• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Hadewijch

28 januari 2022 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken (12)

Heel veel van wat we overgeleverd hebben uit de middeleeuwen, stond op rijm. Proza was vaak voor puur zakelijke doeleinden: ambtelijke documenten bijvoorbeeld. Maar Hadewijch (die leefde in de dertiende eeuw), schreef haar ‘visioenen’ in proza.

Het zesde visioen begint betrekkelijk aards, met het noemen van een datum, al is dat dan niet de meeste alledaagse (‘Het was in enen dertiendaghe’, ‘Het was met Driekoningen’) en dan volgt een rijtje en toen, en toen, en toen. Maar al binnen een paar zinnen treden we een wonderlijke wereld binnen waar minne, de mystieke eenwording met God, heerst. Voor de mystieke ervaring is iedere taal te alledaags.

Tekstvoorbeeld

Ende daer hoerdic .J. stemme spreken vreseleec te mi / ende onghehoert, bi enen ghelikeness sprekende te mi, die seide/; Sich wie ic ben/. ende ic sach den ghenen dien ic sochte/; ende sijn anschijn oppenbaerde hem met selker claerheit dat icker in bekinde alle anschine / ende alle die vormen die ye waren / ende selen wesen

Hertaling

En daar hoorde ik een stem spreken, mij angst inboezemend en nog nooit gehoord, als in een gelijkenis tot mij sprekend, die zei: ‘Zie wie ik ben’, en ik zag degene die ik zocht, en zijn aanschijn openbaarde zich zo helder dat ik er alle aanschijnen in herkende en alle vormen die er ooit waren en er ooit zullen zijn.

Over de taal

Hadewijch kan niet heel veel modellen hebben gehad van literair proza in haar volkstaal, maar haar taal is duidelijk literair. De voorbeeldzin zin gebruikt weinig ongebruikelijke woorden, maar heeft een ingewikkelde zinsbouw – en dan citeer ik nog maar alleen het begin. De structuur bevat allerlei inbeddingen in inbeddingen en ziet er zo uit:

  • Ende daer hoerdic .J. stemme spreken
    • vreseleec te mi
    • ende onghehoert,
    • bi enen ghelikeness sprekende te mi,
    • die seide
      • Sich wie ic ben/.
  • ende ic sach den ghenen
    • dien ic sochte/;
  • ende sijn anschijn oppenbaerde hem met selker claerheit
    • dat icker in bekinde alle anschine /
    • ende alle die vormen
      • die ye waren /
      • ende selen wesen

De eerste hoofdzin gaat over horen, de tweede en de derde over zien. Wat de ik hoort in het eerste deel is spreken, dat wordt maar liefst drie keer expliciet gemaakt (spreken, sprekende, seide). Dat horen gaat ook nog eens automatisch over in het zien, het woord aangekondigd door de stem, want die zegt: Zie wie ik ben.

Wat de dichteres hoort is ongehoord (zoals wat ze ziet alle vormen zijn die er ooit zijn geweest), het is dan ook de stem van God, op het allerdiepst ingebedde niveau.

Bij dit alles gebruikt Hadewijch ook echt dichterlijke middelen. De tekst rijmt niet, maar in de kern staat wel de drieslag sich – sach – sochte. En vooral: de stem van God, hoe ‘vreselijk’ en ‘ongehoord’ ook, spreekt heel eenvoudig: vier woorden van ieder één lettergreep, de enige plaats in de hele passage waar überhaupt ooit twee eenlettergrepige woorden naast elkaar staan. Verder zijn de woorden overal langer.

Die dreunende eenlettergrepigheid draagt alleen maar bij aan het angstaanjagende van de stem.

Verder online lezen

De website Literatuurgeschiedenis heeft een pagina die specifiek gewijd is aan het zesde visioen; in de DBNL staat een editie van de Visioenen uit 1924.

Met dank aan Frank Willaert.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Uitgelicht Tags: Geschiedenis van het Nederlands in 100 literaire werken, Hadewijch

Lees Interacties

Reacties

  1. mhelderwp zegt

    1 maart 2022 om 21:27

    ‘bi enen ghelikeness’ betekent niet ‘als in een gelijkenis’, maar ‘door een gedaante’. Ik hoorde een stem, er doemde een gedaante op en vervolgens werd diens gelaat duidelijk zichtbaar.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

René Smeets • Miljardenmeppers

Het is een goed moment om in te stappen
zei mijn private banker.
De beurzen stonden wel al hoog
maar alles liet geloven
dat het nog hoger kon.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

PARKEREN

Met glazen ogen staan zij zij
aan zij te wachten voor de huizen,
soms start één schor en stottert weg.

Bron: datering: omstreeks 1967; in Een schrijvende partikulier, postuum verschenen, 1982

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
16 mei 2025: In contact met collecties

16 mei 2025: In contact met collecties

5 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1878 Jan Knuttel
➔ Neerlandicikalender

Media

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Nachoem W. Wijnberg

Nachoem W. Wijnberg

11 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

Kruispunt/Croisement: Nederlands in Noord-Frankrijk

10 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d