Moord is slecht maar ik vind het niet erg

Het is inmiddels wel duidelijk dat je met willekeurig welke uitspraak evenveel over jezelf zegt als over de werkelijkheid. Wanneer ik bijvoorbeeld zeg ‘Het regent buiten’, vertel ik daarmee iets over het weer, maar ook iets over mezelf. Bijvoorbeeld dat ik ook zelf geloof dat het buiten regent. Ik kan natuurlijk wel liegen, maar normaliter vinden mensen het gek als iemand zegt:

• Het regent en ik geloof niet dat het regent.

Hoe zit dat nu met morele uitspraken? Over die vraag buigen onderzoekers in Catalonië en Zweden zich in een recent op internet geplaatst artikel. Stel dat ik beweer ‘moord is slecht’. Het is al niet helemaal duidelijk welk deel van de werkelijkheid ik beschrijf – de waarde van moord is minder gemakkelijk objectief vaststelbaar dan de staat van het weer – maar, zo laten de onderzoekers zien, het is ook minder duidelijk wat het precies zegt over mij. Ik druk er op het eerste gezicht een algemeen aanvaarde morele waarheid mee uit, maar in hoeverre onderschrijf ik die ook?

Proefpersonen blijken bijvoorbeeld de volgende zin anders te waarderen dan die over de regen:

• Moord is slecht, maar ik vind het niet erg.

Het is natuurlijk een beetje vreemd om het te zeggen, gekker bijvoorbeeld dan het volgende:

• Moord is slecht, maar Hendrik vindt het niet erg.

Deze laatste zin laat in ieder geval zien dat de ‘algemene morele waarheid’ niet door iedereen hoeft te worden onderschreven, en dat ik me daar ook bewust van kan tonen, terwijl ik de waarheid nog steeds als algemeen geldig kan accepteren. Maar blijkens de eerste zin, kan ik ook zo mijn bedenkingen hebben. Tegelijkertijd kan ik de morele waarheid ook weer niet helemaal ontkennen. De volgende zin vinden mensen net zo gek als die over de regen:

• Moord is slecht, maar ik geloof niet dat moord slecht is.

Het lijkt er, geloof ik op, dat we morele waarheden enerzijds kunnen erkennen als algemeen geldig, die wel wel of niet kunnen kennen of geloven, maar die we tegelijkertijd niet per se in alle opzichten hoeven te onderschrijven. Dat blijkt uit een nauwkeurige analyse van de taal.