alle andere landen en bovendien helemaal niet primitief en geel, want de protestantse godsdienst, met zijn strakke schijnheiligheid en onverbiddelijke plechtigheden, heerste er streng.

Kunstje

Overigens was Huysmans dan juist weer wel geporteerd van de Nederlandse katholieken, die volgens hem juist doordat ze de minderheid vormden veel betere katholieken waren. Smeets vertelt het verhaal van Catharina Alberdingk Thijm, een heel vrome zus van Lodewijk van Deyssel, die toen ze twijfels kreeg aan het geloof had bedacht: als God echt bestaat, moet een brief aan ‘Monsieur J.-K. Huysmans, littérateur, Cathédrale, Crypte d. l. Vierge, à Chartres, France’ aankomen. Smeets: “Met hulp van de post en de vicarissen van de kathedraal werd het wonder verricht en zo kreeg Huysmans, die de nachtmis in de crypte bijwoonde, de brief in handen. Hij wachtte totdat het postkantoor ’s ochtends open was en verzond direct een telegram naar Amsterdam dat slechts twee woorden bevatte: brief ontvangen.”

Ondertussen was Catharina’s broer ook erg onder de indruk geraakt van Huysmans werk. Ook de receptie van Huysmans in Nederland wordt door Smeets met verve gedocumenteerd. In het begin zagen velen, waaronder ook Van Deyssel, hem als een epigoon van Zola, maar vooral toen Huysmans zich van het naturalisme afkeerde, terwijl Zola steeds vaker steeds hetzelfde kunstje bleef vertonen, keerde langzaam de stemming.

Nederlands bloed

Die sloeg overigens na een aantal jaar weer over toen Huysmans vooral non-fictie ging schrijven, zoals een hagiografie van Liduina van Schiedam. Eigenlijk verstomden toen de stemmen in Nederland; die werken werden ook niet meer genoemd in in memoriams na Huysmans’ dood. Smeets suggereert een beetje dat dit onterecht is, terwijl je de indruk krijgt dat die boeken vooral taai waren, enorme aan elkaar gebreide lappen tekst vol historische feitjes. En dat Huysmans dat zelf eigenlijk ook vond.

Huysmans was een Franse schrijver die het vooral aan het begin van zijn carrière nuttig vond om zich te profileren als Nederlander: een Rembrandt in de Franse letteren. Een Nederlandse schrijver was hij niet, al werd hij door sommigen wel geclaimd; Van Deyssel vond het bijvoorbeeld een bewijs van Nederlands bloed dat Huysmans niets moest hebben van Zuid-Frankrijk. Toch was hij een brug tussen de twee culturen en de twee landen – iets wat een paar decennia niet zo uitvoerig zou worden gedocumenteerd omdat het geen onderwerp is van de romanistiek of van de neerlandistiek in engere zin, maar nu gelukkig wel.

Marc Smeets. Een Parijse Hollander. Joris-Karl Huysmans. Hilversum: Verloren, 2021. Bestelinformatie bij de uitgever.
Full disclosure: Marc Smeets en Marc van Oostendorp werken allebei in Nijmegen. Als er geen covid rondwaart komen ze elkaar dus weleens tegen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 19e eeuw, J.-K. Huysmans, naturalisme, recensies

Lees Interacties

Reacties

  1. Robert Kruzdlo zegt

    8 november 2021 om 10:17

    Opvallend tussenzin: (…) onvergelijkelijke jodenwijken voorgesteld in goudgele tinten, als leer uit Cordoba. Het waren niet alleen de jodenwijken. https://nl.wikipedia.org/wiki/Goudleer.

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      8 november 2021 om 10:50

      Ik heb uit mijn bespreking van alles weg moeten laten, waaronder Huysmans antisemitisme/antijudaïsme, dat zich uitbreidde naar anti-protestantisme; dat vond hij één pot nat.

      Beantwoorden
      • Robert Kruzdlo zegt

        8 november 2021 om 11:03

        Dank.

        Beantwoorden
  2. bertmostert zegt

    8 november 2021 om 11:50

    De beginzin sluit aan bij wat ik gedaan heb met mijn laatste nieuwskrant over de Franstalige Vlaamse schrijvers. Ook bij die schrijvers de fascinatie voor het vlakke land en de historie; een fascinatie die grenst aan verwondering over een vreemd land. Zie de links hieronder.
    Overigens is Huysmans voortreffelijk vertaald door Siebelink.
    https://www.arspoetica.nl/wp-content/uploads/2021/10/Nieuwskrant-2021-1a.pdf
    https://www.arspoetica.nl/wp-content/uploads/2021/10/Nieuwskrant-2021-1b.pdf

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Paul Snoek • Een reus

Een reus kent zichzelf.
Hij zoekt een meisje zoet als een konijn
om weg te goochelen in en uit
de grote hoed van zijn hart.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d