De laatste tijd moet ik af en toe aan Galileo Galilei denken. Op school leerde iedereen al dat hij het wetenschappelijke inzicht dat de aarde om de zon draait tegen de kerkelijke autoriteiten openlijk moest afzweren – de zon draaide immers volgens het gezond verstand om de aarde – en daarbij stiekem eppur si muove zou hebben gemompeld ’toch beweegt ze’.

In de Verenigde Staten is er nu van regeringswege gedecreteerd dat er alleen mannen en vrouwen zijn. De nieuwe minister van volksgezondheid Robert F. Kennedy Jr. zei woensdag:

Deze regering herstelt het gezond verstand en brengt biologische waarheid terug in de federale overheid. Het beleid van de vorige regering om genderideologie in elk aspect van het openbare leven te verankeren, is voorbij.

Met ‘biologische waarheid’ heeft dit alles natuurlijk weinig te maken. In de biologie bestaan geen strikte binaire categorieën zoals ‘man’ en ‘vrouw’; er zijn slechts continuüms. Hormonen maken geen eenduidig onderscheid, en lichamelijk geslachtskenmerken kunnen ook in allerlei combinaties voorkomen. Zelfs chromosomen bieden geen absolute zekerheid – ze corresponderen soms niet met de lichaamsbouw of hormoonhuishouding, en sommige mensen hebben slechts één geslachtschromosoom, of er juist meer dan twee.

Voortplantingssysteem

De Amerikaanse regering definieert nu een vrouw als “een persoon van het geslacht dat wordt gekenmerkt door een voortplantingssysteem met de biologische functie om eicellen te produceren” en een man als “een persoon van het geslacht dat wordt gekenmerkt door een voortplantingssysteem met de biologische functie om zaadcellen te produceren.” Het is niet lastig personen voor te stellen die geen van beide ‘voortplantingssystemen’ bezitten. Of allebei. Of allebei een beetje.

De biologie biedt, hoe je het ook bekijkt, een schaal waarbij de meeste mensen vermoedelijk relatief dicht bij een van de uiteinde zitten, maar er zitten ook mensen in het midden en het is geen ‘biologische waarheid’ om dat te erkennen.

Bovendien begrijpt iedereen die meer dan één cultuur kent dat de begrippen ‘man’ en ‘vrouw’ minstens voor een deel cultureel bepaald zijn. En dat het dus zinnig is om onderscheid te maken tussen biologische sekse en sociaal-cultureel gender. In mijn eigen vak kan ik me eigenlijk geen voorbeeld voor de geest halen waarbij de biologie een taalverschil tussen mensen verklaart – terwijl genderverschillen in veel culturen wél een rol spelen. En ook in het dagelijks leven zijn we doorgaans niet geneigd om naar iemands voortplantingssysteem te kijken om te bepalen tot welk gender die behoort – je vraagt dat aan de persoon en accepteert het antwoord, zo gaat dat al eeuwen.

Plicht

Je kunt uit de constatering dat het allemaal veel subtieler zit allerlei politieke conclusies formuleren. Mijn eigen voorkeur heeft het om alle mensen in gelijke gevallen gelijk te behandelen, maar dat is eerder gebaseerd op mijn waardesysteem dan op wetenschappelijke analyse. Je kunt, lijkt mij, heel erg tegen gelijkheid zijn en toch de waarheid onder ogen zien die in Amerika nu door de overheid taboe is verklaard. Je kunt erkennen dat er een schaal is en toch alle banen geven aan mensen aan één uiteinde van de schaal.

Met ideologie heeft de constatering zelf niet veel te maken. Maar ontkennen dat de werkelijkheid complex is, en proberen af te dwingen dat jouw specifieke ‘gezond verstand’ het laatste woord heef door geen subsidies te geven aan mensen die proberen te onderzoeken hoe alles in elkaar zit, dát is pas onwetenschappelijke genderideologie.

Op tal van websites van vooraanstaande wetenschappelijke instituten is inmiddels informatie verwijderd die deze complexiteit uitlegt. Subsidieaanvragen worden herschreven. Een stukje als wat u nu leest gaat tegen de Amerikaanse overheidsrichtlijnen in.

We leven niet in tijden van de inquisitie. Nog niet. Ik zou zeggen dat mensen zich nog openlijk kunnen uitspreken, en dat ze dan ook de plicht hebben dat te doen. Zolang we het nog niet hoeven te mompelen moeten we het hardop zeggen: eppur si varía.