• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Een succesvolle tweetalige in de 17e eeuw

7 februari 2022 door Marc van Oostendorp Reageer

Te oordelen naar zijn pagina bij de DBNL was John Cruso niet meteen dé auteur waaraan iedereen denkt wanneer hij denkt aan de literatuur van de 17e eeuw. Er staat één werk van de schrijver op de pagina (zijn Epigrammata ofte winter-avondts tytkorting) en er is één artikel aan hem gewijd: in 1964, door J.C. Arens.

Maar nu is er ineens een omvangrijke studie over hem, een bijna 400 pagina’s tellend boek door de erudiete en hyperproductieve Britse neerlandicus Christopher Joby. Een boek dat laat zien hoe interessant Cruso was: misschien niet vanwege zijn verpletterende literaire genie, maar wel omdat hij een voorbeeld was van het literaire verkeer tussen de Lage Landen en Engeland in deze zeventiende eeuw.

Cruso was een tweede-generatie migrant in Engeland: zijn ouders waren protestantse vluchtelingen uit Vlaanderen, weggevlucht voor de religieuze intolerantie, en in Norwich terecht gekomen in de gemeenschap van zogeheten Strangers – een gemeenschap die in het Nederlands naar de hervormde kerk bleef gaan en economisch heel succesvol werd. Cruso, geboren in de vroege jaren 1590, werd een vooraanstaand lid van die gemeenschap, ouderling, en auteur en vertaler van militaire handboeken waarmee hij het Nederlandse militaire denken ontsloot voor een Engelstalig publiek.

Technologie

In het algemeen was Cruso – zijn familie was de inspiratie voor de naam van Daniel Defoe’s hoofdpersoon – iemand die een brug sloeg tussen de Nederlandse en de Engelse cultuur. Hij schreef zijn gedichten in beide talen en het is opvallend hoe goed hij op de hoogte was van wat er op het continent gebeurde. Zijn taal bewoog zich in de loop van de zeventiende eeuw mee met wat de trend was in de Nederlanden. Hoewel zijn ouders Vlaams moeten hebben gesproken, gebruikte Cruso de zich ontwikkelende standaardtaal. Joby laat bijvoorbeeld zien dat hij in zijn religieuze gedichten duidelijk beïnvloed was door de taal van de Statenvertaling. Als hij weleens dialect gebruikte (Vlaams, maar ook Antwerps) was dat om de draak te steken met de onnozele mensen die de taal gebruikten.

Hij gebruikte in zijn Nederlands ook eigenlijk geen Engelse woorden – wel, als het zo uitkwam Latijnse of Franse terminologie. Die talen moet hij allebei ook goed gesproken hebben, er woonde in Norwich trouwens ook een grote, bevriende groep Waalse Strangers. In zijn Engelse teksten over militaire techniek gebruikte wel een enkele keer Nederlandse termen (Vall aen, Vall aen), waarmee hij zijn bekendheid met de technologie demonstreerde en zijn gedeeltelijk Nederlandse identiteit bleef onderstrepen.

Ook op het gebied van literaire techniek bleek hij op de hoogte. Zowel in het Engels als in het Nederlands gebruikte hij de jambe, op dat moment in beide taalgebieden het dominante metrum, maar waren subtiele verschillen. Waar hij in het Engels de pentameter gebruikte, vijf jamben in een regel, gebruikte hij in het Nederlands overwegend de alexandrijn, zes jamben in een regel. Dat waren precies de vormen die zich in die twee talen ontwikkeld hadden. (Precies in de epigrammata die op de DBNL staan gebruikte Cruso overigens betrekkelijk veel pentameters.) Je kunt, kortom, aan Cruso’s werk niet zien dat hij in Norwich woonde en niet in Amsterdam. Zijn Nederlandse werk werd meestal ook in Nederland uitgegeven. Overigens is aan het eind van Joby’s boek een ruime selectie van Cruso’s Engelse én Nederlandse gedichten opgenomen.

Magistraal

Hoe die contacten precies verliepen, is niet helemaal duidelijk. Cruso had goede contacten met de Nederlandse gemeenschap in Londen en misschien ging veel contact op die manier. Maar de handels- en geloofsgemeenschap die de Strangers in Norwich waren hadden waarschijnlijk ook nog steeds contacten overzee. Ze waren en bleven Nederlanders, ook als ze elders geboren waren.

Wat dat betreft is het verhaal van Cruso een voorbeeld van hoe migranten succesvol kunnen worden in een nieuwe cultuur zonder hun oude cultuur op te geven. Dat heeft Joby met zijn magistrale studie over een minor poet overtuigend laten zien.

Christopher Joby. John Cruso of Norwich and Anglo-Dutch Literary Identity in the Seventeenth Century. D.S. Brewer, 2022. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 17e eeuw, Engeland, Engels, John Cruso, migratie, taalcontact

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN HUISJESSLAK

Hij trekt een haperend spoor
onder zijn kalken huis
waarin hij boeken leest,
zijn leeszaal van voorname
stilte vol monter vlees.

Bron: Dierenalfabet, postuum verschenen, 1978

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
2024 Dick van Vliet
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d